Ce document d’orientation a été rédigé avant que Trump n'attrape le coronavirus. Il a été approuvé par un vote unanime de la majorité des membres de Unity and Struggle. Que vous soyez d'accord avec nous ou non, nous espérons qu'il encouragera les révolutionnaires aux États-Unis et ailleurs à débattre de ce à quoi nous pouvons nous attendre en novembre et à commencer à s’y préparer, car ce qui se passe là-bas a évidemment un impact sur le monde entier.

À un mois des élections, il est évident que Donald Trump pourrait tenter un coup d'État. Il ne le fera pas par la voie militaire, en faisant reverser le Congrès par les forces armées. Mais il pourrait utiliser les détails techniques de la constitution et une combinaison de canaux officiels et non officiels pour assurer son maintien au pouvoir. Les contours de ce type de "coup d'État constitutionnel" commencent à se dessiner.

Trump a déclaré à plusieurs reprises et de façon explicite qu'il ne concéderait pas les élections. Il a prétendu que le vote par correspondance était une pratique frauduleuse. Il a ordonné à la police fédérale de se rendre dans certaines villes pour y faire disparaître les manifestants. Trump ne gouverne pas par décret, il ne fait que diriger une coalition de forces à l'intérieur et à l'extérieur de l'État. Mais ces forces ont quand même réussi à jeter les bases d'une prise de pouvoir. Elles ont rempli les tribunaux de juges incompétents aux convictions aussi curieuses que dérangeantes, purgé le Parti républicain des dissidents par des mises à la retraite ou des primaires, et investi la rue.

Pour sa part, le Parti Républicain a manifestement sombré dans un gâchis raciste, autoritaire et assoiffé de pouvoir. Que cela se soit déroulé sur 40 ans ou sur 4 ans, que cela représente le fascisme naissant ou votre autoritarisme ordinaire, ces nuances n'auront pas tant d'importance dans les semaines à venir. Il suffit que Trump soit un kleptocrate égocentrique entouré d'un parti de flagorneurs, d'évangélistes de l’apocalypse, de racistes ordinaires et de quelques fascistes. Ils poursuivent des objectifs qui se chevauchent et punissent des ennemis communs, et n'ont que peu d'intérêt à contrôler les désirs autoritaires de Trump. Ainsi, que ce soit par intérêt cynique ou par pure conviction, le Parti Républicain et ses réseaux sont prêts à soutenir une élection volée avec un vernis constitutionnel.

Si les démocrates ont un plan pour sécuriser leur accession au pouvoir, ils ne l'ont pas partagé avec leurs partisans. Il est fort probable que nous assisterons à une série de contestations judiciaires, à l'instar de celle de Trump, qui s'enlise dans son système judiciaire. Il suffit de regarder la soi-disant émeute de Brooks Brothers en 2000* pour se rendre compte de la mollesse que l'on peut attendre d'eux. Biden n'est probablement prêt à se battre que devant les tribunaux, tout en disant à sa base de rester chez lui et de le laisser régler les détails. Si Trump remplace de Ruth Bader Ginsburg à la Cour Suprême [c’est fait depuis], Biden sera confronté à une bataille encore plus rude.

En attendant, la coalition de Trump est capable de modifier l'équilibre des forces sur le terrain. Trump n'a pas le soutien total de l'armée, mais il n'en a peut-être pas besoin. Les soulèvements de cet été ont révélé une base sûre au sein de l'État : la sécurité intérieure et les forces de police de tout le pays se chargeront volontiers d'intimider les électeurs ou de réprimer les manifestations. Les efforts déployés pour contenir ces forces se sont révélés vains, même dans les villes où les dirigeants démocrates sont en place. Nous ne devrions pas espérer autre chose durant les élections.

En dehors de l'État, la base paranoïaque QAnon de Trump et les miliciens sont prêts à prendre les choses en main, selon la doctrine édicté par Trump lui-même : "Restez en retrait et attendez". Kyle Rittenhouse, le tireur de Kenosha de 17 ans qui a abbattu deux manifestants Black Lives Matter, était un fan de Trump plus que tout autre, vivant dans l'irréalité créée pour lui par les groupes et les lieux de rencontres républicains. Dans une prise de pouvoir, d'autres comme lui suivront l'exemple des milices Patriot. Comme l'a noté Matthew Lyons, l’extrême-droite dite alternative (alt-right) a soutenu Trump comme un moyen d'accélérer le développement de la droite mais le considérait toujours avec scepticisme, tandis que le mouvement Patriot s'est aligné sur lui de manière plus engagée. Les milices apportent une plus grande capacité de se faire « justice » soi-même en réprimant, et elles ont été actives pendant des mois pour défendre leur pays leurs petites entreprises contre une prise de contrôle antifa imaginaire.

Les capitalistes sont divisés. Les libertariens milliardaires comme Peter Theil sont favorables ou du moins neutres à l'égard de Trump. Les groupes de pression comme la Chambre de commerce sont divisés sur la question de se couvrir en allant vers des démocrates. Les capitalistes peuvent à la rigueur se reporter sur Biden parce qu'ils veulent de la stabilité et peuvent supporter la régulation, ou au contraire rallier Trump parce qu'ils veulent écraser la gauche et peuvent supporter la volatilité. Tout dépend si Trump parvient à se construire comme la seule option viable.

Et qu'en est-il de la gauche ? Le soulèvement de cet été a montré un vaste potentiel d'action de rue, mais les organisations durables dans les quartiers et sur les lieux de travail (qu’elles soient socialistes, anarchistes, du mouvement noir radical, peu importe) sont peu nombreuses en comparaison. Trump ne serait même pas capable de nommer un groupe communiste aux États-Unis et n'a aucune idée de ce qu'est "antifa", mais il agitera ces épouvantails pour nous attaquer toutes et tous dans un deuxième mandat. Un coup d'État constitutionnel pourrait n'être qu'une des composantes de l'émergence du fascisme. Mais c'est une arme que nous ne devrions pas le laisser dégainer.

Comment arrête-t-on un coup d'État ? Et comment peut-on le faire sans légitimer les Démocrates, et au lieu de cela, établir les conditions pour un mouvement plus autonome à l'avenir ?

Deux scénarios

Premier scénario : Biden mène et gagne par une marge suffisamment large pour qu'un coup d'État constitutionnel devienne intenable.

Dans ce scénario, Trump conteste les résultats devant les tribunaux, et sa base se mobilise dans les rues, ce qui peut conduire à la violence. Mais ces actions restent isolées, et les pouvoirs judiciaire et législatif ainsi que l'opinion publique majoritaire considèrent l'élection comme décidée. Dans ce scénario, le centrisme zombie de Biden n'offre toujours pas de solution aux crises économique, sociale et écologique. Les forces d'extrême-droite continuent de se renforcer et sont de plus en plus violentes, et la possibilité d’une guerre civile ou d’une révolution continue de mûrir. Mais nous disposons de quelques années de conditions (relativement) favorables pour nous préparer.

Deuxième scénario : le résultat de l'élection est trop serré pour donner un résultat définitif, ce qui provoque une crise constitutionnelle prolongée et des troubles dans les rues.

Ce scénario suppose une certaine pression sur les grands électeurs, voire un harcèlement. Supposons que le Parti Républicain emploie des observateurs pour intimider les électeurs dans les bureaux de vote, comme il est maintenant légalement autorisé à le faire. Ou bien un "mirage rouge" prend forme, les premiers votes passant à Trump avant que les envois postaux ne soient comptés. Dans ce genre de scénario, la base de Trump déclare la victoire, et imagine que Biden tente de voler l'élection par le biais de faux envois postaux. Trump et son équipe tente d’empocher la mise, en arrêtant les bulletins non comptés au tribunal, en réorientant les votes du collège électoral comme en 1876, ou en forçant un vote du Congrès comme en 1825. Les batailles juridiques s'étalent pendant des semaines.

Si un tel scénario se produit, des cycles de duels de protestations peuvent apparaître dans les États dont les votes sont contestés, par exemple dans les capitales des États ou dans les comtés où a lieu le recomptage. Prenez l'exemple des manifestations « ReOpen » de ce printemps : les milices ont pris d'assaut les gouvernorats, Trump et ses acolytes leur ont apporté un soutien inconditionnel, et les assemblées législatives républicaines sont intervenues de leur côté contre les gouverneurs démocrates. Le soulèvement de Floyd a également montré les méthodes létales que les forces fédérales et de droite sont prêtes à utiliser pour affirmer leur contrôle. Ces forces sont toutes susceptibles de descendre dans la rue pendant et après les élections, en faisant pression sur les tribunaux pour bloquer les bulletins de vote, sur les assemblées législatives pour réorienter les votes du collège électoral et en réprimant la gauche.

Les confrontations les plus âpres se dérouleront probablement dans les États les plus centraux dans la bataille de Trump pour rester au pouvoir. Mais dans les villes du pays où les factions de gauche et de droite sont bien organisées, des bagarres voire des fusillades pourraient éclater. Les démocrates progressistes pourraient soutenir des rassemblements non violents contre la pression sur les grands électeurs. Mais Trump sera heureux de sanctionner d’éventuelles violences, s’il ne les appelle pas directement. Si les milices n'effraient pas les gens dans les rues, Trump pourrait mettre à éxécution sa menace de réprimer l'"insurrection" et déployer la police fédérale ou la Garde nationale. L'armée pourrait alors se conformer à ce type d’ordres, tout en prétendant ne pas perdre parti afin de rester hors de portée de la critique.

Dans ce scénario, les forces sur le terrain influenceront la façon dont un récit ou un autre parviendront à dominer le discours public. S'agit-il d'un soulèvement contre un coup d'État antifa, ou d'un coup d'État de Trump ? Quelle que soit l'histoire qui remplit les rues, les centres-villes, les institutions, les conférences de presse et les journaux télévisées, cela déterminera les types de coalitions qui prendront forme parmi l’élite pour essayer de mettre fin au merdier.

La réponse

Nous considérons que l'action de masse est la clé pour contrôler les rues et façonner le récit, le jour des élections et dans ce qui suivra.

Premièrement, nous ne pensons pas que la gauche armée soit en mesure de vaincre les milices sur le plan militaire, bien que l'autodéfense armée devrait jouer un rôle. Deuxièmement, nous ne pensons pas qu'une bataille entre spécialistes des armes soit politiquement souhaitable. Troisièmement, et c'est le plus important, nous savons que la mobilisation de masse peut éclipser la droite armée d'un seul coup : 15 à 26 millions de personnes ont participé aux manifestations pour George Floyd, contre 35 000 à 47 000 pour les manifestations anti-blocage, ce qui représente d’après les estimations l’équivalent de 576 milices Patriot. Les fascistes armés dominent en se déplaçant en caravane vers quelques points chauds alors que les protestations diminuent. Ils ne peuvent pas faire face à un retour massif dans les rues.

Dans un coup d'État constitutionnel, le rôle de la gauche sera d'alimenter une action directe et militante de masse qui écrasera l'extrême droite et multipliera les points de résistance dans les institutions de l'État et de l'économie. Plus cela se produira alors que Biden tente de renvoyer les gens chez eux, plus cela durera face à la répression fédérale et policière, plus nous poserons les conditions de l'autonomie de classe à l'avenir. Contre les appels à la passivité et à la non-violence, la gauche devrait célébrer et répandre la résistance, en la liant à la longue histoire des mouvements ouvriers et de libération dans ce pays.

Si vous êtes d'accord avec notre évaluation, voici quelques propositions sur ce qu'il faut faire :

D'ici le jour des élections : renforcer les réseaux qui répondront en cas de coup d'État constitutionnel, et renforcer leur capacité à prendre l'initiative. Cela ne signifie pas seulement former des coalitions entre les groupes existants, mais aussi donner une poussée d'adrénaline à l'organisation dans les quartiers et les lieux de travail, où les gens apprennent à travailler collectivement et à mener des actions militantes.

Dans le temps qu'il nous reste, nous pouvons établir des contacts directs entre les groupes régionaux, faire la promotion des réseaux qui s’organisent politiquement et concrètement, et élaborer des plans d'action pour la semaine des élections. Nous pouvons encourager et accélérer les formations aux déplacements collectifs, à la médecine de rue (street medics) et aux autres compétences importantes dans la période. Nous pouvons établir des liens avec les bases des ONG et les syndicats qui luttent à la base contre la pression sur les (grands) électeurs, non pas pour nous joindre à leurs efforts, mais pour trouver d'autres personnes qui, en cas de crise, pourraient agir indépendamment du Parti Démocrate. Nous pouvons partager des documents de propagande et d’analyse avec des amis et des membres de la famille dans l'armée ou la Garde nationale. Nous pouvons rassembler nos mèmes à l'avance et faire circuler des appels pour des rassemblements "le lendemain".

Le jour des élections : dénoncer l'intimidation et le harcèlement des électeurs par la droite. S'il semble qu'un coup d'État constitutionnel se prépare, nos réseaux peuvent lancer des appels à des rassemblements dès le lendemain en réaction. L'approche générale devrait consister à établir un récit de la résistance populaire à un coup d'État de Trump et à lui opposer le « pouvoir au peuple ». Sachant que la droite tentera d'inciter les manifestants à la confrontation et à se faire passer pour des victimes, nous devrions essayer d'éviter les confrontations physiques à moins d'être attaqué-es. Notre pouvoir et notre sécurité dépendront du nombre de personnes et de notre capacité à définir par nous-mêmes les termes de la crise politique qui s'ensuivra.

Dans les semaines qui suivent : nous pouvons utiliser les actions d'extrême-droite dans n'importe quelle partie du pays comme une occasion de contre-mobilisation dans toutes les régions du pays, et en particulier sur les territoires les plus disputés. Par exemple, dans le cas d'un bond de la violence fasciste comme à Charlottesville ou à Kenosha, nous devrions être prêt-es à participer à une réponse nationale. En supposant que les actions de masse parviennent à surpasser la capacité des milices à intimider la population, nous devrions nous attendre à devoir maintenir les protestations face à des interventions fédérales, comme celles que l'on a vues à Washington ou à Portland. À ce stade, les dissensions au sein de la Garde nationale ou les actions politiques dans des secteurs clés de l'économie pourraient s'avérer décisives et préparer une rupture plus profonde avec le régime bourgeois.

L'autoritarisme de droite est une menace pressante. La gauche est large et diffuse. Cependant, les forces de la droite ne sont pas non plus pleinement développées, ni écrasantes. Saisissons l'occasion.

- par Enzo Lorenzo, avec les réactions du reste de Unity & Struggle

* une manifestation républicaine pour une sombre histoire de comptage de voix en Floride, pendant les élections présidentielles étasuniennes de 2000.

Texte adopté début octobre par l’organisation communiste anti-étatiste des Etats-Unis d’Amérique « Unity & Struggle »
traduction : Gio (UCL)

This position paper from the anti-State communist collective Unity & Struggle was drafted before Trump caught coronavirus. We share it here as a good piece to illustrate the state of mind of our comrades fighting on the so-called United States of America's territory. We hope it encourages revolutionaries in the U.S. and everywhere else to debate what we can expect in November, and begin making plans, as what happens obviously has an influence worlwide.

[Français]

Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε επ΄αφορμής της επικαιρότητας στην οποία γνωστό reality show δέχτηκε σφοδρή πολεμική στα social media λόγω αναπαραγωγής κουλτούρας βιασμού.

“Αν στις προηγούμενες φάσεις της καπιταλιστικής ανάπτυξης, οι διάφορες μορφές της συνείδησης παράγονταν κατά μία ορισμένη έννοια αυθόρμητα, φυσικά, σαν το παθητικό αποτέλεσμα της παραγωγής εμπορευμάτων, σήμερα πια είναι ένα συνειδητό, σκοπούμενο προϊόν του κεφαλαίου, ακριβώς όπως κάθε άλλο προϊόν. Αποτελούν πλέον συνειδήσεις διαποτισμένες με την κουλτούρα της κατανάλωσης, την ιδεολογία του εμπορεύματος και την παγκόσμια γλώσσα του κεφαλαίου, η οποία είναι συνειδητά προσανατολισμένη στην αναπαραγωγή του. Επομένως, σήμερα, η ανάλυση του κοινωνικού σχηματισμού, της πραγματικής κυριαρχίας, πρέπει απαραίτητα, αντικειμενικά, να λάβει υπόψην της σα θεμελιώδη την έννοια της παραγωγής με την πλατιά σημασία., μ΄ άλλα λόγια την ενότητα: παραγωγή αντικειμένων-εμπορευμάτων/παραγωγή κατανάλωσης, αναγκών, συνειδήσης”

Renato Curcio- Alberto Franceschini, Σταγόνες Ήλιου στη Στοιχειωμένη Πόλη (1982), Εκδ. Επανοικειοποίηση 2007

Μέχρι και σήμερα κάπως έχει υποτιμηθεί αρκετά η επίδραση της κουλτούρας που προωθούν από την πρώτη στιγμή συγκεκριμένα τηλεοπτικά προϊόντα, όπως τα reality και τα talent shows. Έχει υποτιμηθεί παράλληλα και ο ρόλος τους μέσα στα πλαίσια της πραγματικής κυριαρχίας που δε μπορεί να παραγνωρίσει την παραγωγή του τρίπτυχου κατανάλωση, ανάγκες, συνείδηση. Ασφαλώς και γίνονται αντιληπτά στο πλαίσιο αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας αλλά από κει και ύστερα μάλλον υποτιμάται η δυναμική που αναπτύσσουν μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι ως τμήματα του εργοστασίου παραγωγής συνείδησης ως εμπόρευμα πλέον.

Ξεκινώντας λοιπόν από την εκπομπή εκείνη που αποτέλεσε πρωτοπορία στο χώρο τέτοιων reality shows (όπως έγιναν γνωστά στο κοινό), που δεν είναι άλλη από το Big Brother, μπορούμε να αρχίσουμε να σχηματίζουμε μια εικόνα της δυναμικής τους αλληλεπίδρασης μέσα στο κοινωνικό. Το Big Brother είναι ένα προϊόν που απευθύνεται στο καταναλωτικό κοινό. Τι προϊόν όμως είναι αυτό; Δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσομοίωση των παρενεργειών του εγκλεισμού και της πανοπτικής παρακολούθησης πάνω σε ανθρώπινα υποκείμενα.

Στην περίπτωση αυτή ο εγκλεισμός δεν προκύπτει ως αποτέλεσμα κάποιας τιμωρίας. Είναι εθελοντικός από υποκείμενα που θέλουν να αποτελέσουν κομμάτι της συγκεκριμένης προσομοίωσης και η πανοπτική επιτήρηση δεν αποσκοπεί στον έλεγχο και στην πειθάρχηση αλλά στο να μπορεί να παρακολουθεί το κοινό τις καθημερινές παρενέργειες του εγκλεισμού σε μια σειρά ανθρώπινων πειραματόζωων. Σκοπός του πειράματος είναι να διαφανεί το πώς επηρεάζονται τα υποκείμενα μένοντας έγκλειστα και απομονωμένα σε ένα συγκεκριμένο μέρος που μπορεί να είναι σπίτι, βίλα ή οτιδήποτε και πως διαμορφώνονται οι μεταξύ τους σχέσεις. Ποιες δυναμικές θα αναπτυχθούν μεταξύ των ανθρώπινων χαρακτήρων, πως θα καθοριστούν οι κλίκες, ποιες ανατροπές μπορούν να συμβούν μεταξύ των σχέσεων ανά πάσα στιγμή. Το περιβάλλον μάλιστα είναι όσο πιο ανταγωνιστικό μπορεί να γίνει ,δεδομένου ότι στην τελική το πείραμα αποτελεί ταυτόχρονα διαγωνισμό που θα χαρίσει τη νίκη και ένα μεγάλο χρηματικό έπαθλο σε ένα από τα υποκείμενα, ενώ τα υπόλοιπα θα εκδιώχνονται-απελευθερώνονται προοδευτικά από το τόπο εγκλεισμού.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η εκδίωξη-απελευθέρωση φέρει το στίγμα της αποτυχίας και της ήττας ενώ η παραμονή σε αυτό το χώρο επιτήρησης και εγκλεισμού μέχρι το τέλος αντιπροσωπεύει τον ιδεότυπο της επιτυχίας και της ικανότητας προσαρμογής σε αντίξοες συνθήκες. Μάλιστα το κοινό που παρακολουθεί το τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι και πως επηρεάζονται οι έγκλειστοι σε αυτό έχει συμμετοχικό ρόλο καθώς μπορεί να συμμετέχει σε ψηφοφορίες για το ποια υποκείμενα μένουν ή φεύγουν από το παιγνίδι ανάλογα προς τα πού κυμαίνεται η συμπάθεια και η αντιπάθεια του. Μάλιστα τα κριτήρια συμμετοχής των επιλαχόντων είναι διαμορφωμένα έτσι ώστε τα διαγωνιζόμενα άτομα να προέρχονται υποτίθεται αντιπροσωπευτικά, από διάφορα κοινωνικά target group, ώστε να επιτυγχάνεται μια δήθεν συμπεριληπτικότητα στο όλο πρότζεκτ και οι συμπάθειες/αντιπάθειες να κατανέμονται ανάλογα και με τις πραγματικές κοινωνικές δυναμικές εκτός παιγνιδιού. Έτσι και το show είναι σε θέση να ισχυρίζεται ότι πουλάει ωμό ρεαλισμό και το άτομο-νικητής υποτίθεται ότι αντανακλά το ποιοι ανθρώπινοι χαρακτήρες πληρούν τα κριτήρια της μέγιστης κοινωνικής αποδοχής.

Τώρα αν η παραπάνω περιγραφή ακούγεται ενδεχομένως πολύ δραματική και ίσως προκαλεί την εντύπωση ότι επιχειρεί να εκβιάσει μια αίσθηση περί δυστοπίας, τότε ας αναλογιστούμε την ονομασία του ίδιου του show. Το Big Brother ή Μεγάλος Αδερφός στα ελληνικά, αποτελεί μια ευθεία και ξεκάθαρη αναφορά σε ένα από τα πλέον δυστοπικά έργα της ξένης λογοτεχνίας το 1984, συγγραφής Τζορτζ Όργουελ. Στο συγκεκριμένο έργο περιγράφεται ένα εφιαλτικό και αποκρουστικό καθεστώς, απολύτως ολοκληρωτικό, το οποίο έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί διαρκώς τους πολίτες ακόμα και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι καθιστώντας τους ουσιαστικά έγκλειστους και επιτηρούμενους διαρκείας. Μάλιστα προκειμένου να υπάρχει μια αίσθηση εγγύτητας στην όλη αυτή διαδικασία μόνιμη επωδός του καθεστώτος, η οποία υπάρχει παντού μέσα στο χώρο της μητρόπολης αλλά επίσης ανακοινώνεται και μεγαφωνικά είναι το διαβόητο “Ο Μεγάλος Αδερφός σε παρακολουθεί”. Από μόνοι τους λοιπόν οι συντελεστές και οι παραγωγοί του show φρόντισαν ώστε το πρότζεκτ να έχει ευθεία αναφορά στη δυστοπία που πραγματεύεται το έργο του Τζορτζ Όργουελ κάτι που δεν περιορίζεται μόνο στο όνομα της εκπομπής αλλά ακούγεται διαρκώς μέσα και από το τηλεοπτικό σποτ προώθησης που εν μέσω μουσικής ακούγεται επαναλαμβανόμενα το “Big Brother is watching you” ( Ο Μεγάλος Αδερφός σε παρακολουθεί).

Δεδομένου λοιπόν ότι το ίδιο show διεκδικεί να έχει μια ευθεία συσχέτιση με ένα από τα πιο δυστοπικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και δεδομένου ότι θέλει το ίδιο να αποπνέει μια αισθητική δυστοπίας, (ακόμα και το logo είναι ένα μεγάλο μάτι που φαινομενικά βλέπει τα πάντα) και φυσικά λαμβάνοντας υπόψη και τη συνολική ιδέα του πρότζεκτ, είναι σαφές τι είδους προϊόν αποτελεί εν τέλει το Big Brother στη διαδικασία παραγωγής συνείδησης.

Η όλη ιδέα ότι ο κόσμος, το καταναλωτικό κοινό θα ανταποκριθεί στη προσφορά ενός προϊόντος που προσομοιάζει το πώς οι συνθήκες απομόνωσης, εγκλεισμού και επιτήρησης επηρεάζουν τους ανθρώπους και τις μεταξύ τους σχέσεις και ενδεχομένως να θέλει και να συμμετέχει σε αυτό, ίσως να ήταν εξωφρενική το 1960, το 1970 και το 1980. Από τα τέλη του 1990 και μετά όμως είναι μια ιδέα που κατάφερε να πουλήσει και να αποφέρει εκατομμύρια στις αντίστοιχες παραγωγές, σε μια σειρά από χώρες φτάνοντας και στην Ελλάδα αρχές του 2000, για την ακρίβεια του 2001. Η ευρεία του αποδοχή από το κοινό του χάρισε μεγάλη επιτυχία ενώ κάθε κριτική για την ποιότητα ενός τέτοιου πρότζεκτ στιγματιζόταν ως εκδήλωση ενός στείρου και ελιτίστικου hating από κουρασέλες κουλτουριάρηδες, που μπορεί να κρυφοβλέπουν κιόλας το show.

Με το δεδομένο ότι το show είχε τόση επιτυχία που γεννήθηκαν πολλές διαφορετικές παραλλαγές του χωρίς να αλλάζει ο βασικός πυρήνας, με ανάλογη επιτυχία μάλιστα, γεννάται το εξής ερώτημα: τι σημαίνει για την ποιότητα της κοινωνικής συνείδησης ότι ο κόσμος θέλει να απολαμβάνει στους τηλεοπτικούς του δέκτες τέτοια «ψυχαγωγικά» προϊόντα, τι είναι αυτό που διεγείρει τους ανθρώπους στο να παρακολουθούν τέτοιου τύπου προσομοιώσεις, και εν τέλει πόσο δυστοπικό είναι αυτό από μόνο του;

Μέσα σε μια εικοσαπενταετία ο κόσμος πλέον δείχνει πως αυτό που απολαμβάνει περισσότερο από όλα είναι η προοπτική αλληλοφαγίας που γεννάται μέσα από τέτοιας ποιότητας ψυχαγωγικά προγράμματα. Το κοινό, ειδικά μετά από τόσα shows, έχει αποκτήσει πλέον την ανάγκη να βλέπει ανθρώπους να βγάζουν το χειρότερο εαυτό τους, να στήνουν ίντριγκες, να ελίσσονται ο ένας εναντίον του αλλουνού. Εκείνο όμως που φαίνεται να τους αρέσει περισσότερο είναι να βλέπει ανθρώπους να πέφτουν. Να πέφτουν μέχρι εκεί που δεν πάει. Να φτάνουν στο κατώτερο κομμάτι της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του αυτό-εξευτελισμού και έτσι να αισθάνονται ανώτεροι, πιο πετυχημένοι και πιο ηθικοί οι ίδιοι.

Την ανάγκη αυτή λοιπόν ήρθαν να καλύψουν τα talent shows τα οποία αποτελούν διαφορετικού τύπου πρότζεκτς καθώς αναπαριστούν το πρότυπο εκπλήρωσης του αμερικάνικου ονείρου καθώς μέσα από μια μεγάλη δεξαμενή ανθρώπων που θα θελήσουν να προβάλουν το ταλέντο τους και να κερδίσουν μια θέση σε αυτόν τον κόσμο που θα τους χαρίσει αναγνώριση, φήμη και λεφτά, προβλέπεται να κερδίσει μόνο ένα άτομο. Η όλη φιλοσοφία αυτών των shows βασίζεται στην προβολή των ρεαλιστικών συστατικών της επιτυχίας σε αυτόν τον κόσμο: να έχεις ικανότητες, ταλέντο, ανταγωνιστικό πνεύμα και να σε συμπαθεί το κοινό. Το ξεδιάλεγμα των παιχτών γίνεται σε δοκιμαστικές οντισιόν στις οποίες προσέρχονται πολλά άτομα με το όνειρο της επιτυχίας τα οποία θα εξευτελιστούν, θα κανιβαλιστούν και θα λοιδορηθούν live από μια αυστηρή κριτική επιτροπή, μέλη της οποίας είναι άτομα με κατοχυρωμένη επιτυχία, έκαστο στο χώρο του. Στη συνέχεια του show η κριτική επιτροπή, αλλά και το κοινό που θα έχει τον τελευταίο λόγο, επιλέγουν ποιοι από την ομάδα των επιλαχόντων θα παραμένουν στο παιγνίδι και ποιοι θα φεύγουν μέχρι η διαδικασία να αναδείξει τον τελικό νικητή.

Μια όχι και πολύ διεξοδική μελέτη στα social αλλά και τα mainstream media μπορεί να δείξει ότι περισσότερο σχολιασμό σηκώνουν εκείνα τα videos – που γίνονται και πιο viral- με άτομα που είτε καταλήγουν να αυτογελοιοποιούνται στις οντισιόν ή τα γελοιοποιεί η ίδια η κριτική επιτροπή, επειδή προφανώς είχαν το θράσος να πιστεύουν ότι μπορεί να επιτύχουν χωρίς να διαθέτουν τα απαιτούμενα στάνταρς. Πολλά από αυτά τα shows δίνουν πολύ μεγάλη έμφαση σε αυτό το στάδιο των δοκιμασιών ακριβώς γιατί αποτελεί ένα από τα βασικότερα σημεία κλειδιά της επιτυχίας τους. Το κοινό θέλει να δει το διασυρμό των ατόμων εκείνων που τόλμησαν να πιστέψουν ότι θα μπορούσαν να γίνουν διάσημα, πετυχημένα και πλούσια και έτσι ουσιαστικά στη συσκευασία αυτού του συγκεκριμένου προϊόντος εμπεριέχεται ο πλήρης νομιμοποιημένος κοινωνικός κανιβαλισμός. Και τον κοινό τον αγοράζει, τον παρακολουθεί και διασκεδάζει με αυτόν. Μια ακόμα δυστοπική πτυχή του παρόντος που ζούμε.

Η μαζική προτίμηση του κοινού στα δύο αυτά ψυχαγωγικά προϊόντα που έχουν τα χαρακτηριστικά που αναλύσαμε, αποδεικνύει πως η κυριαρχία νιώθει ελεύθερη να πουλήσει ως προϊόν στον κόσμο, κάποιες από τις πιο σκοτεινές πτυχές της, παρουσιάζοντας τις ως διασκέδαση και με αυτόν τον τρόπο καταλήγει να μεταμορφώνει την ίδια τη κοινωνική συναίνεση σε ένα προϊόν που το κοινό αγοράζει και καταναλώνει με μανία. Το αξιοσημείωτο σε αυτό είναι η αυτοπεποίθηση που διαπνέει ένα τέτοιο σύστημα αγοράς, αυτοπεποίθηση που οφείλεται στην κατοχυρωμένη εμπειρία πλέον της κυριαρχίας να μπορεί να κατασκευάζει και να πουλάει ακόμα και την ανάγκη του να δει το κοινό κάτι τέτοιο.

Η ηθική ποιότητα τώρα μιας κοινωνίας στην οποία αυτά τα προγράμματα προβάλλονται χωρίς να προκαλείται το κοινό αίσθημα, από μια κλίμακα 1-10 έστω κάπου στη μέση, είναι επίσης κάτι που δεν παύει να προβληματίζει για τη διαμορφωμένη κανονικότητα που βιώνουμε και το μέγεθος της δυστοπίας που είναι ήδη εδώ και δεν αποτελεί καρέ κάποιας πετυχημένης φουτουριστικής τηλεοπτικής παραγωγής μαζικής απήχησης. Αυτό από μόνο του εξηγεί πολλά.

Αυτά από μας,

Καληνύχτα και καλή τύχη

*Από εδώ: https://the-blast.espivblogs.net/2020/09/09/i-dystopia-os-emporeyma/

Del 26 de octubre al 16 de noviembre de 2020. Todos los lunes a las 6:00 pm. Facebook live

XVI Seminario Militante
Pensamiento anarquista latinoamericano

Del 26 de octubre al 16 de noviembre de 2020
Todos los lunes a las 6:00 pm
Facebook live

1. Intelectuales clásicas del siglo XX (26 de octubre)
2. Eduardo Colombo (2 de noviembre)
3. Silvia Rivera Cusicanqui (9 de noviembre)
4. Felipe Correa (16 de noviembre)

Grupo Libertario Vía Libre

Μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας είναι οι αλλαγές στον τρόπο που οργανώνεται και παρέχεται η εργασία. Παράδειγμα αποτελεί και η εργασία από απόσταση, κάνοντας χρήση των σύγχρονων μέσων τηλεπικοινωνίας. Η τηλεργασία, παρόλο που δεν είχε υιοθετηθεί στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα, υπήρχε κατά καιρούς σαν θέμα στα διάφορα ειδησεογραφικά μέσα. Γιατί όμως τα αφεντικά προωθούσαν - έστω και ακαδημαϊκά - τόσο πολύ την συγκεκριμένη μορφή εργασίας; Τι έχουν να κερδίσουν από αυτήν;

Σημειώσεις για την τηλεργασία και την επέκταση της ελαστικής εργασίας από την πίσω πόρτα

Η τηλεργασία ως μορφή εργασίας υπάρχει παγκοσμίως εδώ και περίπου 25 χρόνια. Aρκετά πράγματα να έχουν γραφτεί γι’ αυτήν, όπως θα δούμε και παρακάτω. Σε πολλές χώρες έχει υιοθετηθεί σε έναν ευρύ βαθμό εδώ και αρκετό καιρό(π.χ. Δανία, Ολλανδία, Σουηδία κλπ.). Στην Ελλάδα όμως, η χρήση της ήταν αποσπασματική, και σημαντικότερα, μη θεσμοθετημένη αυστηρά. Υπήρχε κυρίως σαν μια διευκόλυνση που παρείχε ο εργοδότης στον εργαζόμενο, όταν ο τελευταίος για κάποιο λόγο ήθελε να εργαστεί κάποιες μέρες από το σπίτι. Άλλωστε, το εγχώριο κεφάλαιο είναι διστακτικό, χωρίς να έχει κάποια σαφή στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εργασίας. ’Ετσι, η Eλλάδα παραμένει ουραγός μεταξύ των 28 μελών της ΕΕ στις ψηφιακές δεξιότητες και την ωριμότητα των επιχειρήσεων.

Παρ’όλα αυτά, το ξέσπασμα της επιδημίας Covid-19 υπήρξε η αφορμή ώστε τους τελευταίους μήνες να ξεκινήσει μια διαδικασία ραγδαίας αντιστροφής αυτής της κατάστασης. Σε διάφορους κλάδους οι εργοδότες αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην τηλεργασία για να συντηρήσουν την επιχείρηση τους. Έτσι, πολλές και πολλοί από εμάς βρεθήκαμε ξαφνικά, καθισμένοι μπροστά από ένα PC ή tablet ατελείωτες ώρες, ακόμη και εκτός ωραρίου. Θέλοντας να κατανοήσουμε την παρούσα συνθήκη αναρωτηθήκαμε αν αυτή η απότομη αλλαγή είναι κάτι προσωρινό ή μια νέα κανονικότητα. Αναρωτηθήκαμε επίσης, με ποιούς τρόπους μπορούν τα αφεντικά, να αξιοποιήσουν την τεχνολογία και την τηλεργασία για την αύξηση των κερδών τους, την απαλλαγή τους από λειτουργικά έξοδα, την αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής ισχύς των εργαζομένων (εξαιτίας της αυξανόμενης απομόνωσής τους) και τέλος τον μετασχηματισμό της εργασίας.

Τεχνολογία & ευελιξία: Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του `90, οι εξωφρενικοί ρυθμοί τεχνολογικής ανάπτυξης επιφέρουν βαθιές αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής. Η εξέλιξη αυτή, δίνει στις επιχειρήσεις την δυνατότητα να ανταποκριθούν πιο αποτελεσματικά στις αυξανόμενες απαιτήσεις μιας οικονομίας που επεκτείνεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Οι νέες τεχνολογίες ανοίγουν την πόρτα σε νέες αγορές και νέους τρόπους εντατικοποίησης της εργασίας και συσσώρευσης κεφαλαίων. Η ενσωμάτωση της πληροφορικής κι η γενικότερη αναβάθμιση των τηλεπικοινωνίων, σημαίνει ότι η διασύνδεση μεταξύ των διαφόρων τμημάτων και εργασιακών καθηκόντων μπορεί να γίνει σε μεγάλη κλίμακα και με ταχύτητα ασύλληπτη σε σχέση με παλιότερα. Έτσι, πολλές υπηρεσίες γραφείου μπορούν να παρέχονται και να συντονίζονται από οποιοδήποτε μέρος και από οποιαδήποτε απόσταση: είτε πρόκειται για διαφορετικούς ορόφους, είτε μέχρι και διαφορετικές ηπείρους1. Οι καινοτομίες αυτές συμβαδίζουν με τις πλέον διαδεδομένες επιχειρηματικές πρακτικές αποκέντρωσης της παραγωγής: Διάφορες εργασίες που δεν συμφέρει να γίνονται μέσα στην επιχείρηση, τώρα αναθέτονται σε εξωτερικούς συνεργάτες (outsourcing), εταιρίες ενοικίασεως εργαζομένων κι υπεργολαβίες (job sharing).

Τεράστιας σημασίας είναι κι οι ανατροπές που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων. Οι επιχειρήσεις, απαλλαγμένες απ’ την υποχρέωση παροχής μόνιμης και σταθερής εργασίας, εφαρμόζουν την απόλυτη ευελιξία2 στον τόπο εκτέλεσης και τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας. Οι σύγχρονοι εργαζόμενοι μπορούν να ενοικιαστούν, να απολυθούν και να μετακινηθούν ανά πάσα στιγμή, ανάλογα με την ζήτηση και το κόστος εργασίας. Παρότι κουβαλάνε στην πλάτη τους πολύχρονη θητεία στα θρανία, βρίσκονται σε μια διαρκή επανεκπαίδευση και ανάπτυξη νέων προσόντων κομμένων και ραμμένων στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες που επιφέρει η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας.

Σήμερα, βλέπουμε να αναπτύσσονται νέα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως αυτά των πλατφορμών e-shop και παροχής υπηρεσιών, που απασχολούν εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Αυτοί είναι οι ονομαζόμενοι gig workers κι ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς, καθώς όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της καθημερινής ανθρώπινης δραστηριότητας μεταφέρεται στον κυβερνοχώρο. Ηλεκτρονικό εμπόριο, τηλεδιασκέψεις, τηλεαγορές, βραχυχρόνιες μισθώσεις διαμερισμάτων, εφαρμογές (apps) για μετακινήσεις στην πόλη, είναι η νέα τάση του παγκόσμιου κεφαλαίου, που εκμεταλευόμενο τις δυνατότητες της ‘‘έξυπνης’’ τεχνολογίας, εισάγει προσωρινές και ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

__________________________

[1] Μέσω των εφαρμογών Cloud οι εργαζόμενοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στα ίδια έγγραφα που έχουν οι συνάδελφοί τους, είτε βρίσκονται εντός είτε εκτός γραφείου. Επίσης, μέσω φθηνών ή δωρεάν ψηφιακών εργαλείων (όπως είναι το zoom, webex, microsoft teams, slack, trello, toggl κ.α), το προσωπικό μιας επιχείρησης έχει την δυνατότητα να επικοινωνεί, να κάνει τηλεδιασκέψεις και να συντονίζει την ομαδική εργασία αποτελεσματικά εξ’ αποστάσεως.

[2] Οι αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας έφεραν νέες μορφές απασχόλησης, που ονομάστηκαν ευέλικτες (μερική εργασία, εργασία με κυλιόμενο ωράριο, εργασία τις Κυριακές & αργίες, εργασία εξ’αποστάσεως όπως η τηλεργασία). Πολλές από αυτές τις ευέλικτες μορφές εργασίας αποκαλούνται «γκρίζες» γιατί στερούνται εργασιακά δικαιώματα και κοινωνική ασφάλισή (εργασία με το κομμάτι “φασον”, ενοικίαση εργαζομένων κ.α.).

Οι σύνδεσμοι των αφεντικών έχουν καταλήξει

Μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας είναι οι αλλαγές στον τρόπο που οργανώνεται και παρέχεται η εργασία. Παράδειγμα αποτελεί και η εργασία από απόσταση, κάνοντας χρήση των σύγχρονων μέσων τηλεπικοινωνίας. Η τηλεργασία, παρόλο που δεν είχε υιοθετηθεί στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα, υπήρχε κατά καιρούς σαν θέμα στα διάφορα ειδησεογραφικά μέσα. Γιατί όμως τα αφεντικά προωθούσαν - έστω και ακαδημαϊκά - τόσο πολύ την συγκεκριμένη μορφή εργασίας; Τι έχουν να κερδίσουν από αυτήν; Νομίζουμε ότι είναι καλύτερο να δούμε τι λένε οι ίδιοι. Μέσα από τις έρευνες φορέων που εκφράζουν τα συμφέροντα τους, βγάζουν κάποια συμπεράσματα και μιλούν για πολλαπλά κοινά οφέλη:

1. Αυτονομία

Σε έρευνες της Eurofound (Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας), τονίζεται ότι μέσω της τηλεργασίας δίνεται η δυνατότητα στους εργαζόμενους να συνδυάζουν την δουλειά τους με την οικογενειακή ζωή και τους παρέχεται μεγαλύτερη αυτονομία στην εκτέλεση των καθηκόντων τους. Φεύγουμε από ένα περιβάλλον ελέγχου και περνάμε σε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν. Μια νέα φιλοσοφία διοίκησης που βασίζεται στην παραχώρηση ευελιξίας και αυτονομίας ως προς την επιλογή του τόπου, του χρόνου και του τρόπου που θα δουλεύουν οι εργαζόμενοι, με αντάλλαγμα τη εξαναγκασμένη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητάς τους. Παρατηρείται ότι τέτοιες αλλαγές επηρεάζουν και τα καθήκοντα του μάνατζερ που πλέον περιορίζονται στον απλό έλεγχο για την τήρηση των deadlines και δεν αναλώνονται στην αυστηρή επιτήρηση της κάθε επί μέρους διαδικασίας στην εργασία. Αυτό δεν σημαίνει ότι υποβαθμίζεται το “διευθυντικό δικαίωμα” των μάνατζερ, απλώς αποκτά διαφορετικό προσωπείο, μιας και ο σκοπός τους συνεχίζει να είναι ο ίδιος: η εξασφάλιση ότι η εργασία μας θα υποτάσσεται κάτω από τις εντολές και ανάγκες της επιχείρησης. Παρ’ όλα αυτά όμως, σε πολλές περιπτώσεις όσον αφορά των έλεγχο των εργαζομένων, παρατηρείται το αντίθετο από αυτό που διαφημίζουν. Οι εργοδότες έχουν την δυνατότητα να επιτηρούν, διαρκώς, ακόμα στενότερα τις δραστηριότητες των εργαζομένων μέσω εφαρμογών, για το αν πράγματι δουλεύουν ή χασομερούν, περισσότερο και από όταν η εργασία εκτελείται στο χώρο της επιχείρησης. Κάποιες φορές, αυτό δεν είναι καν απαραίτητο, μιας και η εργασία είναι διαμορφωμένη έτσι (αυστηρά deadlines στα projects, συνεχής αξιολόγηση) ώστε ο εργαζόμενος να αυτόπειθαρχείται και να συμβάλει κι αυτός στην επιτήρηση των συναδέλφων.

2. Άυξηση παραγωγικότητας

Σε μια άλλη έρευνα, του ΣΕΒ συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η τηλεργασία μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα σε βαθμό μέχρι και 50%. Αφενός λόγω της διεύρυνσης του ωφέλιμου εργάσιμου χρόνου κι αφετέρου λόγω του ότι οι τηλεργαζόμενοι είναι πολύ πιο συγκεντρωμένοι κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Στην πραγματικότητα, το ζήτημα για τα αφεντικά δεν είναι ποιες ώρες της ημέρας θα δουλεύουμε αλλά πόσο αποδοτικοί θα είμαστε. Αναφέρονται σε σύγχρονες μεθόδους αξιολόγησης, με τα κριτήρια απόδοσης να είναι περισσότερο ο όγκος εργασίας και η επίτευξη προκαθορισμένων στόχων και λιγότερο η φυσική παρουσία του εργαζόμενου και η τήρηση του ωραρίου.Η παραγωγικότητα επίσης αυξάνεται και μέσω της μείωσης των “άσκοπων” απουσιών μας, καθώς κι άρρωστοι να είμαστε ή να έχουν απεργία τα μέσα μαζικής μεταφοράς, μπορούμε να δουλέψουμε από το σπίτι. Αναφέρονται επίσης και στην προσέλκυση και διατήρηση προσωπικού νεότερης ηλικίας.

Είναι γνωστό ότι οι νέοι-ες μπαίνουν στην αγορά εργασίας με περισσότερη όρεξη για δουλειά αλλά και εφόδια, όντας πιό καταρτισμένοι πάνω στις νέες τεχνολογίες. Έχουν λιγότερες οικονομικές απαιτήσεις και βιοποριστικές ανάγκες και είναι περισσότερο πειθαρχημένοι. Επίσης, δίνεται η ευκαιρία στις επιχειρήσεις να εντοπίσουν αποδοτικότερους και καταλληλότερους υπαλλήλους, διευρύνοντας απεριόριστα την ακτίνα εμβέλειάς τους στην αναζήτηση εργατικού δυναμικού. Μπορούν να προσελκύουν εργαζόμενους από άλλες πόλεις ή ακόμα και από άλλες χώρες, με χαμηλότερα εισοδήματα και κόστος εργασίας.

3. Ευκαιρίες απασχόλησης

Ένα άλλο σημείο στο οποίο επικεντρώνονται οι έρευνες των αφεντικών, είναι ότι η τηλεργασία αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης για κοινωνικές ομάδες με περιορισμένη δυνατότητα παροχής εργασίας. Παραδείγματα αποτελούν τα ΑΜΕΑ και οι έγκυες γυναίκες ή νέες μητέρες. Συγκεκριμένα για τις τελευταίες, αναφέρεται ότι με την τηλεργασία τους δίνεται η δυνατότητα να εκπληρώνουν ταυτόχρονα τα καθήκοντα τους ώς μητέρες και εργαζόμενες πιο αποτελεσματικά. Δεν διστάζουν να πουν ότι ο μη σαφής διαχωρισμός εργασίας και ελεύθερου χρόνου δεν είναι απαραίτητα κακός αλλά δημιουργεί σε αυτούς τους ανθρώπους νέες ...ευκαιρίες. Τις νέες αυτές ευκαιρίες που διατυμπανίζουν, από τη μία μπορούμε να τις αντιληφθούμε κι ως μέσο εισαγωγής νέας εργατικής δύναμης στην αγορά εργασίας, την οποία κατά καιρούς και χρειάζονται. Από την άλλη, είναι δύσκολο να μην μεταφράσουμε τις «ευκαιρίες» αυτές, ως πάτημα για το κεφάλαιο, ώστε να απαλλαγεί μια και καλή από έναν διαχρονικό βραχνά: Την κοινωνική μέριμνα των εργαζομένων - γυναικών μέσω επιδομάτων και αδειών μητρότητας.

4. Μείωση λειτουργικών εξόδων

Λειτουργικά είναι τα έξοδα που οφείλονται σε συνήθεις δραστηριότητες της επιχείρησης όπως το ενοίκιο κι οι λογαριασμοί, οι μεσιτείες, ο εξοπλισμός, η ανάλωση υλικών, κ.α. Κατά την περίοδο επιβολής των αυστηρών περιοριστικών μέτρων καραντίνας, πολλές επιχειρήσεις συνειδητοποίησαν ότι μέσω της τηλεργασίας θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να προχωρήσουν στη μείωση του κόστους των εγκαταστάσεων τους. Άλλωστε, η ερχόμενη αναδιάρθρωση της εργασιακής διαδικασίας, μέσω της ενσωμάτωσης καινοτομιών, θα οδηγήσει εκτός από την αύξηση της παραγωγικότητας (που εδώ αποδεικνύεται μέσω ενός πλήθους ερευνών) και στην μείωση του κόστους, με αποτέλεσμα την αύξηση του ποσοστού κέρδους.

5. Ευελιξία & αλλαγή μοντέλου

Ένα ακόμη σημείο στο οποίο επικεντρώνονται, είναι η αναγκαιότητα για επικαιροποίηση της εργατικής νομοθεσίας, η οποία χαρακτηρίζεται ως άκαμπτη, αδυνατώντας να ενσωματώσει τις επεκτεινόμενες αρχές της ευελιξίας που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες “μεταβιομηχανικές” κοινωνίες. Για την τηλεργασία, πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το νομικό της πλαίσιο , δεν έχει ανανεωθεί από το 2007 όπου και ενσωματώθηκε στην εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας. Το υπάρχον πλαίσιο δεν δίνει μεγάλη ευελιξία όσον αφορά τον καθορισμό, τήρηση του ωραρίου εργασίας, διαλλειμάτων και κατ’επέκταση στο κατά πόσο καλύπτονται οι επιχειρήσεις σε περίπτωση ελέγχου της ΣΕΠΕ. Για παράδειγμα, στην μερική τηλεργασία, προκειμένου να είναι απολύτως νόμιμη μια επιχείρηση, θα πρέπει είτε οι μέρες τηλεργασίας να είναι αυστηρώς προ-καθορισμένες (πχ κάθε Τετάρτη), είτε να αναθεωρείται η σύμβαση κάθε φορά που αλλάζει το πρόγραμμα του τηλεργαζομένου. Για τους συγγραφείς του κεφαλαίου, όλα τα παραπάνω θεωρούνται πρακτικά μη εφαρμόσιμα και ζητούν ειδικές ρυθμίσεις, όπως είναι ήδη σε ισχύ σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές, θα προσδίδουν μεγαλύτερη ευελιξία στις επιχειρήσεις, ώς προς τον καθορισμό του ωραρίου.

Αυτό που όμως έχει την μεγαλύτερη σημασία για τις “δεξαμενές γνώσης” του ελληνικού κεφαλαίου, είναι το πώς αντιλαμβάνονται οι επιχειρήσεις σήμερα το καθεστώς της τηλεργασίας. Κι εξηγούμαστε: Μέχρι στιγμής, σχεδόν καμία επιχείρηση δεν εφάρμοζε την τηλεργασία με πρωταρχικό στόχο όλα τα παραπάνω. Κυρίωςαποτελούσε μια παροχή διευκόλυνσης προς τους εργαζόμενους, πάντα κατόπιν αμοιβαίας συμφωνίας, χωρίς ταυτόχρονα να δημιουργεί ένα ειδικό εργασιακό καθεστώς και μια νέα κατηγορία εργαζομένων. Το στοίχημα των αφεντικών για την επόμενη μέρα είναι πως η τηλεργασία θα συμβάλει στον μετασχηματισμό της τυπικής εξαρτημένης εργασίας σε εργολαβική. Για τις επιχειρήσεις, οι συμβάσεις έργου είναι ευέλικτες ως προς τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε project. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα να απασχολούν εξ’ αποστάσεως και για ένα συγκεκριμένο κομμάτι χρόνου, “ανεξάρτητους” εργαζόμενους καταλλήλων προσόντων και εξειδικεύσεων, απαλλασσόμενες ταυτοχρόνως από ασφαλιστικές εισφορές και μισθολογικά βαρίδια.

Ο μαγικός κόσμος της τηλεργασίας κι εμείς

Από τα παραπάνω δεδομένα, ξεχωρίζουν τέσσερα σημεία που η τηλεργασία χτυπά τον εργαζόμενο στη δουλειά αλλά και τηνπροσωπική του ζωή.

Πρώτον, η απουσία του ίδιου του εργαζόμενου από τον χώρο δουλειάς σημαίνει και απουσία καθημερινής τριβής με συναδέλφους. Αυτή η κατάσταση μπορεί να μας μετατρέψει σε αποκομμένες και προκατειλημμένες ατομικότητες, και η δουλειά να γίνει απόλυτα βαρετή και καταθλιπτική. Άραγε με ποιούς θα κάνουμε διάλλειμα, θα λέμε αστεία και θα συζητάμε για την δουλειά μας; Πως θα αποκτήσουμε συνοχή, εμπιστοσύνη και συναδελφικότητα μεταξύ μας όταν η άμεση επαφή θα αντικατασταθεί από τα τηλέφωνα και τα παράθυρα συνομιλίας στα διάφορα διαδικτυακά meeting; Κι όμως, η μισή μέρα που σπαταλάμε στην δουλειά μαζί με τους συναδέλφους, αποτελεί αναμφισβήτητατο πιο στιβαρό θεμέλιο για να μας κρατάει ενωμένους απέναντι στις παράλογες απαιτήσεις της δίοικησης, οπως για παράδειγμα πάνω στο ζήτημα του ρυθμού εργασίας. Με την φυσική μας παρουσία στο γραφείο, έχουμε την δυνατότητα να διαμορφώνουμε έναν στάνταρ και αποδεκτό από όλους ρυθμό δουλειάς. Ο διπλανός μας θα μας ζητήσει να μειώσουμε τον ρυθμό που δουλεύουμε για ένα δύσκολο πρότζεκτ, και εμείς θα του ζητήσουμε να παρατείνουμε λίγο παραπάνω το διάλλειμα για τσιγάρο ή φαγητό. Όσο καλύτερα γνωριζόμαστε μεταξύ μας, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να το κατακτήσουμε χωρίς να κατηγορηθεί κάποιος μεμονωμένα ώς τεμπέλης η αργός.

Δεύτερον, η απουσία καθορισμένου εργασιακού χώρου και χρόνου που συντελείται μέσω της τηλεργασίας διαιωνίζει και την ψευδαίσθηση ότι η εργασία και τα συμφέροντα μας ταυτίζονται με τα κέρδη και τους στόχους της επιχείρησης. Δίνει την αίσθηση του εξωτερικού συνεργάτη - αυτοαπασχολούμενου (εργαζόμενου επιχειρηματία του εαυτού του) που ρυθμίζει ο ίδιος το πώς και πότε θα δουλεύει. Η ζωή του γίνεται πλέον αντιληπτή ώς επένδυση σε εργασιακές δεξιότητες με σκοπό από τα να τα βγάλει πέρα μόνος του μέχρι κάποτε όλη αυτή η γνώση και εμπειρία να αυτοαξιοποιηθεί μέσω μιάς start-up επιχείρησης και να γίνει ο επόμενος αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας. Αυτό το περίφημο κυνήγι απόκτησης προσόντων που πρέπει να είναι συνεχές, μπορεί να γίνει εύκολα από το διαδίκτυο, αρκεί να ξημεροβραδιάζεις επανειλημμένα πίσω από την οθόνη του υπολογιστή σου. Όμως, στην αγορά εργασίας, δεν είναι ο καλύτερος αυτός που πετυχαίνει. Ολόκληρες στρατιές διανοητικών εργαζόμενων (brainworkers) που μορφώθηκαν και εξειδικεύτηκαν, κατέληξαν «μπλοκάκηδες», δηλαδή να εργάζονται ώς μισθωτοί με πενιχρούς μισθούς και ταυτόχρονα να πληρώνουν κερατιάτικα για ασφαλιστικές εισφορές σαν να είναι ελεύθεροι επαγγελματίες. Κι από ότι φαίνεται, οι ψευδαισθήσεις και τα όνειρα όλων αυτών των «ταλαντούχων επιστήμονων» και των «απροσάρμοστων» ‘tech-φρικιών’ με τις αστείρευτές γνώσεις και δεξιότητες γκρεμίστηκαν πατώντας την μπανανόφλουδά του νεοφιλελευθερισμού και του «ισότιμου» ανταγωνισμού.

Τρίτον, γίνεται αντιληπτό ότι η θολούρα μεταξύ ελεύθερου και εργάσιμου χρόνου αποτελεί πεδίο νέων ευκαιριών μόνο για τους εργοδότες και τις επιχειρήσεις. Ο τηλεργαζόμενος αναγκάζεται να είναι συνεχώς διαθέσιμος για να απαντήσει σε κάποιο mail, σε κάποιο τηλεφώνημα του αφεντικού, να εξυπηρετήσει κάποια «έκτακτη ανάγκη» που προέκυψε ή κάποια υποχρέωση που πρέπει να εκπληρωθεί γιατί πιέζει το deadline. Η συγκεκριμένη συνθήκη τον ωθεί να ασχολείται όλο και περισσότερο με την δουλειά εκτός του ωραρίου, ακόμη και αν δεν υπάρχει η ανάγκη γι’ αυτό, μιας και δημιουργείται η αντίληψη ότι κάποιες ενέργειες μπορούν να διεκπεραιωθούν άμεσα και γρήγορα με λίγα κλικ από το σπίτι. Βέβαια, το ξεχείλωμα του ωραρίου το φέρνουν κι οι πολλαπλές ταχύτητες και τα διαφορετικά ωράρια των εργαζομένων που αναπτύσσονται από την εξ’ αποστάσεως εργασία.

Τέταρτον, και τελευταίο. Όλη αυτή η κατάσταση είναι φυσικό επακόλουθο να διαμορφώνει την υγεία και την προσωπικότητα του τηλεργαζόμενου. Ποτέ δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με κάτι που τον γεμίζει αυθεντικά, μιας και η δουλεία είναι έτοιμη να εισβάλει κάθε στιγμή, κάθε δευτερόλεπτο στον προσωπικό του χρόνο, με τους χώρους του σπιτιού του να μετατρέπονται σε ένα απέραντο γραφείο. Ο τηλεργαζόμενος αναγκάζεται να εξασφαλίσει ένα χώρο εργασίας μέσα στο σπίτι. Αυτό είναι δύσκολο για αρκετούς που έχουν οικογένεια ή συγκατοικούν, μιας και όλα τα άτομα πρέπει να προσαρμόσουν την καθημερινότητα τους κατά τις εργάσιμες ώρες. Δεν είναι παράξενο λοιπόν αυτή η φιγούρα εργαζομένου να ζει με άγχος και στρές λόγω των ρυθμών δουλειάς και της απώλειας της προσωπικής του ζωής. Ένα από τα πραγματικά πρόβλημα των σημερινών εργαζόμενων είναι ότι δεν έχουν χρόνο. Δεν έχουμε την δυνατότητα να βιώσουμε τον ελεύθερο μας χρόνο έτσι όπως πραγματικά θέλουμε, γιατί πολύ απλά δεν μας ανήκει. Η δουλειά μας τρώει τον περισσότερο χρόνο κι είναι αυτή που θα καθορίσει απόλυτα για το τι θα κάνουμε και πως θα περάσουμε το απόγευμά μας ή το Σαββατοκύριακο. Οι δουλείες «λάστιχο» όπως είναι η εργασία από το σπίτι, τεμαχίζουν τον ελεύθερο μας χρόνο σε χίλια κομμάτια και κάνουν τα πράγματα ακόμη πιο θολά και αλλοτριωτικά.

Μπορεί η μάχη να δοθεί εξ' αποστάστεως;

Η ελαστικοποίηση κι ο θρυμματισμός της εργασίας αγγίζει πλέον τους περισσότερους ηλικιακά νέους εργαζόμενους, με τους περισσότερους να μην έχουν ζήσει κάτι διαφορετικό. Παρότι μιλάμε την ίδια γλώσσα, φαίνεται ακατόρθωτο ακόμα και να διανοηθούμε να ενεργοποιηθούμε με τη δική μας κοινή ταυτότητα, να οργανώσουμε τα αιτήματα μας, να δώσουμε τους δικούς μας αγώνες. Κι ενώ βρισκόμαστε σε εργασίες οι οποίες διαρκώς αποκτούν όλο και πιο κομβικό ρόλο στην νέα οικονομία, δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε τρόπους έκφρασης των συλλογικών μας αναγκών. Η εποχή που η ύπαρξη μαζικών χώρων δουλειάς όπως τα εργοστάσια κι η συλλογική ζωή γύρω από αυτά ήταν βασικοί παράγοντες για να συγκροτηθούν οι εκμεταλλευόμενοι ώς ταξη έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η εργατική οργάνωση του παρελθόντος φαίνεται ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε μια περίοδο η οποία χαρακτηρίζεται, σε αρκετούς κλάδους, από τη γενικευμένη έξοδο των εργαζομένων από τον παραδοσιακό ενιαίο εργασιακό χώρο. Για παράδειγμα, τα open space γραφεία και τα call centers, όπου δεκάδες εργαζόμενοι στοιβάζονται μέσα σε λίγα τετραγωνικά, πιθανότατα και να μην υπάρχουν στο μέλλον.

Είναι πράγματι γεγονός ότι η τηλεργασία ήρθε για να μείνει. Στο άμεσο μέλλον, πολλοί θα είναι αυτοί, κυρίως οι millennials, που θα προτιμήσουν την τηλεργασία για να αποδράσουν από τις πολύωρες και κουραστικές μετακινήσεις, την ενοχλητική επίβλεψη των προϊσταμένων και των εργοδοτών τους, ίσως ακόμη και από τους αντιπαθητικούς συναδέλφους. Οι βάσιμες επιθυμίες των νέων εργαζομένων για τηλεργασία, περισσότερη ευελιξία και απελευθέρωση από το «ρουτινιασμενο» 5ημερο-8ωρο, αποτελούν έμπρακτη αμφισβήτηση των παραδοσιακών μορφών εργασίας. Ταυτόχρονα όμως κρύβουν παγίδες ακόμη κι όταν εκφράζονται από ριζοσπαστική σκοπιά. Το κεφάλαιο μπορεί εύκολα να ενσωματώσει τις εργατικές αρνήσεις με τους δικούς του όρους, κάτι που είναι απολύτως βέβαιο ότι θα μας ωθήσει σε περισσότερη αβεβαιότητα. Θα γίνουμε ακόμη πιο ανταγωνιστικοί, αλαζόνες και φοβισμένοι για τις δουλειές μας, ψάχνοντας διαρκώς για ατομικές λύσεις στα τεράστια συλλογικά προβλήματα που μας κλονίζουν. Η εκτίμηση μας πηγάζει από την εμπειρία των νέων προλετάριων της δεκαετίας του ‘70 στις δυτικές μητροπόλεις. Εκείνοι αρνήθηκαν τον ρόλο τους μέσα στην βαριά βιομηχανία των εργοστασίων, απαιτώντας ελευθερία από την αιώνια φυλακή της μισθωτής εργασίας. Το κοινωνικό αυτό τσουνάμι ανυπακοής έφερε τα αντίστροφα αποτελέσματα. Πυροδότησε με όρους ρεβάνς από το κεφάλαιο, την εγγεγραμμένη/προμελετημένη απορρύθμιση του κοινωνικού συμβολαίου που είχαν κερδίσει οι εργατικοί αγώνες κι οι εξεγέρσεις των προηγούμενων δεκαετιών. Η διαδικασία αυτής της απορρύθμισης αποτυπώθηκε με την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών και την εισαγωγή ρομποτικών συστημάτων στα εργοστάσια, την μείωση του απαιτούμενου αριθμού εργατικών χεριών, την διάλυση των ισχυρών συνδικάτων και την ελαστικοποίηση της εργασίας που ακολούθησαν.

Μακριά όμως από εύκολα συνθήματα για άρνηση της τηλεργασίας και σπάσιμο των καμερών και των υπολογιστών, οφείλουμε να μπούμε στη διαδικασία να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα που προκύπτουν. Μπορούν οι νέες τεχνολογίες να βοηθήσουν στην επικοινωνία των εργαζομένων που δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο δουλειάς; Η πετυχημένη διαδικτυακή συνεννόηση και αντίδραση (μέσω της εφαρμογής what’s app) των διανομέων της WOLT μετά από την ανακοίνωση της εταιρίας να περικόψει τα bonus, όπως κι η στάση τηλεργασίας στην πλατφόρμα ΒΕΑΤ μετά από απολύσεις της διοίκησης εν μέσω της καραντίνας, φέρνουν στο προσκήνιο μια νέα μορφή επικοινωνίας, συντονισμού και οργάνωσης των εργαζομένων. Μπορούν οι προοπτικές και η αναγκαιότητα αγώνα που γεννιούνται εν μέσω εργασιακής κινητικότητας και ακραίας ευελιξίας να απαντήσουν στο μεγάλο στοίχημα που παρέμενε ανοιχτό πριν ακόμα χτυπήσει την πόρτα μας η επιδημία κι η εξ αποστάσεως εργασία: Να βγούμε από την απομόνωση και την αδράνεια, να συναντηθούμε, να ανακτήσουμε την χαμένη μας εργατική αυτοπεποίθηση, να προετοιμάσουμε τις θέσεις μάχης μας στους αγώνες του μέλλοντος.

Κινήσεις για την Ταξική Αυτονομία

taksiki-autonomia@riseup.net

460_0___30_0_0_0_0_0_2a80d38d5885395684cfadf81cb09d54.jpg 0.02 Mb