Ο Δένδιας, η ανομία και οι αναρχικοί

Ελλάδα / Τουρκία / Κύπρος | Αναρχικό κίνημα | Γνώμη / Ανάλυση

Sunday January 13, 2013 19:41

by Αργύρης Αργυριάδης*

Ανομία - Μύθοι και πραγματικότητα στην εκφορά του εξουσιαστικού λόγου

«Δεν θα επιτρέψουμε στις δυνάμεις της ανομίας και του χάους, να ανακόψουν την πορεία της χώρας προς την ανάκαμψη» Ν. Δένδιας.

Μια από της δυνατότητες της εξουσίας λόγο της ισχύος της, είναι η δημιουργία νοημάτων ή καλύτερα επανα-νοηματοδότησης με στόχο την συμμόρφωση. Αυτό συμβαίνει συνεχώς στην εκφορά του κυριάρχου λόγου διαμέσου νεολογισμών, λεκτικών αλμάτων ή άλλων νοηματικών ιδεολογικών χειρισμών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την λέξη ανομία η οποία κατ’ εξακολούθηση έρχεται να περιγράψει το σύγχρονο καθεστώς έκτακτης ανάγκης και να ταυτοποιήσει ως εσωτερικό εχθρό τους παρεκκλίνοντες, δηλαδή όσους αντιστέκονται. Η νομιμότητα ως εκφορά του λόγου έρχεται να παρουσιάσει το αλλότριο – το διαφορετικό και να το ποινικοποιήσει προσδιορίζοντας το προσχηματικά ως άνομο με στόχο την επίτευξη της μη κανονικότητας που ενεργοποιεί το καθεστώς εξαίρεσης.

Η λέξη ανομία είναι μια κοινωνιολογική έννοια που αναπτύχθηκε από τον Εμίλ Ντυρκέμ και από τότε διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνιολογική ανάλυση, αλλά και στην κοινωνική ψυχολογία. Όμως η ερμηνεία της αποτελεί μέχρι σήμερα ένα πεδίο διαφορετικών προσεγγίσεων. Ακόμα και στον ίδιο τον Ντυρκέμ χωρίς να ισχυριστούμε ότι αποκτά αντίθετα νοήματα, η ανομία παρουσιάζει δυο πολύ διαφορετικές διασαφηνίσεις ανάλογα με τον τρόπο που αναλύεται στο έργο του: «Για τον καταμερισμό της κοινωνικής εργασίας» από την μία, όσο και στην μελέτη του για την «Αυτοκτονία» από την άλλη.

Αρχικά στο έργο «Για τον καταμερισμό της κοινωνικής εργασίας» η ανομία προσδιορίζεται σαν το κακό εκείνο από το οποίο υποφέρει στο σύνολο της μια κοινωνία και που προκαλείται από έλλειψη ηθικών και νομικών κανόνων στην οικονομική οργάνωση της. Η κρίση που εκδηλώνεται στην σχέση ανάμεσα στο άτομο και το σύστημα αξιών, που ρυθμίζει τη συμπεριφορά και που οικοδομεί τα ιδανικά, αποδίδεται σε ολόκληρη την κοινωνία. Η ανομία είναι η κατάργηση της αλληλεγγύης.

Συνεπώς ο λόγος του Δένδια και του κράτους περί ανομίας αφορά του ίδιους τους, ως φορείς της καταβαράθρωσης του συνεκτικού ιστού της κοινωνίας με τις θεσμικές επιλογές τους και όχι τους αναρχικούς – αντιεξουσιαστές αντιπάλους τους.

Συνεχίζοντας, ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας σύμφωνα με τον Ντυρκέμ, δημιουργεί κάποια ειδική μορφή αλληλεγγύης την λεγόμενη Οργανική. Στη διαφοροποίηση των κοινωνικών δραστηριοτήτων και στην συσχετική εξασθένηση των κοινών αισθημάτων ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, ανταποκρίνεται κάποια αλλαγή στο αντικείμενο της πίστεως ως νόημα στην ιδέα της κοινωνίας. Η εικόνα του «ανθρώπινου υποκειμένου» αναπληρώνει την εικόνα της κοινωνίας. Η κοινωνική ενσωμάτωση συντελείτε τότε όταν τα άτομα συμβιβάζουν τους ρόλους που του αναθέτει η κοινωνία με τις επιθυμίες τάσεις τους.

Στην σημερινή εποχή αυτό συμβαίνει με την βίαιη υφαρπαγή των κεκτημένων με το πρόσχημα της κρίσης σε εργασιακό και οικονομικό επίπεδο και με την άγρια περιστολή των δικαιωμάτων από τον κρατικό λεβιάθαν στο όνομα της «σωτηρίας» της χώρας.

Η σημερινή κοινωνία είναι αιχμάλωτη της αντιθέσεως μεταξύ της συνεργασίας και του ανταγωνισμού μεταξύ της κοινωνικής αλληλεγγύης και του οικονομικού Δαρβινισμού. Συνεπώς όταν υπάρχει έλλειψη ισορροπίας χάρη στην συνεχώς διογκούμενη οικονομική ανισότητα και στην εξασθένηση των μεσολαβητικών θεσμών όπως ο συνδικαλισμός ως μέρος του κοινωνικού ανταγωνισμού το σύστημα αξιών υποχωρεί και καταστρέφεται προς όφελος της κυριαρχίας. Η εξατομίκευση των σκοπών και των μέσων ως αναγκαιότητα επιβίωσης νικά γιατί η κοινωνική οργάνωση δεν είναι πια σε θέση να εξασφαλίσει την κοινωνική αρμονία.

Στο έργο του η «Αυτοκτονία» ο Ντυρκέμ τονίζει μια άλλη μορφή της ανομίας: Τη σχέση του ατόμου προς τους κανόνες της κοινωνίας και τον τρόπο εσωτερικεύσεως τους μέσα του. Αυτή τη μελέτη της σχέσεως που διατηρεί ο κοινωνικός παράγοντας με την συμβολική κατηγορία, ο Ντυρκέμ την στηρίζει στην ανάλυση του απροσδιόριστου, ιλιγγιώδη χαρακτήρα του ανθρώπου. Αυτή η «ασθένεια της αμετρίας» είναι αποτέλεσμα του εγκαταλειμμένου στον εαυτό του, άνθρωπο. Αυτή η αγωνία που είναι ριζωμένη μέσα στον άνθρωπο, χάνεται όταν η κοινωνία έχει την δύναμη να την εντάξει στο σύστημα των κανόνων της. Βλέπουμε λοιπόν ότι η ανομία σε αυτή την περίπτωση δεν εξηγείτε με βάση το επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης, αλλά με βάση τη σχέση της ανθρώπινης επιθυμίας προς τον νόμο καθώς και με την αποτυχία των θεσμών να εξανθρωπίσουν τον νόμο.

Σύμφωνα με τον Ρ. Κ. Μέρτον η ανομία ταυτίζεται με την αστάθεια. Αυτή η αστάθεια δεν αποτελεί υποχρεωτικά σημάδι κάποιας κοινωνικής διαθρωτικής κρίσεως αλλά είναι απλώς το δυσκινητικό επακόλουθο των κοινωνικών ισορροπιών. Η ανομία προέρχεται από την σύγκρουση που άθελα του την υφίσταται το άτομο μεταξύ των σκοπών που του θέτει η κοινωνία και των νόμιμών μέσων που διαθέτει αυτό για την επίτευξη τους, μέσα που είναι ανάλογα και σύμφωνα με την θέση του στην κοινωνική στρωματοποίηση. Υπάρχουν πέντε στρατηγικές με βάση το σκεπτικό του Μέρτον: Ο κομφορμισμός, η τυπολατρία, η φυγή (αποτελεί την τραυματική εκδοχή του κομφορμισμού), η καινοτομία ή η εξέγερση (που αποτελεί την πιο δυναμική εκδοχή της καινοτομίας). Στο ερώτημα λοιπόν αποτελούν δυνάμεις «ανομίας» οι αναρχικοί – αντιεξουσιαστές; Μπορούμε να απαντήσουμε ότι, αν αυτό που τους χαρακτηρίζει πραγματικά είναι σύμφωνα με τον Ντυρκέμ είναι το «ανομιστικό» στοιχείο, δηλαδή η άρνηση και η περιφρόνηση των γενικά αποδεκτών κρίσεων, πρότυπων συμπεριφοράς και των κανόνων χωρίς να προτείνουν ή να υιοθετούν τίποτα, ίσως να ίσχυε.

Όπως όμως γνωρίζουμε και βλέπουμε από τον λόγο και τα αιτήματα που θέτει ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος αυτό δεν συμβαίνει. Διότι παρόλη την κυρίαρχη αφήγηση ο προσεκτικός παρατηρητής θα διαπιστώσει ότι οι αναρχικοί – αντιεξουσιαστές δεν αρκούνται να εκφράσουν την αντίθεση τους αλλά έχουν και προτάσεις. Δεν παραβιάζουν απλά τους κανόνες αλλά δημιουργούν άλλες συντακτικές δομές ως θέσεις σύμφωνα με τις αξίες τους. Δεν αποδιοργανώνουν χωρίς να οργανώνουν. Αν κάποιος διαφωνεί με τις ιδέες τους ή τις βρίσκει «ακραίες» ή ουτοπικές αυτό αποτελεί άλλη συζήτηση.

Οι αναρχικοί – αντιεξουσιαστές αποτελούν μια ενεργή – μαχητική κοινωνική μειονότητα και μπορούν να χαρακτηρισθούν λόγο της έντασης και το πάθος τους σαν τους πιο σκληρά αγωνιζόμενους στον πολιτικό στίβο. Ως χώρος με την πολιτική σημασία που πρέπει να έχει ή λέξη, αποτελούν άτομα ή ομάδες που καταλαμβάνουν μια σαφή προτίμηση συγκεκριμένων αξιών. Υπερασπίζονται κάποια πράγματα και αντιστέκονται σε άλλα. Προσφέρουν μια άλλη πρόταση στις υφιστάμενες γνώμες και πεποιθήσεις, μια διαφορετική λύση στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας. Επιδιώκουν ένα σκοπό. Αποδέχονται ένα σύστημα πεποιθήσεων ή ιδεών και ενεργούν σύμφωνα με αυτό. Μπορεί κανείς να τους δει σαν αμφισβητίες ή αντιπάλους, σε καμία περίπτωση όμως σαν «ανομία» με τους όρους περιγράψαμε παραπάνω.

Οι αναρχικοί – αντιεξουσιαστές ως πολιτικός χώρος -είναι και πρέπει- να θεωρούνται ως ΑΝΤΙΝΟΜΙΣΤΕΣ! Όρος που σύμφωνα με τον κοινωνικό ψυχολόγο Σ. Μοσκοβιτσί είναι ορθός διότι πρόκειται για αντινομιστικές ομάδες ή άτομα που αντιπαραθέτουν στους κυρίαρχους κανόνες, άλλους αντίθετους. Ως αντινομιστές δεν επιδιώκουν απλά την αποδιοργάνωση αλλά την αναδιοργάνωση αυτού προς το οποίο αντιτίθενται. Με λίγα λόγια θέλουν να ανατρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων – όχι για να δημιουργήσουν ένα γενικευμένο μπάχαλο- αλλά για να διαμορφώσουν μια νέα τάξη πραγμάτων. Γιαυτό η αιτίαση του κ. Δένδια για εστίες ανομίας δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από ένα συνειδητό πολιτικό ατόπημα και έναν ιδεολογικό χειρισμό της κοινής γνώμης που απέχει από την πραγματικότητα. Παραφράζοντας την δήλωση του ένα είναι σίγουρο: Οι Αναρχικοί – Αντιεξουσιαστές ως αγωνιζόμενοι άνθρωποι, δεν θα επιτρέψουμε στις δυνάμεις της εξουσίας και του κράτους να ανακόψουν την πορεία της κοινωνίας προς την ελευθερία.

*Ο Αργύρης Αργυριάδης είναι Δρ Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας

Benutzereinstellungen

Anarkismo.net

Suche

Neue Veranstaltungshinweise

Kommende Veranstaltungen

Andere Presse

Feeds

Ο Δένδιας, η ανομία και οι αναρχικοί

Hauptseite

Latest News

Opinion and Analysis

Press Releases