A review of a film about war and personal loss.

In cinema, there is a history of prominent actors eventually attempting to direct. Sometimes the results work and sometimes they don’t. Other times, it can be hit and miss within the same film. Russell Crowe stepped up a few years ago and decided to have a go. How did he do?

The Water Diviner (2014) is a fictional piece that follows Joshua Connor (Crowe), who lives on an outback homestead after World War 1. He spends time searching for water using divining rods. When not engaging in this, he and his wife (Jacqueline McKenzie) live in mournful solitude. The reason being their three sons Arthur (Jack Patterson, later Ryan Corr), Henry (Ben Norris/Ben O’Toole) and Edward (Aidan Smith/James Fraser) are dead. More correctly, they were killed at Gallipoli in 1915. The crushing weight of this loss is movingly acted. These few scenes comprise only the opening of the movie but are so well done in each department, they could almost have been expanded into the essential focus of the film. Instead, they provide a motivational springboard for Connor to embark on a journey to Turkey, where most of the action occurs.

His lone mission is to retrieve the bodies of his sons by subverting the military bureaucracy in charge of the battlefield sites. This is something he implausibly achieves in rapid time. At this point you realise there are conflicting elements to the action, each tearing in opposite directions. On the one hand is a gentle, endearing dimension through which Connor quietly appeals to the fundamental goodwill of his interlocutors. On the other, is the machismo by which he hires a boat, jumps manfully into the water and stubbornly appears on the beach of Gallipoli demanding to see his sons. Major Hasan, the Turkish officer in charge of the scene (Yilmaz Erdogan [no relation to the President]) says “Are they all this stubborn?” with Hughes (Jai Courtney) the Allied officer in charge replying “He’s the only father who came looking”. The acting and directing here is understated and you can imagine such lines being delivered really badly in an 1980s’ muscle actioner. However, it still seems unintentionally insulting to the thousands of parents who didn’t have the resources, time or inclination to make the trip. In short, nobody else had the balls, so he deserves special attention?!

Once on the battlefield, Connor tries to find his boys. This is portrayed well through flashbacks. We see the sons fighting and this is succinct and commendably directed. The handling of the fighting stands up well alongside predecessors such as Gallipoli (1981), 1915 (1982) or the TV series ANZACS (1985). There is a minor red herring regarding the death of one son set up at this point, the pay off for which is subtly yet movingly established later. This section could have seen a neat wrapping up of the narrative, but things don’t go smoothly for Connor. He ends here by obtaining (courtesy of Hasan) an extra piece of information which is just enough to keep his quest for the dead, alive.

From this point the tightly and mostly reasonably plotted story goes off in another direction. Connor forms a friendship with Hasan and the two interact in a sympathetic way. The local will help the outsider in achieving his quest. The creative intention was probably a reasonable one. It is a symbolic way for former adversaries to find common ground and a common humanity. So far as it stays that way, its sort of alright. Unfortunately the line is crossed from simply establishing personal empathy between individual protagonists based on reconciliation about the past, to adopting a political position about the post-war period. Hasan is a nationalist and his attempt to aid the cause of Mustafa Kemal (who of course had been at Gallipolli) drives him to take on Greek invaders. These points are so simplistically laid out it verges on cringe-worthy Orientalism. They exist in part for Rusty Crowe to have his character engage in more macho engagement, riding horses, dashing about avoiding shell fire and even using a cricket bat as a weapon!

The most egregious dimension to all this is the fact that contemporaneously with the ANZACs’ withdrawl from Gallipoli, the Turks began a genocide of 1.5 million Armenians. This is not mentioned, instead we see the Greeks as evil and the nationalist goal as worthy. Its simplistic, poor history and doesn’t serve the story well. You could argue that mentioning the Armenian genocide was not organically justifiable in the story but it could surely have been included in some way if the makers wanted to. Omission and selection of subjects carries implications. This movie was a joint Australian/Turkish production and you can’t help thinking the underlying philosophy of the current regime in Ankara seeped into what ended up on the screen.

One of the sub-plots in The Water Diviner is a melodramatic one concerning a female hotelier widow named Ayshe (Olga Kurylenko), her cute-as-a-button son Orhan (Dylan Georgiades) and Omer (Steve Bastomi) a misogynistic uncle with designs on Ayshe. That’s probably enough in itself to give you an idea of what happens when Connor stays as a guest. The acting and directing in this section is fine enough but its all just a bit too underdeveloped, predictable and lacking in credibility. Its function seems to be to add to the gentle, cuddly side of the ledger in additional support of the idea of reconciliation and Connor as more than a simple testosterone-driven adventurer. Crowe the actor can carry it off, but its rudimentary nature sinks his efforts.

To sum up, Crowe’s passion project is a mixed bag. His duality as an actor who can be both heroic in a classic mode and warmly sympathetic is employed to effect here yet this undercuts the overall quality of the story content. He is competent with a camera, especially in the war scenes and the narrative is propulsive enough but particularly in the second half, serves a political position that is unsupportable.

https://awsm.nz/?p=12507

Κείμενο που αποπειράται να κωδικοποιήσει συνήθεις εξουσιαστικές συμπεριφορές στις διαδικασίες και τα στέκια του αντιεξουσιαστικού χώρου, τις αντικειμενικές συνθήκες που διευκολύνουν την ανάπτυξη και ανοχή αυτών των συμπεριφορών, καθώς και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.

Εξουσιαστικές συμπεριφορές στον αντιεξουσιαστικό χώρο: συμπτωματολογία, φορείς και τρόποι αντιμετώπισης

Κείμενο που αποπειράται να κωδικοποιήσει συνήθεις εξουσιαστικές συμπεριφορές στις διαδικασίες και τα στέκια του αντιεξουσιαστικού χώρου, τις αντικειμενικές συνθήκες που διευκολύνουν την ανάπτυξη και ανοχή αυτών των συμπεριφορών, καθώς και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.

Ο Κάμαρα Φρέιρα ή «Τολέδο», το νούμερο δύο στην ένοπλη επαναστατική Εθνικοαπελευθερωτική Δράση στη Βραζιλία της δικτατορίας του 1964]... είχε άσπρα μαλλιά κομμένα με την ψιλή, τετράγωνο πρόσωπο, καλοσυνάτο, είχε την ικανότητα να ακούει με ενθουσιασμό το πιο κοινότοπο σχόλιο του συνομιλητή του, ακριβώς το αντίθετο από τη στερεότυπη εικόνα του ακραίου επαναστάτη που είναι πάντα συνοφρυωμένος, ξεροκέφαλος, ακλόνητος στην παντοδυναμία των ιδεών του και με το στόμα πάντα γεμάτο με φράσεις εντυπωσιασμού. Ο «Τολέδο» ήταν απαλλαγμένος από αυτό το άγχος που κάνει ορισμένους αριστερούς [και αντιεξουσιαστές] σα να έχουν βγει από την Αποκάλυψη, με την πεποίθηση ότι οι ιδέες τους είναι οι απόλυτες, οι μόνες ορθές, καρποί κάποιας θείας φώτισης.
Φρέι Μπέτο, Το βάπτισμα του αίματος

Σε ένα σύντομο πέρασμα από τη μητρόπολη βρέθηκα κάποια στιγμή σε μια συνέλευση στο Γκίνη. Δεν θυμάμαι πια ούτε τη θεματική ούτε τη χρονιά. Χαράχτηκαν όμως στη μνήμη μου όλα τα υπόλοιπα. Θυμάμαι σκορπισμένες ομάδες στα έδρανα του αμφιθεάτρου, μόνο άντρες μιας κάποιας ηλικίας έπαιρναν τον λόγο, τοποθετούνταν επί μακρόν σαν να μην ήθελε -ή να μην έπρεπε- να μιλήσει άλλος. Μου φάνηκε πως βρισκόμουν σε κάποιο αγώνα, οι κανόνες του οποίου ήταν γνωστοί στους παίχτες -και τις παίχτριες- κι όποιος δεν τους είχε καλά εμπεδωμένους δεν μπορούσε να σταθεί στο παιχνίδι. Η συνέλευση φυσικά ήταν ανοιχτή και ανακοινωμένη: όλοι και όλες ήταν ευπρόσδεκτες... να παρακολουθήσουν τη μάχη.

Η αλλαγή κινηματικού περιβάλλοντος μπορεί να καταστήσει σαφές ότι συγκεκριμένες συμπεριφορές που έρχονται σε αντίθεση με προτάγματα και αρχές του αντιεξουσιαστικού χώρου δεν είναι ίδιον κάποιων ατόμων, συνελεύσεων ή πόλεων, αλλά απαντώνται συχνά και μπορούν να κωδικοποιηθούν. Αυτό ακριβώς αποπειράται να κάνει το παρόν κείμενο, μαζί με κάποιες σκέψεις για τις συνθήκες που ευνοούν την εκδήλωσή τους, καθώς και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης ατομικά και συλλογικά. Το κείμενο έχει κριτική και αυτοκριτική διάθεση, καθώς το γράφον άτομο δεν βγάζει τον κώλο του απ’ έξω ούτε το παίζει καθαρό: έχω καταφύγει -και συνεχίζω να κατεφεύγω- στις περισσότερες από τις περιγραφόμενες συμπεριφορές. Ευτυχώς έχω καλές συντρόφισσες και συντρόφους να μου τις επισημαίνουν, και ενίοτε συμμετέχω σε συνελεύσεις που μπορούν να περιφρουρήσουν τη διαδικασία.[1]

Ο αντιεξουσιαστικός χώρος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τάσεων και πρακτικών. Φαίνεται όμως ότι προταγματικά κάποιες αρχές -και ταυτόχρονα αξίες- αναδεικνύονται ως βασικές και τον διακρίνουν από άλλα κομμάτια του πολιτικού φάσματος. Τέτοιες είναι η αντιεραρχία-ισοτιμία, η κυκλικότητα και η οριζοντιότητα, κλειδί για τα οποία είναι ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη. Αξίες όπως ο αντιφασισμός, ο αντισεξισμός, ο αντιρατσισμός, η αλληλεγγύη, παρότι σημαντικές, δεν είναι αποκλειστικές στον αντιεξουσιαστικό χώρο, καθώς τις επικαλούνται και κομμάτια της αριστεράς.

Παρότι αυτές οι αρχές-αξίες είναι βασικές, θα περνούσαμε στη σφαίρα της μεταφυσικής αν πιστεύαμε ότι με κάποιο αδιόρατο τρόπο, σε κοινωνίες βαθιά ιεραρχικές και εξουσιαστικές, με εμπεδωμένες κάθετες δομές, νομιμοποιημένες φασιστικές, απολυταρχικές, ρατσιστικές, σεξιστικές πρακτικές, τα άτομα που συμμετέχουν στις διαδικασίες του αντιεξουσιαστικού χώρου καταφέρνουν μόλις περνούν το κατώφλι της συνέλευσης να απεκδύονται όλα τα παραπάνω και να διεξάγουν τις διαδικασίες με απόλυτο σεβασμό προς όλα τα άτομα που τις αποτελούν. Μακράν από το να συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι αρχές και οι αξίες μπορούν να δημιουργήσουν την ψευδή εντύπωση ότι περιγράφουν μια πραγματικότητα στην οποία έχουμε φτάσει και για την οποία δεν χρειάζεται πλέον ν’ αγωνιζόμαστε. Ωστόσο αντίθετα, αποτελούν προτάγματα, φωτεινούς σηματοδότες που μας δείχνουν τον δρόμο μέσα στη σκοτεινιά μιας καθημερινότητας που ορίζεται απ’ την κυριαρχία σε όλες τις πτυχές της.

Ιδανικά οι διαδικασίες και οι χώροι μας θα έπρεπε ν’ αποτελούν νησίδες ελευθερίας και μικρογραφίες του κόσμου που οραματιζόμαστε, τον οποίο μόνο η κοινωνική επανάσταση και η πτώση του καπιταλισμού μπορεί να πραγματοποιήσει. Μακράν από το συμβαίνει κάτι τέτοιο, συχνά αναπαράγουν τη σκατίλα που μας περιβάλλει και στην οποία είμαστε εμποτισμένες και εμποτισμένοι: μικρότητες, εγωισμοί, κόμπλεξ κλπ μπορεί να φτιάχνουν περιβάλλοντα εχθρικά για τις πιο ελεύθερες ψυχές, ακρωτηριαστικά για τα νεαρότερα άτομα, καταπιεστικά για τα άτομα με μικρότερη κινηματική εμπειρία, για γυναίκες και άλλες ταυτότητες φύλου. Οι συμπεριφορές αυτές μάς στερούν τη χαρά του αγώνα, μας βγάζουν από την επικέντρωσή μας στο γκρέμισμα του καπιταλισμού καθώς ασχολούμαστε με αποπροσανατολιστικές μαλακίες. Και τελικά στον αγώνα ενάντια στην κυριαρχία καταλήγουμε να μοιάζουμε με τον εχθρό περισσότερο απ’ όσο θα θέλαμε.

ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ Η ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Για να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα στα στέκια και τις διαδικασίες μας όπου θα μπορούμε ν’ αναπτυσσόμαστε ελεύθερα, να οξύνουμε απελευθερωτικές και χειραφετητικές αναλύσεις και πολύπλευρες δράσεις για την καταστροφή του υπάρχοντος είναι απαραίτητο να δουλέψουμε τα αντανακλαστικά μας ώστε ν’ αναγνωρίζουμε συμπεριφορές που φέρνουν την κυριαρχία μέσα στους χώρους μας. Αυτές είναι εξουσιαστικές γιατί επιχειρούν να ελέγξουν τη διαδικασία και τον τρόπο συμμετοχής της σε αυτήν κατά την κρίση του ατόμου/ατόμων που τις φέρουν και κατά μη συμφωνημένο τρόπο. Ακολουθεί ένας μικρός πρακτικός οδηγός αναγνώρισής τους:

- Αυστηρός/δασκαλίστικος/πατρικός λόγος: Το δάχτυλο σηκώνεται για να υποδείξει το σωστό και το λάθος, να επιπλήξει κάποιο συντρόφι που παραστράτησε, που άργησε, που δεν τήρησε τις συμφωνίες, που επιδιώκει αναβαθμισμένες ενέργειες θέτοντας σε κίνδυνο τον υπόλοιπο κόσμο και την ύπαρξη του κινήματος στην πόλη ή που αντίθετα δεν επιδεικνύει αρκετή αγωνιστικότητα και αφοβία (γιατί είναι γνωστό πως πρέπει κανείς να έχει «κότσια» -για να μην πούμε «αρχίδια»- για να είναι στον «χώρο»). Ο σύντροφος ή η συντρόφισσα με εξουσιαστική συμπεριφορά προσπαθεί συστηματικά να καθορίσει την ατζέντα της συζήτησης, να την κατευθύνει, να την πατρονάρει, επιβάλλοντας τα «σωστά» μέσα αγώνα, τους «σωστούς» σκοπούς και τη «σωστή» ανάλυση. Συχνά θα ξεκινήσει την τοποθέτησή του/της λέγοντας: «δεν έχουμε καταλάβει ότι...» ή «πρέπει να καταλάβουμε ότι...». Ο σύντροφος ή η συντρόφισσα θα υποδείξει, με δασκαλίστικο τόνο, πότε χρησιμοποιήθηκαν λάθος λέξεις (π.χ. σεξιστική ορολογία). Θα προβληθεί ως θεματοφύλακας αρχών και αξιών, επιδεικνύοντας εξουσιαστική αυστηρότητα στην εφαρμογή τους. Αυτές οι συμπεριφορές βασίζονται σε βαθιά -αλλά υπόρρητη- υποτίμηση των υπόλοιπων μελών της διαδικασίας. Ιδιαίτερα η αυστηρή επικέντρωση στις «λάθος» λέξεις δημιουργεί άμεσο διαχωρισμό μεταξύ των έμπειρων και διαβασμένων που ξέρουν να μιλάνε και των αδαών υπόλοιπων που έχουν ακόμη πολλά να μάθουν. Εννοείται πως ο λόγος που χρησιμοποιούμε έχει σημασία και η ανάλυσή μας οφείλει να αποδομεί το υπάρχον και να δίνει επαναστατική προοπτική. Αλλά έχει σημασία να γινόμαστε ουσιαστικοί φορείς ενός λόγου που θα διαπερνά την ύπαρξη και τη δράση μας, διαφορετικά πέφτουμε στην «πολιτική ορθότητα»: μαθαίνουμε ποιες λέξεις κάνουν τζιζ για να τις αποφεύγουμε και ποια είναι η δημοφιλέστερη προσέγγιση για να είμαστε ιν.

- Μακρές τοποθετήσεις και επανατοποθετήσεις: Η αρχή της ισοτιμίας καταστρατηγείται με τρόπο ουσιαστικό από συντρόφους και συντρόφισσες που παίρνουν πολύ χώρο στις διαδικασίες, συχνά διακόπτοντας, απαντώντας και σχολιάζοντας άλλες τοποθετήσεις. Είναι φυσικά σημαντικό να ολοκληρώνουμε τη σκέψη και την ανάλυσή μας και διαβασμένα συντρόφια, με μακρά πορεία στον «χώρο» έχουν να πουν πολλά και να συμβάλλουν ουσιαστικά στην διαδικασία. Ωστόσο η ανάλυσή τους δεν θα εμπεδωθεί με μια μακρά τοποθέτηση ή συνεχείς τοποθετήσεις, και οι σχολιασμοί, οι απαντήσεις και οι διακοπές άλλων τοποθετήσεων δείχνουν έλλειψη σεβασμού στη διαδικασία, καθώς και υποτίμηση των άλλων μελών που την απαρτίζουν. Επίσης δίνεται η αίσθηση -και συχνά ακριβώς αυτό συμβαίνει- ότι επιδιώκεται πατρονάρισμά της.

- Γκριμάτσες, ψουψουρίσματα, γελάκια: Οι γκριμάτσες και οι κινήσεις δυσφορίας, ο χαμηλόφωνος σχολιασμός σε πηγαδάκια και τα κοροϊδευτικά γελάκια την ώρα που τοποθετούνται σύντροφοι και συντρόφισσες είναι συνήθεις απαξιωτικές συμπεριφορές που βιώνονται κακοποιητικά από τα άτομα που τις δέχονται, φορτίζουν αρνητικά τις διαδικασίες, αποτρέπουν κόσμο από το να πάρει τον λόγο και τελικά τον διώχνουν. Σπάνια μια συνέλευση θα κάνει παύση την ώρα που λαμβάνουν χώρα τέτοιες πρακτικές υποτίμησης ώστε να συζητηθούν. Ωστόσο η περιφρούρηση της διαδικασίας είναι απολύτως αναγκαία, καθώς μόνο έτσι γίνονται τα προτάγματα πράξη.

- Απαξιωτικός λόγος: Οι απαξιωτικές αναφορές σε συντρόφια και στις τοποθετήσεις τους είναι συνήθης εξουσιαστική συμπεριφορά στις διαδικασίες. Τέτοιες αναφορές επιδιώκουν να πειθαρχήσουν το σύνολο της διαδικασίας και όχι μόνο τα άτομα στα οποία αναφέρονται. Η απαξιωτική αναφορά μπορεί να γίνει σε τοποθέτηση ή σε πεταχτό σχολιάκι. Ο τελευταίος τρόπος είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός, καθώς δημιουργεί εντυπώσεις, ενώ παράλληλα δεν δίνει το περιθώριο απάντησης. Ο σύντροφος ή η συντρόφισσα μπορεί να χρησιμοποιεί ειρωνεία, απαξιώνοντας όλες τις άλλες απόψεις ώστε να αναδεικνύεται η δική του ως η μόνη σωστή. Ιδιαίτερα αυτή η τελευταία ρητορική τεχνική βγαίνει κατευθείαν από τους ναούς της κυριαρχίας: το κοινοβούλιο και τα τηλεπαράθυρα. Η διαδικασία οφείλει να διασφαλίζει/εμπνέει σεβασμό προς τα άτομα που την αποτελούν και τις απόψεις που ακούγονται: δεν υπάρχουν «απαράδεκτες» απόψεις· υπάρχουν απόψεις με τις οποίες συμφωνούμε ή διαφωνούμε και επιχειρηματολογούμε πάνω στη συμφωνία ή τη διαφωνία μας. Οι συνελεύσεις μας είναι τα σχολεία που μας λείπουν όπου θα βγουν οι αναλύσεις και θ’ αναδειχτούν τα μέσα του αγώνα (καλό είναι βέβαια ν’ ανοίγουμε και κανένα βιβλίο, να διαβάζουμε και καμιά μπροσούρα).

- Αύξηση ντεσιμπέλ φωνής, χτυπήματα χεριών στο τραπέζι: Αυτά αποτελούν σχετικά παλιομοδίτικες τεχνικές επιβολής, προσφιλείς ιδιαίτερα στον ανδρικό πληθυσμό, βγαλμένες κατευθείαν απ’ την οικογένεια και το σχολείο. Καθώς έχουν αναδειχτεί ως μάτσο τεχνικές εξουσιαστικότητας, συντρόφια πιο έμπειρα στις διαδικασίες μάλλον σπάνια πλέον μπορούν να υποπέσουν σ’ αυτές. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό το πώς η διαδικασία ενσταλάζει τον σεβασμό προς την ίδια και μεταξύ των μελών, ακόμη κι αν αυτά έχουν προσωπικές/πολιτικές αντιπάθειες, και πώς κατακτιέται συλλογικά το τι είναι αποδεκτό ή μη αποδεκτό να συμβεί ώστε τα μέλη μιας διαδικασίας να μην καταφεύγουν σε τεχνικές επιβολής. Οι συνελεύσεις μας δεν θέλουμε να είναι μικρόκοσμοι των κοινωνιών που ζούμε, αλλά προταγματικές διαδικασίες που προσπαθούν να δημιουργήσουν μικροκοινότητες αλληλεγγύης και αντίστασης στη σκοτεινιά του καπιταλιστικού κανιβαλισμού. Ένα πρώτο βήμα είναι ν’ αφήνουμε τις κυριαρχικές συμπεριφορές έξω απ’ τις συνελεύσεις και τους χώρους μας. Ένα δεύτερο είναι να τις αποτινάξουμε από τις ζωές μας σε κάθε πτυχή τους. Αν τα συντρόφια υποπέσουν σε λάθος πρέπει αυτό να επικοινωνείται με τρόπο συντροφικό και στο πλαίσιο της ασφάλειας που έχει ήδη δημιουργήσει η διαδικασία. Η εκδίωξη και ο αποκλεισμός ατόμων (βασικές πρακτικές της κυριαρχίας) είναι δείγμα ανωριμότητας των διαδικασιών και έλλειψης εργαλείων διαχείρισης μια δύσκολης συνθήκης. Αν έχουμε την πεποίθηση ότι ο κόσμος μπορεί ν’ αλλάξει, δεν είναι δυνατόν να μη θεωρούμε ότι μπορούν ν’ αλλάξουν τα συντρόφια.

- Μία είναι η ανάλυση κι ένας είναι ο τρόπος: Το συγκεκριμένο δεν αφορά τόσο τις κλειστές διαδικασίες, που συνήθως συγκροτούνται στη βάση κοινής ανάλυσης και επιλογής των μέσων αγώνα, όσο ανοιχτές διαδικασίες, καθώς και στη σχέση μεταξύ συλλογικοτήτων. Η αντίληψη που θέλει μία μόνο ανάλυση ως τη σωστή, συνοδευόμενη από συγκεκριμένα μέσα αγώνα, ενώ συλλογικότητες/άτομα με διαφορετική ανάλυση και πρακτικές είναι ρεφόρμες ή μπάχαλοι είναι βαθιά εξουσιαστική. Ενέχει επίσης ισχυρή δόση μεταφυσικής: με κάποιο μυστηριώδη τρόπο μόνο εμείς έχουμε αποκτήσει τη σωστή ανάλυση και είμαστε οι εκλεκτοί της αντιεξουσίας. Οι υπόλοιποι, προφανώς λόγω των «κριμάτων» τους, έχουν αποκλειστεί από αυτή την ιερή γνώση. Πιο παλιά και έμπειρα συντρόφια είναι πιθανοί φορείς μιας τέτοιας στάσης, καθώς τα διαβάσματα και η εμπειρία τους τα έχουν οδηγήσει σε πιο στιβαρές αναλύσεις και δοκιμασμένες πρακτικές (μήπως όμως δεν είναι συντηρητικό να θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα συνεχώς με τον ίδιο τρόπο;). Αν δεν εντοπιστούν έγκαιρα τέτοιες τάσεις, μπορούν να παγιωθούν εξουσιαστικές συμπεριφορές στο εσωτερικό των συνελεύσεων και να απλωθούν στις σχέσεις μεταξύ συλλογικοτήτων και ατόμων με κεντρικούς φορείς τους «παλιούς» από κάθε συνέλευση. Δεν είναι λίγες οι φορές που συνελεύσεις του «χώρου» πλακώνονται με ζέση μεγαλύτερη από αυτή που επιδεικνύουν απέναντι στον εχθρό. Ιδιαίτερα η ρητορική περί «εσωτερικού εχθρού» που προωθεί ένα κομμάτι του «χώρου» μεταφέρει στις συνελεύσεις και τους χώρους μας πρακτικές της αριστεράς που την έχουν οδηγήσει σε διαδοχικές και εξευτελιστικές ήττες, και οι οποίες περιλάμβαναν τη διάσπασή της σε γκρούπες που αλληλοεξόντωνταν θρέφοντας θανάσιμο μίσος μεταξύ τους ή «καθάριζαν» το εσωτερικό τους από τους μιαρούς αιρετικούς.

- Μισογυνισμός: Στο πλαίσιο της πατριαρχίας, γυναίκες μπορεί να εμφανίζουν απαξιωτική συμπεριφορά απέναντι σε άλλες γυναίκες της διαδικασίας ή απέναντι σε γυναίκες άλλων συλλογικοτήτων: θα αναφερθούν απαξιωτικά απέναντί τους ή απέναντι στις τοποθετήσεις τους, θα τις διακόψουν, θα τις ειρωνευτούν ακριβώς επειδή είναι γυναίκες, με ζέση που δεν θα είχαν απέναντι σε άντρες. Ενώ ως προς τη σεξιστική συμπεριφορά συντρόφων τα αντανακλαστικά μπορεί να είναι ελαφρώς πιο οξυμένα, η μισογυνική συμπεριφορά συντροφισσών μπορεί να περάσει εν πολλοίς απαρατήρητη και να θεωρηθεί προσωπική, ότι δηλαδή κινητοποιείται από κάποια συγκεκριμένη συντρόφισσα και όχι από το γεγονός ότι είναι γυναίκα. Ο μισογυνισμός γίνεται αντιληπτός όταν προσπαθήσουμε να σκεφτούμε αν οι συντρόφισσες θα συμπεριφέρονταν με τον ίδιο τρόπο, θα χρησιμοποιούσαν τα ίδια λόγια, το ίδιο ύφος απέναντι σε άντρες συντρόφους: συνήθως η απάντηση είναι αρνητική.

-Εξωσυνελευσιακές μεθοδεύσεις: Οι εκτός των διαδικασιών συζητήσεις για ζητήματα που απασχολούν μια συνέλευση εννοείται πως μπορούν να είναι γόνιμες, να εμβαθύνουν την ανάλυση, να λύνουν παρεξηγήσεις και να αναδεικνύουν πτυχές και προβληματισμούς που να τίθενται εκ νέου στη συνέλευση. Συχνά ωστόσο δεν γίνονται διόλου αθώα. Σύντροφοι και συντρόφισσες μπορεί να καταφεύγουν συστηματικά σε εξωσυνελευσιακές κουβέντες με σκοπό να επηρεάσουν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, να εμφανιστούν στη συνέλευση μαζί με άλλα συντρόφια ως μονομπλόκ σε σχέση με ένα συγκεκριμένο θέμα έχοντας λάβει εκ των προτέρων αποφάσεις, να απομονώσουν συγκεκριμένα άτομα, να αναδείξουν συγκεκριμένες τάσεις του «χώρου» ως προβληματικές και επικίνδυνες, να δημιουργήσουν αντιπαλότητα μεταξύ συνελεύσεων κλπ. Με αυτόν τον τρόπο, άτομα με κάποια χρόνια στον «χώρο» μπορεί να φτιάχνουν μπλοκ επιρροής γύρω τους. Οι συζητήσεις αυτές συνήθως γίνονται με όρους μη αποδεκτούς σε μια συνέλευση (προσωπικές επιθέσεις κατά τρίτων, κουτσομπολιό που αφορά πρόσωπα και διαδικασίες, κ.ά) και ακριβώς αυτός είναι ο σκοπός τους: η εξουσιαστική επιβολή με χτυπήματα κάτω από τη μέση. Τα όρια ανάμεσα σε μια κουβέντα μεταξύ συντροφιών με προσωπικές σχέσεις και αυτού του τύπου τις συζητήσεις είναι λεπτά, αλλά όχι δυσδιάκριτα.

Η πρακτική αυτή πηγάζει από τις παρασκηνιακές μεθοδεύσεις της κυριαρχίας και φέρει την πολιτική της ανηθικότητα. Τα άτομα που καταφεύγουν σ’ αυτήν, μακροπρόθεσμα δεν μπορούν παρά να χάσουν την εμπιστοσύνη ακόμη και κοντινών τους συντροφιών, χωρίς να τους ειπωθεί ποτέ ευθέως, καθώς η δυνατότητα για ειλικρινείς κουβέντες θα είναι ήδη χαμένη. Είναι σημαντικό σύντροφοι και συντρόφισσες που βρίσκονται συμμέτοχοι σε τέτοιες συζητήσεις να επισημαίνουν στον σύντροφο ή τη συντρόφισσα που τις ανοίγει τι είναι αυτό που κάνει και να αρνούνται να συμμετάσχουν σε αυτό.

ΠΙΘΑΝΑ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Για να οξύνουμε τα αντανακλαστικά μας, ίσως θα διευκόλυνε να ανιχνεύσουμε τις αντικειμενικές συνθήκες που δίνουν χώρο -και ανοχή- στην ανάπτυξη εξουσιαστικών συμπεριφορών, καθώς και πιθανούς φορείς:

- Εμπειρία: Άτομα με μεγαλύτερη εμπειρία στις διαδικασίες και μακρύτερη χρονικά πορεία στο κίνημα έχουν, και είναι λογικό, γνώμη με βαρύνουσα σημασία. Έμπειρα άτομα δικαιολογούν εξουσιαστική συμπεριφορά με βάση τη διαδρομή τους. Έχουν ξανακάνει τις ίδιες διαδικασίες και δράσεις και «ξέρουν» πώς γίνονται, οπότε είναι αυτά που θα δείξουν τον δρόμο. Έχουν δει άτομα να φεύγουν και να έρχονται, συντρόφους που έγιναν γιάπηδες και αριστεροί. Άτομα που παρουσιάζονταν έτοιμα για αναβαθμισμένες δράσεις να πιάνουν δουλειές, να παντρεύονται, να νοικοκυρεύονται, να κόβουν τις κοτσίδες και να ξυρίζονται. Επομένως είναι σίγουρα ότι πάνω από τα μισά άτομα που τώρα στελεχώνουν τις διαδικασίες σε πέντε χρόνια θα έχουν αποσυρθεί. Έχουν κάνει με παρόμοιο τρόπο τις ίδιες συζητήσεις ξανά και ξανά: στέλνουμε τα κείμενά μας στα συμβατικά ΜΜΕ; χρειαζόμαστε περιφρούρηση στις πορείες; έχει νόημα να βγαίνουμε στο δρόμο τις «επετειακές» μέρες; κλπ κλπ. Αντίθετα με τα νεαρότερα συντρόφια, οι «παλιοί» έχουν επιδείξει συνέπεια για χρόνια στον «χώρο» και η συνεισφορά τους στο κίνημα -την οποία κάποιοι φροντίζουν να υπενθυμίζουν με έπαρση- είναι αδιαμφισβήτητη. Και καθώς με τα χρόνια μένουν συνήθως τα συνεπή άτομα, έχουν κουραστεί από τις αργοπορίες των διαδικασιών, που πλέον δυσκολεύουν τα πιο σφιχτά προγράμματά τους.

Η εξουσιαστική συμπεριφορά δεν δικαιολογείται: Η κούραση των «παλιών» είναι λογική αλλά διόλου ωφέλιμη. Η διαδικασία οφείλει να διασφαλίζει ότι κάθε άτομο που πρωτομπαίνει βρίσκει πεδίο προβληματισμού, ισότιμης ζύμωσης, δημιουργικότητας και έκφρασης. Δεν πρέπει να βρίσκει έτοιμες συνταγές, ούτε λύσεις, απλούστατα γιατί αν υπήρχαν τέτοιες θα είχαμε κάνει την επανάσταση. Η συνεχής ανανέωση είναι ουσιαστική για τον «χώρο». Πράγματα που στο παρελθόν δεν δούλεψαν, στο παρόν μπορεί να δουλέψουν. Είναι χρήσιμο και ωφέλιμο το μοίρασμα της εμπειρίας, των επιτυχιών και των αποτυχιών, ώστε να μην ανακαλύπτουμε συνεχώς τον τροχό. Έχει σημασία όμως το πώς επικοινωνείται αυτή η εμπειρία και το πώς γίνεται κτήμα όλων. Από την άλλη πλευρά δεν χρειάζεται να περπατάμε συνεχώς στους ίδιους δρόμους. Κι αν άτομα φεύγουν, ίσως να οφείλεται και στο ότι ο «χώρος» δεν δίνει αρκετό χώρο για να τα χωρέσει. Όσο για τους κομπασμούς και την έπαρση για την προσφορά κάποιων «παλιών» στο κίνημα, δεν δείχνουν άλλο από κομπλεξισμό και ανασφάλεια (συντρόφια κάντε λίγο δουλίτσα με τα εαυτά σας!).

- Εντοπιότητα/μακροχρόνια παραμονή: Τα ντόπια άτομα ή τα άτομα που έχουν μείνει για χρόνια σε ένα μέρος έχουν ουσιαστική συμβολή στις διαδικασίες, που συνήθως συμπληρώνεται από την εμπειρία: γνωρίζουν την κινηματική ιστορία της περιοχής, γνωρίζουν πρόσωπα, τις εσωτερικές ισορροπίες της πόλης, την πολεοδομία. Δικαιολογούν εξουσιαστική συμπεριφορά με βάση τη γνώση και τη σύνδεση με την περιοχή. Οι ξενομπάτηδες και ξενομπάτισσες, ακόμη κι αν έχουν κινηματική εμπειρία από άλλα μέρη, δεν γνωρίζουν τη ντόπια κινηματική ιστορία και παράδοση (=πώς κάνουμε τα πράγματα εδώ), δεν γνωρίζουν πρόσωπα και καταστάσεις, ως εκ τούτου μιλούν «ανεύθυνα». Ο κόσμος που δεν έχει προοπτική να μείνει στην πόλη (φοιτητές, αναπληρώτριες, σεζονίστες κλπ) επίσης μιλά και πράττει «ανεύθυνα» γιατί δεν θα μείνει στην πόλη να λουστεί τις συνέπειες των πράξεών του (ακόμη και για τα δικαστήρια θα τους ψάχνουμε).

Η εξουσιαστική συμπεριφορά δεν δικαιολογείται: Η γνώση της πόλης είναι σημαντική, δεν πρέπει ωστόσο να αφήνεται χώρος στις διαδικασίες για να χρησιμοποιείται ως μέσο προσωπικής επιβολής ή προϋπόθεση για να γίνεται σεβαστή μια τοποθέτηση. Συχνά παραβλέπεται το γεγονός ότι η εντοπιότητα συνοδεύεται από αγκυλώσεις: συμπλεγματικές σχέσεις με αρκετό κόσμο στην πόλη (συγγενείς, μη κινηματικούς φίλους, συναδέλφους, αφεντικά κλπ), αδυναμία φαντασίωσης πρακτικών που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, αλλά και δυσκολία να ξαναδοκιμαστούν πρακτικές που δεν είχαν δουλέψει. Η σύνθεση της ανανέωσης που φέρνει νέος κόσμος με τη γνώση των «παλιών» μπορεί να γεννήσει ενδιαφέροντα αποτελέσματα και να δώσει χώρο στα νεοφερμένα άτομα ακόμη και να μείνουν τελικά στην πόλη, καθώς αυτά τα τελευταία έχουν τις πύλες του μέλλοντος ανοιχτές και μπορεί τελικά ν’ αποφασίσουν να παραμείνουν σε μέρη που βρίσκουν δυνατότητες να αναπαράγουν επαναστατικά τις εαυτές και τους εαυτούς τους.

- Ηλικία: Η ηλικιακή διαφορά σπάνια έρχεται μόνη. Συνήθως συμπληρώνεται από την εμπειρία, αλλά και τη μακρόχρονη παραμονή. Εντούτοις όσο αυξάνεται η ηλικιακή ψαλίδα μεταξύ των συντροφιών τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα υιοθέτησης εξουσιαστικής συμπεριφοράς. Τα μεγαλύτερα άτομα δικαιολογούν εξουσιαστική συμπεριφορά με βάση την ηλικία τους. Ξέρουν πώς γίνονται τα πράγματα, έχουν δει, έχουν κάνει. Όταν εκείνα ήταν στο κίνημα, τα μικρότερα συντρόφια άλλαζαν πάνες. Χωρίς τα μεγαλύτερα συντρόφια οι διαδικασίες θα έρχονταν συχνά σε αδιέξοδο, θα στέρευαν από ιδέες, θα έκαναν λάθη, δεν θα μπορούσαν να δώσουν λύσεις. Αν δεν ήταν οι παλιοί να οργανώσουν, να συμβουλέψουν, να φέρουν τη σωστή ανάλυση ποιος ξέρει πού θα ήταν τα πράγματα...

Η εξουσιαστική συμπεριφορά δεν δικαιολογείται: Οι διαδικασίες δεν πρέπει ν’ αφήνουν κανένα περιθώριο για πατρονάρισμα, υιοθέτηση δασκαλίστικου ύφους, πατρική/μητρική στάση. Τα νεαρότερα συντρόφια δεν χρειάζονται ούτε δασκάλους, ούτε καθοδηγητές, ούτε μπαμπάδες και μαμάδες. Οι διαδικασίες πρέπει να διασφαλίζουν ισότιμη συμμετοχή στον μοναδικό πολιτικό χώρο όπου η αντιεραρχία και η ισοτιμία προτάσσονται ως αρχές/αξίες.

- Άντρες: Το ζήτημα της πατριαρχίας και της σεξιστικής συμπεριφοράς στους αντιεξουσιαστικούς χώρους έχει αναδειχτεί και τα τελευταία χρόνια συμπεριφορές προηγουμένως αποδεκτές και κανονικοποιημένες πλέον γίνεται μια προσπάθεια ν’ αναδειχτούν ως προβληματικές. Οι σύντροφοι, παρ’ όλες τις καλές προθέσεις τους, φέρουν την πατριαρχία περισσότερο ή λιγότερο συγκεκαλυμμένη, η οποία εκδηλώνεται με απαξίωση των συντροφισσών και ατόμων με άλλες ταυτότητες φύλου, των τοποθετήσεών τους, της συμμετοχής τους στις διαδικασίες και τις δράσεις. Μακράν από το να θεωρούν ότι περνώντας το κατώφλι της συνέλευσης αποτάσσουν την κυριαρχία που τους έχει μεγαλώσει, θα ήταν καλύτερο να θεωρούν αξιωματικά ότι μπορεί να παρουσιάσουν σεξιστική συμπεριφορά. Όταν τους γίνεται κριτική, ας μην αρνούνται τα πάντα, ας μη βαφτίζουν την συμπεριφορά τους ως «προσωπική», που κινητοποιείται δηλαδή από κάποια συγκεκριμένη συντρόφισσα κι όχι από το γεγονός ότι είναι γυναίκα, κι ας μην υψώνουν άμυνες. Δυστυχώς οι διαδικασίες απέχουν μακράν από το να έχουν αναπτύξει εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τέτοιες καταστάσεις χωρίς ν’ ακολουθούν την προσφιλή τεχνική της κυριαρχίας «πονάει χέρι-κόψει χέρι».[2]

- Τα «κουλ» συντρόφια: Αρκετές φορές σε ανοιχτές ή διευρυμένες διαδικασίες συμβαίνει νεαρότερα συντρόφια που έρχονται σε παρεάκι να απαξιώνουν και να προσβάλλουν παλιότερα συντρόφια, τα οποία συνήθως γνωρίζουν ελάχιστα ή καθόλου. Τα «κουλ» συντρόφια δικαιολογούν εξουσιαστική συμπεριφορά θεωρώντας δεδομένο ότι οι μεγαλύτερες και οι παλιότεροι φέρουν εξορισμού έναν αέρα αυθεντίας και είναι φορείς άτυπης ιεραρχίας που πρέπει να σπάσει.

Η εξουσιαστική συμπεριφορά δεν δικαιολογείται: Τα «κουλ» συντρόφια φέρνουν στις διαδικασίες του αντιεξουσιαστικού χώρου εξουσιαστικές γηπεδικές πρακτικές ή πρακτικές συμμοριών -το γνωστό «εδώ μόνο εμείς»- επιδιώκοντας μέσω της προσβολής και της απαξίωσης να επιβληθούν τα ίδια και να αποκτήσουν κυριαρχικό ρόλο στις διαδικασίες. Οι συμπεριφορές αυτές καταστρατηγούν με τρόπο ουσιαστικό την ισοτιμία στις συνελεύσεις. Δεν αποκτούν γαλόνια επαναστατικότητας τα νεαρότερα συντρόφια προσβάλλοντας τα παλιότερα (συνήθως επιλέγουν τα λιγότερο «επιβλητικά» για ν’ αποφύγουν πιθανό εξευτελισμό). Αντίθετα δεν δείχνουν άλλο από προκατάληψη, κομπλεξισμό και ανασφάλεια.

ΠΙΘΑΝΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

- Για τους «παλιούς»: Τα συντρόφια που για οποιονδήποτε λόγο έχουν κουραστεί μπορούν να προσφέρουν ελάχιστα συνεχίζοντας να συμμετέχουν σε συνελεύσεις. Καλό είναι να παίρνουν τον χρόνο τους όποτε τον χρειάζονται, να συμμετέχουν σε πιο κλειστά σχήματα ή να βρίσκουν άλλους τρόπους να συμβάλουν χωρίς την καθημερινή τριβή. Όσα συντρόφια έχουν αντικειμενικές συνθήκες που τους προσδίδουν θέση εξουσίας (εμπειρία, εντοπιότητα, ηλικία, φύλο) πρέπει να μπορούν ν’ αντιλαμβάνονται αυτή τη συνθήκη, να μην την εκμεταλλεύονται και να προσπαθούν να την ακυρώνουν στην πράξη. Στη συνέλευση η πολιτική αντιπαράθεση γίνεται με αντιπαραβολή αναλύσεων και σκεπτικών, όχι με απαξίωση, χλευασμό και ειρωνεία. Όσο «άκυρη» ή «ανώριμη» μπορεί φαίνεται μια τοποθέτηση, αξίζει ν’ απαντηθεί με σεβασμό προς τη διαδικασία και προς το άτομο που την εκφράζει. Οι αναλύσεις εμπνέουν δεν επιβάλλονται. Τα καινούρια άτομα που συμμετέχουν σε διαδικασίες χρειάζονται τον χρόνο και τον χώρο τους και πρέπει να τους δοθούν και τα δύο. Δεν υπάρχουν έτοιμες λύσεις ούτε δοκιμασμένες συνταγές που οφείλουν οι διαδικασίες ν’ ακολουθούν εσαεί, αναπαράγοντας συντηρητισμό στο εσωτερικό τους («εμείς εδώ έτσι κάνουμε τα πράγματα»).

Είναι σημαντικό άτομα με μακρόχρονες συντροφικές σχέσεις να έχουν τον νου τους το ένα στο άλλο, να εντοπίζουν εξουσιαστικές συμπεριφορές και να τις επικοινωνούν στον σύντροφο ή τη συντρόφισσα, ώστε να μη μετατρεπόμαστε σιγά σιγά σε όλα όσα έχουμε μισήσει. Και φυσικά είναι απαραίτητο να δίνουν χώρο σε μικρότερα συντρόφια να κάνουν κριτική -και πλάκα- και να εγκαλούν. Μια καλή τεχνική είναι ο αυτοσαρκασμός που δίνει χώρο και κατεβάζει τους «παλιούς» και τις «παλιές» από το βάθρο της ξερολίασης. Αντίθετα με τις ταυτότητες φύλου που δίνουν συγκεκριμένη θέση στο πλαίσιο της πατριαρχίας, ο χώρος που αποχτά ο «παλιός» και η «μεγαλύτερη» είναι σχετικός και δυναμικός, εξαρτάται από την εμπειρία και την ηλικία των γύρω, αποκτιέται με τα χρόνια. Οι παλιότεροι δεν ξέρουν απαραίτητα να παλιώνουν και οι μεγαλύτερες να μεγαλώνουν και είναι σημαντικό να μπορούμε να παλιώνουμε και να γερνάμε χωρίς να γινόμαστε σάπιοι.

- Έχουμε τ’ αυτιά μας ανοιχτά σε κριτική: Τα συντρόφια που δέχονται κριτική για εξουσιαστική συμπεριφορά συνήθως κάνουν ακριβώς αυτό που κάνει κι ένας σύντροφος που του επισημαίνεται σεξιστική συμπεριφορά (δηλ. εξουσιαστική συμπεριφορά απέναντι σε γυναίκες ακριβώς επειδή είναι γυναίκες): θα αρνηθούν ότι το ζήτημα τα αφορά, θα υποστηρίξουν ότι το θέμα είναι προσωπικό, θα υποτιμήσουν την πολιτική ασυνέπεια που εμφανίζει η συμπεριφορά τους, θα απαξιώσουν το κακοποιητικό βίωμα που έχουν προκαλέσει, οι παλιότεροι θα επικαλεστούν την πορεία τους στους αγώνες και τη συνεπή παρουσία τους στις διαδικασίες. Όπως ο σύντροφος με σεξιστική συμπεριφορά, έτσι και το άτομο με εξουσιαστική συμπεριφορά θα βρει υποστήριξη μέσα στη συνέλευση από άλλα άτομα με τα οποία έχει συντροφικές ή φιλικές σχέσεις, από άτομα που θέλουν να κερδίσουν την εύνοια του ατόμου με εξουσιαστική συμπεριφορά ή θέλουν να αποφύγουν να δεχτούν τα ίδια επίθεση. Ιδιαίτερα τα συντρόφια που έχουν αντικειμενικές συνθήκες για να παρουσιάσουν εξουσιαστική συμπεριφορά καλό θα ήταν να έχουν τα αυτιά τους ανοιχτά, τις κεραίες σε εγρήγορση και να δημιουργούν γύρω τους πλαίσιο εμπιστοσύνης, ώστε να μπορούν να τους επικοινωνηθούν τέτοιες συμπεριφορές άμεσα.

- Η ισότιμη συμμετοχή θέλει δουλειά: Συχνά νεαρότερα συντρόφια ή πιο καινούρια στις διαδικασίες δίνουν χώρο σε εξουσιαστικές συμπεριφορές αναπαράγοντας εμπεδωμένα μοτίβα που υπάρχουν εκτός των συνελεύσεων (οικογένεια, σχολείο, δουλειά). Η ισοτιμία στις συνελεύσεις είναι πρόταγμα προς κατάκτηση και τα συντρόφια που ψάχνουν καθοδηγητές, δασκάλες, μπαμπάδες και μαμάδες στις συνελεύσεις δεν βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως οποιοδήποτε άλλο πεδίο ανθρώπινης δραστηριότητας, όταν είμαστε καινούριοι χρειάζεται να μάθουμε, να διαβάσουμε, να προετοιμαστούμε (και αυτό συνεχίζεται και δεν σταματάει ποτέ). Δεν πάμε στις συνελεύσεις μόνο για καφέ, μπύρες και γκομένισμα, αλλά για να ζυμωθούμε, να ανταλλάξουμε θέσεις και αναλύσεις, να σχεδιάσουμε αντιστάσεις. Για να ανταλλάξουμε πρέπει να έχουμε κι εμείς σκέψεις, αναλύσεις, θέσεις, αλλιώς μοιραία μιλάνε μόνο τα «παλιά» συντρόφια κι όσα είχαν τη σοβαρότητα να προετοιμαστούν, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος στέκεται θεατής και περιμένει να βγει η απόφαση, ακριβώς όπως μας θέλει η κυριαρχία. Οι διαδικασίες οφείλουν να δίνουν χειραφετητική προοπτική, αλλά και τα άτομα πρέπει να θέλουν να κινηθούν και να δουλέψουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η ανάγκη για καθοδηγητές και δασκάλες είναι πλασματική και μας την έχει ενσταλάξει με πολύ κόπο η κυριαρχία. Αν έχουμε ελλείψεις αυτομορφωνόμαστε, ατομικά και συλλογικά, με τους «παλιούς» ή χωρίς αυτούς.

- Περιφρούρηση των αξιών και των αρχών από τη συνέλευση: Φυσικά το ζήτημα δεν είναι αποκλειστική ευθύνη των ατόμων που φέρουν πρακτικές της κυριαρχίας μέσα στις συνελεύσεις του αντιεξουσιαστικού χώρου. Οι διαδικασίες οφείλουν να έχουν ξεκάθαρα και συμφωνημένα τα χαρακτηριστικά, τις αξίες και τις αρχές τους ώστε να μπορούν να περιφρουρηθούν από το σύνολο των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών, με σεβασμό πάντα προς όλους και όλες. Σε πρακτικό επίπεδο θα διευκόλυνε να κρατιέται η διαδικασία: να κλείνει ένας κύκλος πρωτολογιών πριν αρχίσουν οι δευτερολογίες και να ορίζεται χρονικό όριο στις τοποθετήσεις. Σε τακτικές συνελεύσεις είναι ουσιαστική μια συνέλευση απολογισμού, κριτικής και αυτοκριτικής σε τακτά διαστήματα, στις οποίες θα μπορούν να αναδεικνύονται ζητήματα που καταποντίζονται στη δίνη των θεματικών που απασχολούν τη συνέλευση. Σε πολυπληθείς συνελεύσεις όπου συμμετέχουν άτομα και όχι ομάδες, ενδεχομένως να βοηθάει να σπάει η συνέλευση σε μικρότερες τυχαίες ομάδες μεταξύ ατόμων που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους και δεν ανήκουν στην ίδια πολιτική τάση/συλλογικότητα, και μετά να ξανασπάει σε ένα δεύτερο κύκλο ώστε να φανούν οι διαθέσεις της συνέλευσης σε ένα συγκεκριμένο θέμα, καθώς θα δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής σε περισσότερα άτομα.

Στη δύσκολη διαδικασία περιφρούρησης των αρχών της συνέλευσης άτομα με πιο οξυμένα αντανακλαστικά μπορεί να φαίνονται γκρινιάρες και γκρινιάρηδες. Τα άτομα που έχουν τάση εξουσιαστικής συμπεριφοράς μπορεί να επιδιώξουν να παρουσιάσουν συντρόφους και συντρόφισσες που υπενθυμίζουν τις αρχές και τις αξίες της συνέλευσης ή σχολιάζουν στάσεις και συμπεριφορές ως υπερευαίσθητες, ότι παίρνουν τα πράγματα προσωπικά ή έχουν κάποιο προσωπικό πρόβλημα με άτομα και μπορεί να επιδιώξουν να τα απομονώσουν. Όπως και με τους συντρόφους που παρουσιάζουν σεξιστική συμπεριφορά, ζητούμενο είναι να μην υπάρχει χώρος στις διαδικασίες για εξουσιαστικές συμπεριφορές. Ιδανικά, όταν ένα άτομο εμφανίζει συμπτώματα εξουσιαστικότητας, πρέπει το σύνολο της συνέλευσης να μπορεί να τα εντοπίζει, να τα σημειώνει ως προβληματικά και να υπερασπίζεται τη διαδικασία. Συνήθως διστάζουμε να διακόψουμε τη ροή της συνέλευσης για να σχολιάσουμε δευτερεύοντα ζητήματα (και συχνά όντως δεν μπορούμε να το κάνουμε). Δεν πρόκειται ωστόσο για καθόλου δευτερεύοντα, καθώς αυτά αναιρούν τις διαδικασίες μας στην ουσία τους, αφαιρώντας το «αντί-» απ’ το «αντιεξουσιαστικός».

- Σεβασμός και εμπιστοσύνη: Οι διαδικασίες μας δεν πρέπει να καταλήγουν να είναι διεκπεραίωση παρεμβάσεων και δράσεων. Ιδανικά θα έπρεπε να μπορούν να συνιστούν μικρογραφία του κόσμου που οραματιζόμαστε, τον οποίο προσπαθούμε να οικοδομήσουμε στους χώρους μας σε ένα ιδιαίτερα εχθρικό περιβάλλον που επιδιώκει να εξοντώσει οτιδήποτε προσπαθεί να γκρεμίσει -ή έστω να αντισταθεί- στο υπάρχον. Για να καταφέρουμε να απαγκιστρωθούμε από τις αγκυλώσεις που μας έχει ενσταλάξει με πολλή και επίμονη δουλειά η κυριαρχία, πρέπει ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη να δίνονται χωρίς εχέγγυα σε κάθε άτομο που συμμετέχει στις διαδικασίες (αυτονόητα αυτό δεν αφορά πιο αναβαθμισμένες δράσεις που χρειάζονται απόλυτο βαθμό εμπιστοσύνης). Απέναντι στη λογική της κυριαρχίας που μας έχει μάθει να χρειαζόμαστε αποδείξεις για να σεβαστούμε και να εμπιστευτούμε, μόνο τα περιβάλλοντα όπου ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη είναι βασικά συστατικά μπορούν να εκμαιεύσουν τα καλύτερα στοιχεία που κρύβονται μέσα μας και να γκρεμίσουν τις άμυνές μας οδηγώντας στη συλλογική και ατομική αυτοβελτίωση και χειραφέτηση. Οι διαδικασίες μας οφείλουν να αποσκοπούν στο να εμπνέουν το μάξιμουμ που μπορεί να δώσει το καθένα μας. Το μίνιμουμ οδηγεί στη μιζέρια και τη γραφειοκρατία. Ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη μπορούν ν’ αποτελέσουν βάση ώστε αυτό να συμβεί.

- Συνέπεια και δέσμευση: Συνήθως οι παλιότεροι εγκαλούν τους νεότερους για ασυνέπεια. Χωρίς αυτό να δικαιολογεί εξουσιαστική συμπεριφορά και να δίνει στις παλιότερες τον ρόλο του θεματοφύλακα αρχών και αξιών, υπάρχει όντως ένα ζήτημα σε αυτό το σημείο. Αρκετά άτομα που πρωτομπαίνουν στον «χώρο» θεωρούν συχνά ότι οι διαδικασίες του πρέπει να βρίσκονται στον αντίποδα της συνθήκης που οικοδομεί η κυριαρχία σε όλες τις εκφάνσεις της, εντάσσοντας σε αυτές τη συνέπεια και τη δέσμευση: απέναντι στα deadlines των αφεντικών, την εργασιακή εντατικοποίηση, τους περιορισμούς της οικογένειας και της μικροαστικής κουλτούρας, το κινηματικό σύμπαν αναγκαστικά οφείλει να είναι αχαλίνωτο, θυμικό, απελευθερωμένο από δεσμεύσεις, θεωρώντας ότι μια τέτοια στάση βρίσκεται εγγύτερα στην ελευθερία -και την ελευθεριακότητα. «Ελευθερία είναι να μπορείς ν’ αποφασίζεις και να υλοποιείς τις αποφάσεις σου» λένε κάτι σύντροφοι και συντρόφισσες στην άλλη πλευρά του πλανήτη. Η κυριαρχία μπορεί να χρησιμοποιεί τις λέξεις «δέσμευση» και «συνέπεια», αλλά μόνο κατ’ ευφημισμό, ενώ στην πραγματικότητα πειθαρχεί και εξαναγκάζει. Αντίθετα, εμείς δεσμευόμαστε με τη θέλησή μας στη βάση κοινών συμφωνιών, επιδεικνύοντας συνέπεια για την υλοποίησή τους.

Η συνέπεια, η δέσμευση, ο σεβασμός επιδεικνύονται στην τήρηση της προαποφασισμένης ώρας έναρξης της κινηματικής διαδικασίας (και της εκδήλωσης!) και στην περάτωση ενός ρόλου ή μιας εργασίας που έχει αναληφθεί στο πλαίσιό της. Η ασυνέπεια είναι αποτρεπτική στο να συμμετέχουν άτομα πιο συνεπή ή με πιο σφιχτά προγράμματα. Πώς να συμμετάσχουν στις διαδικασίες άτομα με άλλες υποχρεώσεις όταν αυτές αρχίζουν ώρα ισπανίας (=μια ώρα αργότερα); Δεν είναι δείγμα χαλαρότητας ούτε ελευθεριακότητας. Είναι έλλειψη σεβασμού προς τις αποφάσεις της συνέλευσης και τα άτομα που την απαρτίζουν, και μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα εξοργιστική για τους πιο συνεπείς συντρόφους και συντρόφισσες, για άτομα που συμμετέχουν χρόνια σε διαδικασίες και μετρούν μερικές εκατοντάδες ώρες αναμονής. Πώς θα προχωρήσει η «υπόθεση» όταν τα άτομα που αναλαμβάνουν ρόλους στο πλαίσιο της συνέλευσης δεν τους περατώνουν ή δεν εμφανίζονται; Μοιραία τα πιο συνεπή άτομα αναλαμβάνουν περισσότερα «για να γίνει η δουλειά» και κάπως έτσι δημιουργούνται άτυπες ιεραρχίες και σπάει η κυκλικότητα. Η ανοχή δεν βοηθά να καταπολεμήσουμε τις αλλοτριωμένες πλευρές μας. Αντίθετα η συντροφική αυστηρότητα μπορεί, στο πλαίσιο της ασφάλειας που πρέπει να δημιουργούν οι διαδικασίες, να αναδεικνύει τις αντιφάσεις που καλούμαστε να υπερβούμε, ατομικά και συλλογικά.

Κατακλείδα

Είναι εντυπωσιακό το πώς απαράδεκτες συμπεριφορές μέσα στις συνελεύσεις καθαγιάζονται στα νερά της κινηματικής κολυμπήθρας (για να χρησιμοποιήσω την πετυχημένη μεταφορά μιας συντρόφισσας). Είναι αδιανόητο το πόσες ώρες περνάμε απ’ τη ζωή μας ν’ ασχολούμαστε με μαλακίες, μικρότητες, εγωισμούς, ανταγωνισμούς, προσωπικές αντιπάθειες και κόμπλεξ. Είναι στενάχωρο το πόσο όλα αυτά αφαιρούν από τις διαδικασίες μας τη χαρά του αγώνα και της οργάνωσης, μετατρέποντάς τες σε γραφειοκρατικές και μίζερες μαζώξεις. Κανένας σκοπός δεν άγιαζε ποτέ κανένα μέσο. Πόσο μάλλον όταν ένας από τους σκοπούς είναι το ίδιο το μέσο...

Αύγουστος 2021

[1] Ευχαριστώ τις πολλές συντρόφισσες και τον ένα σύντροφο που με τα κομβικά σχόλιά τους στα δύο προσχέδια αναδιαμόρφωσαν σε σημαντικό βαθμό το τελικό κείμενο.

[2] Κάποιες σκέψεις για το ζήτημα υπάρχουν εδώ: Amo Voli, “Σεξισμός στον αντιεξουσιαστικό χώρο, καταγγελίες και αποκλεισμός συντρόφων”: https://athens.indymedia.org/post/1607987/ Πλέον ίσως θα επεξεργαζόμουν διαφορετικά το αναλυτικό εργαλείο των προνομίων που αναδεικνύω ως κεντρικό στο κείμενο.

Καθημερινά βλέπουμε να πληθαίνουν τα θαλάσσια, χερσαία, πανοπτικά, διαπλανητικά και όλο και πιο βάρβαρα και δολοφονικά τείχη κατά ανθρώπων που απλά θέλουν να μετακινηθούν από ένα σημείο της γης σε ένα άλλο και δεν μπορούν, καθώς η θανατηφόρα παγκόσμια εξουσία επιλέγει σκόπιμα να μην τους δίνει ένα κωλόχαρτο που άλλοι, «προνομιούχοι», μπορούν να αποκτήσουν όποτε θέλουν, είτε επειδή τυχαία γεννήθηκαν σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, όπου, αν και όχι πάντοτε, έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν αυτό το κωλόχαρτο, γνωστό με το όνομα «διαβατήριο», είτε επειδή έχουν τα φράγκα να το αγοράσουν.

Και εικονικά τείχη ενάντια σε μετανάστ(ρι)ες

Καθημερινά βλέπουμε να πληθαίνουν τα θαλάσσια, χερσαία, πανοπτικά, διαπλανητικά και όλο και πιο βάρβαρα και δολοφονικά τείχη κατά ανθρώπων που απλά θέλουν να μετακινηθούν από ένα σημείο της γης σε ένα άλλο και δεν μπορούν, καθώς η θανατηφόρα παγκόσμια εξουσία επιλέγει σκόπιμα να μην τους δίνει ένα κωλόχαρτο που άλλοι, «προνομιούχοι», μπορούν να αποκτήσουν όποτε θέλουν, είτε επειδή τυχαία γεννήθηκαν σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη, όπου, αν και όχι πάντοτε, έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν αυτό το κωλόχαρτο, γνωστό με το όνομα «διαβατήριο», είτε επειδή έχουν τα φράγκα να το αγοράσουν.

Αυτή η βαρβαρότητα όμως δεν είναι επαρκής. Με τα ολοκαίνουργια συρματοπλέγματα ανάμεσα στη Λευκορωσία, την Πολωνία και τη Λιθουανία, τα οποία απωθούν τους «εχθρούς» από την Ευρώπη-νεκροταφείο, το ενδιαφέρον στρέφεται όλο και περισσότερο στην ηλεκτρονική παρακολούθηση των συνόρων. Ρομπότ και αλγόριθμοι έρχονται να ενισχύσουν, σε πρώτη φάση, την ξενοφοβία και το ρατσισμό των δημιουργών τους, της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Frontex, το πρώτο ένστολο σώμα της ευρωπαϊκής ένωσης, αλλά και των υποστηρικτών τους, της συντριπτικής δηλαδή πλειονότητας της ευρωπαϊκής «κοινωνίας».

Ήδη, εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιούνται ντρόουν, υπέρυθρα μέσα και ανιχνευτές-ρομπότ. Όμως, το οπλοστάσιο εμπλουτίζεται κυρίως από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Roborder, του οποίου σκοπός είναι να δημιουργήσει ένα «πλήρως αυτόνομο σύστημα παρακολούθησης των συνόρων» με χερσαία, εναέρια και θαλάσσια ρομπότ.

Μια άλλη πανοπτική πανοπλία, στα αεροδρόμια της Λιθουανίας, της Ουγγαρίας και της Ελλάδας, το πρόγραμμα iBorderCtrl, δοκίμασε την τεχνητή νοημοσύνη με στόχο να εντοπίσει «ψέματα» από τους ανακρινόμενους ανθρώπους. Το σύστημα έθετε στους επιβάτες ερωτήσεις και σκάναρε τις αμυδρές εκφράσεις του προσώπου τους. Σε περίπτωση αμφιβολίας, τους οδηγούσε σε πιο εξελιγμένους ελέγχους από τη συνοριακή αστυνομία. Μετά από πλήθος επικρίσεων, το iBorderCtrl σταμάτησε, όμως αυτό δε σημαίνει ότι άλλες παρόμοιες εμπειρίες δεν πρόκειται να δοκιμαστούν.

Το πρόγραμμα Avatar, που βασίζεται επίσης στην «αναγνώριση των συναισθημάτων», δοκιμάζεται σήμερα στη Ρουμανία και τον Καναδά. Οι πολωνοί συνοριοφύλακες χρησιμοποιούν συστήματα της ισραηλινής εταιρίας Cellebrite για να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα αποθηκευμένα σε τηλέφωνα. [Σ.τ.Μ. Με δεδομένη τη συνεχή προσπάθεια ανθρώπων να διασχίσουν την Ελλάδα από χώρες της Ασίας και της Αφρικής, μπορεί και αυτό να συνδέεται με το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες ισραηλινές κτηματομεσιτικές εταιρίες έχουν αγοράσει, άμεσα ή έμμεσα, απίστευτο αριθμό ακινήτων, από υπόγειες γκαρσονιέρες, μέχρι οικόπεδα με γκρεμισμένα σπίτια, ξενοδοχεία, ολόκληρες πολυκατοικίες, καταστήματα, περίπτερα και ποιος ξέρει τι άλλο]. Εξάλλου, η Cellebrite πουλούσε και πουλάει κανονικά στην αγορά αυτά τα συστήματα ως εργαλεία χρήσιμα στο πλαίσιο της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου.

*Με πληροφορίες από το γαλλικό περιοδικό Courant Alternatif.

Σ.τ.Μ. Η απόδοση της λέξης drone με ελληνικούς χαρακτήρες επιλέχθηκε ως πιο κατανοητή. Στο ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου, που προτείνει το «δρόνος» για το drone, αναφέρεται ότι «ο όρος δεν είναι τόσο καινούργιος όσο θα περίμενε κανείς -υπάρχει σε γραπτές πηγές από το 1946. Στο τεύχος του Νοεμβρίου 1946 του περιοδικού Popular Science διαβάζουμε: Crewless, radio-controlled airplanes can now reach almost any point on earth … Drones, as the radio-controlled craft are called, have many potentialities, civilian and military. O αγγλικός όρος της καθομιλουμένης, το drone, δεν έγινε αποδεκτός από τους ειδικούς με μεγάλη χαρά. Drone σημαίνει “κηφήνας” στα αγγλικά, σημαίνει όμως και τον μονότονο ήχο, ακόμα και τη μονότονη φωνή, και φαίνεται πως η λέξη δόθηκε στο ιπτάμενο όχημα ακριβώς επειδή τα παλιά στρατιωτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη έβγαζαν έναν δυνατό και μονότονο ήχο από τους κινητήρες τους. Όπως λέει η Βικιπαίδεια, οι ειδικοί έχουν εκφράσει έντονες αντιρρήσεις για τον όρο drone (The term has encountered strong opposition from aviation professionals and government regulators). Το Κέντρο Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών έχει προτείνει τον όρο τηλεσκάφος, που είναι βέβαια οικονομικός αλλά πολύ αμφιβάλλω αν φέρνει στο μυαλό το συγκεκριμένο αντικείμενο. Σαν αποτέλεσμα της ορολογικής αμηχανίας, πολλοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τον αγγλικό όρο αμετάφραστο και αμετάγραπτο, drone, ενώ λιγότεροι τον μεταγράφουν, ντρόουν. Υπάρχουν και οι πιο εξειδικευμένοι όροι, όπως τετρακόπτερο, εξακόπτερο και οκτακόπτερο, ενώ κάποιοι χρησιμοποιούν τον γενικότερο όρο τηλεκατευθυνόμενο. Και οι δυο λύσεις μπορεί να βολεύουν σε κάποια συμφραζόμενα, όχι όμως σε όλα. Οπότε, στη Λεξιλογία είχαμε καταλήξει στην εξελληνισμένη απόδοση «δρόνος» που θυμίζει τον αγγλικό όρο, κι έτσι όποιος δεν έχει ακούσει τον όρο καταλαβαίνει αμέσως περί τίνος πρόκειται».

[Υπάρχουν πολλές προτάσεις: ντρόουν, ελικοπτεράκι, τηλεκινούμενος ρουφιάνος, λιλιγκόφτερο, μπατσοδρόνι, τηλεκατευθυνόμενο ενεργούμενο, ετεροκινούμενος ταχυπτέρυξ, μπαμπουρόπτερο, τηλεμπάμπουρας και τα λοιπά και τα λοιπά. Όποια κι αν επιλεγεί πάντως, το ενδεχόμενο «ό,τι πετάει, μπορεί να πέφτει κιόλας» είναι πάντα υπαρκτό].

Το γεγονός ότι μετά από χρόνια αγώνα για την ισότητα και ελευθεριότητα, τα πρότυπα άντρα είναι αποδεκτά, είναι πηγή προβληματισμού και κριτικής και για τα δύο φύλα. Εφόσον πέρα από την ανάγκη αποδοχής του αναρχικού υπάρχει και η αποδοχή και θαυμασμός από όλα τα φύλα που επικροτούν τη μάτσο εμφάνιση και συμπεριφορά του αρσενικού. Προφανώς, οι εξαιρέσεις υπάρχουν και είναι η ελπίδα για βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης.

Η έμφυλη προπαγάνδα της Αναρχίας - Έμφυλα οδοφράγματα

Περίληψη

Οι έμφυλοι ρόλοι είναι καθορισμένοι ακόμα και σε κοινωνικές ομάδες που διακατέχονται από πολιτικά πιστεύω που αντιτίθεται στην κανονικότητα. Συγκεκριμένα, ο αναρχικός χώρος διατηρεί πολύ παγιωμένες σεξουαλικές ταυτότητες που συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό με τις συστημικές και προβάλονται μέσα από τα προπαγανδιστικά μέσα που χρησιμοποιεί. Κατα αυτόν τον τρόπο συγκαλείται μία συλλογική ταυτότητα που επιτάσσει συγκεκριμένη εμφάνιση και συμπεριφορά για όσους θέλουν να ασπαστούν την ιδεολογία και τη δράση.

Εισαγωγή

Μετά από χρόνια παρατήρησης αυτού του πολιτικού χώρου, είναι πιθανό κάποιος να εντοπίσει ισχυρά φαντασιακά που αφορούν τα κοινωνικά φύλα στην «κοινότητα της Αναρχίας». Όμως, δεν θεωρείται ότι υπάρχει μία συμπαγής ταυτότητα για τα φύλα σε αυτό τον πολιτικό χώρο, αλλά μέσα από τις απεικονίσεις του κινήματος ξεχωρίζουν κάποια έμφυλα χαρακτηριστικά που καθορίζουν το επιθυμητό.

Η αναρχική κοινότητα θεωρείται σε αυτή τη μελέτη ως μία κοινωνική ομάδα που έχει πολιτικοποιημένα χαρακτηριστικά, απαραίτητη συνθήκη για να «προκαλέσει» κίνημα. Οπότε, η εικόνα που μελετάται αφορά την κοινωνική ταυτότητα μίας πολιτικοποιημένης κοινότητας.

Αν και ο αναρχικός χώρος προβάλλεται ελευθεριακός στο πεδίο της πολιτικής και της σεξουαλικότητας, τα πρότυπα των δύο φύλων που αναπαράγονται και γίνονται αποδέκτες θαυμασμού έχουν κάποια συγκεκριμένα γνωρίσματα. Αυτά λοιπόν αφορούν τόσο την εξωτερική εμφάνιση όσο και τη συμπεριφορά τους στο δημόσιο χώρο και δη στο δρόμο και τις διαδηλώσεις. Συγκεκριμένα, σε αυτή την έρευνα εντοπίζεται η εικόνα του «Συγκρουσιακού» Αναρχικού μέσα από τις εικόνες προπαγάνδισης του ευρύτερου πολιτικού χώρου. Το χαρακτηριστικό της σύγκρουσης που είναι σύμφυτο με το αναρχικό φαντασιακό εν γένη παρουσιάζεται σε πληθώρα μέσων προβολής των αγώνων του κινήματος.

Ως αντιπροσωπευτικές εικόνες επιλέγονται αυτές που συγχέονται με οδομαχίες και αντιστάσεις που αφορούν των αντιεξουσιαστικό - αναρχικό κίνημα της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών. Τα μέσα αυτά χρησιμοποιούν τόσο εικόνες όσο και φωτογραφίες για να προκαλέσουν την ανάγνωσή τους από το αντίστοιχο κοινό που θαυμάζει και ασπάζεται αυτά τα πρότυπα ή ακόμα και από το τμήμα εκείνο της κοινωνίας που τα απορρίπτει έντονα. Εξάλλου, η πρόκληση ήταν πάντα αναγκαία στην πολιτική εικόνα των αναρχικών.

Σε αυτή την εργασία αρχικά, επιχειρείται να δοθεί κάποιος προσδιορισμός του αναρχικού χώρου και της συλλογικής ταυτότητας του με μεγάλη επιφύλαξη. Επίσης, παρουσιάζεται το φαντασιακό του άντρα αναρχικού, η σχέση του με τις οδομαχίες και η ταύτισή του με τις προπαγανδιστικές εικόνες του κινήματος.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται 5 αφίσες που επιλέχθηκαν σκοπίμως ώστε να αναδειχθεί η έμφυλη διάσταση της αναρχικής προπαγάνδας και η συλλογική ταυτότητα που προβάλλεται στα προπαγανδιστικά μέσα με στόχο την ισχυροποίηση των προτύπων και των αξιακών της αναρχίας.

Αναρχικός/αντιεξουσιαστικός χώρος

Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν μπορεί να προσδιοριστεί ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος ως κίνημα ή ομοιογενής κοινότητα. Σε αυτή την εργασία όμως χρησιμοποιούνται οι παραπάνω όροι για να διευκολυνθεί η αναφορά σε αυτή την ιδιαίτερη, δυναμική και ετερογενή ομάδα.
Ο προσδιορισμός του χώρου αυτού είναι ιδιαίτερα υποκειμενικός και ακόμα και η αναφορά στις διαφορες επίσημες ετοιμολογίες θα αποκλείσει μεγάλα τμήματα της κοινότητας και θα δημιουργήσει αυστηρά όρια που δεν είναι πάντα αποδεκτά. Ακόμα και οι γνωστοί «πατέρες» της αναρχίας επιθυμούσαν να διαχωριστούν οι ομάδες τους ώστε να μην επωμίζονται τις πράξεις των υπολοίπων στην ευρύτερο κίνημα(Ανώνυμες, 2008). Παρατηρείται όμως σε ένα μεγάλο σύνολο της κοινότητας τόσο της αθηναϊκής όσο και της ελληνικής και σε ορισμένες περιπτώσεις και της ευρωπαϊκής η αναφορά σε συγκεκριμένες εικόνες που αφορούν την επιθυμητή έμφυλη συμπεριφορά και όψη.

Συνεπώς, εντοπίζονται στα πλαίσια του πυρήνα και τις περιφέρειας αυτού του χώρου κάποια άτομα που είναι επικρατέστερα, είδωλα, πηγές μίμησης. Αν και είναι άκρως ειρωνικό ως προς τις τυπικές αρχές αυτού του χώρου, υπάρχουν άτομα που υπερέχουν και προβάλλονται όχι μόνο προσωπικά αλλά και από τους γύρω τους ως πιο σημαντικά. Αυτό αναφέρεται στην ιδιαίτερη – γιατί τα εμπλεκόμενα άτομα εκφράζουν την αντίθεσή του ως προς αυτό - κοινωνιολογία του ευρύτερου χώρου που υπακούει ουσιαστικά στην ιεράρχηση των ατόμων σύμφωνα με την εικόνα τους.
Ιδεολογικά ακόμα, ένα μεγάλο κενό στον στοχασμό αυτής της κοινότητας είναι το «έμφυλο». Οι «επιφανείς» του κινήματος δεν αναδεικνύουν το θέμα, ούτε προβληματίζονται πάνω σε αυτό (Martínez, Huertas, 2009), δεν αφήνουν καν χώρο να αναπτυχθεί διάλογος με αποτέλεσμα να μην είναι από τα κύρια ζητήματα αλλά διατηρώντας με τη σιωπή αυτή τις ισορροπίες που τους προσφέρουν τα προνόμια τους. Αντιθετα, υπάρχουν ελάχιστες ομάδες - αν και αυξάνονται - που ασχολούνται με το πεδίου του έμφυλου και είναι σχεδόν αποκλειστικά θεματικές. Οι πολιτικές ομάδες που στα πλαίσια της δραστηριότητας τους θέτουν και θέματα έμφυλων συμπεριφορών είναι λίγες και απασχολούνται με το θέμα συνήθως αρκετά επιφανειακά και βιβλιογραφικά ακολουθώντας την επικαιρότητα (π.χ. ομοφοβικές επιθέσεις) ή την τάση άλλων ευρωπαϊκών χωρών που έχουν αναπτύξει μία ισχυρότερη κουλτούρα πάνω στο θέμα.

Σύμφωνα και με το φαντασιακό της ομάδας αυτής τόσο εσωτερικό όσο και αυτό που διατηρεί το καθεστώς και η υπόλοιποι κοινωνία, ο άντρας υπερέχει αριθμητικά και ως προς τη δράση σε αυτή.

Το Alpha male 1

Το φαντασιακό του αναρχικού αρσενικού αφορά τόσο την εσωτερική κατανάλωση της κοινότητας όσο και την εικόνα που έχει ενστερνιστεί η κοινωνία για αυτόν. Αυτά τα πρότυπα τα οποία αυθόρμητα είναι συνυφασμένα με το κίνημα δημιουργούν ένα φαντασιακό ως προς τον αποδεκτό, επιθυμητό άντρα του κινήματος που καθορίζουν και τον τρόπο ζωής μεγάλου ποσοστού της κοινότητας.

Πρωτίστως, τα εξωτερικά γνωρίσματα ταυτίζονται σε κάποιο βαθμό με αυτά των δυτικών προτύπων. Συγκεκριμένα, προβάλλονται σώματα υγιή, γυμνασμένα και αρτιμελή όπως προβάλλονται από διαφημιστικές καμπάνιες δυτικών κοινωνιών με την κύρια διαφορά την ενδυμασία και τον χώρο που τους περιβάλλει. Ίσως να μην είναι τυχαίο ότι η εικόνα του αναρχικού γίνεται από άλλα τμήματα της κοινωνίας ένα υποκείμενο μυστηρίου και θαυμασμού για τη ρωμαλεότητά του και τη μυστήρια ταυτότητά του. 2

Πέρα από αυτά όμως και οι συνήθειες των υποδειγμάτων της κοινότητας εναρμονίζονται με αυτές της πατριαρχικής κοινωνίας που την περιβάλει. Παρατηρούνται αντιδράσεις όπως καταναλωτικότητα, ματαιοδοξία, δημιουργία ειδώλων και ενός εσωτερικού “star system”, τραμπουκισμός του διαφορετικού και σεξισμός θυμίζοντας έντονα οποιαδήποτε άλλη συμβατική κοινωνική ομάδα της πόλης. Ανακαλούνται μάλιστα γνωρίσματα που θεωρητικά, το κίνημα εχθρεύεται και πολεμάει. Τελικά αυτό που αλλάζει ανάμεσα στον τρόπο ζωής του αναρχικού και ατόμων από άλλες ομάδες είναι οι παράμετροι μέσα στις οποίες πραγματώνονται όλα τα παραπάνω.

Διαδηλώσεις και κοινωνική συλλογική ταυτότητατα

Σύμφωνα με θεωρία του τομέα της κοινωνιολογίας της δεκαετίας του ’80, ο κύριος λόγος για να εξεγερθεί ένα άτομο είναι η ταύτιση του με τη συλλογική ταυτότητα της ομάδας που διαδηλώνει(Van Stekelenburg, Klandermans, 2010). Οι κοινωνιολόγοι μάλιστα θεωρούν τη συλλογική ταυτότητα ως κινητήρια δύναμη των κινημάτων(Van Stekelenburg, Klandermans, 2010). Η ατομική ταυτότητα είναι το σύνολο των φαντασιακών του ατόμου, είναι ο τρόπος που κάποιος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους. Επίσης πρόκειται ουσιαστικά για την θέση του ατόμου στην κοινωνία. Αντίστοιχα, η συλλογική ταυτότητα αφορά μία πιο συμπαγή εικόνα για τη θέση του ατόμου, το οποίο είναι εξαρχής αποδεκτό και κατέχει μία θέση σε αυτή την κοινωνία μέσω της συλλογικότητας που ασπάζεται.

Όμως για να θέλει να ανήκει κάποιο άτομο σε μία κοινότητα πρέπει να είναι επιτυχημένη στα αξιακά του. Έτσι, για την επιτυχία της συλλογικής ταυτότητας πρέπει η ομάδα να είναι αποδεκτή και υποκείμενο θαυμασμού(Van Stekelenburg, Klandermans, 2010). Αυτού του είδους η ομάδα τείνει να διατηρεί τα μέλη της και μέσω της σταθερότητάς τους να ισχυροποιεί τους συλλογικούς δεσμούς. Το άτομο τότε σκέφτεται και δρα σαν μέλος του συνόλου πρώτα και μετά σαν μονάδα, δεσμεύεται με τους κανόνες της και ασπάζεται τα ιδανικά της. Κατά επέκταση σε πολιτικά μορφώματα όπως αυτό της αναρχίας όσο πιο αποδεκτό και ταυτισμένο είναι το άτομο με την ομάδα, τόσο περισσότερο θα υπακούει στα πρότυπά της(Van Stekelenburg, Klandermans, 2010), θα εκπληρώνει τις επιθυμίες της εικόνας της ομάδας.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούμε να θεωρήσουμε την αναρχική κοινότητα ως ένα γκρουπ με χαρακτηριστικά που το καθιστούν ριψοκίνδυνο, ρομαντικό, μυστήριο και ατρόμητο, ποιότητες που μπορούν να γίνουν έπιφανειάκα επιθυμητές από άτομα που αναζητούν μία ριζοσπαστική συλλογική ταυτότητα, μία θέση. Παράλληλα, η συλλογική αναρχική ταυτότητα δεν αντιτίθεται στα βαθύτερα πρότυπα εμφάνισης της δυτικής κοινωνίας ούτε σε χαρακτηριστικά που ενισχύουν την πατριαρχία και την κατανάλωση. Ίσως η συνέπεια με κανόνες που διέπουν όλη την κοινωνία την καθιστούν σχετικά προσβάσιμη σε νέα μέλη και εύκολο να την υπακούει κάποιος και για αυτό και ισχυρή.

Αντίστοιχα, καθώς όσοι εισέρχονται γνωρίζουν την υπάρχουσα συλλογική ταυτότητα και την ασπάζονται ως ένα βαθμό, εάν αντιτεθούν μπορεί και να απορριφθούν. Αντίθετα, όσοι ενστερνίζονται τη συλλογική ταύτιση, θα δρουν με πιο έντονη συνείδηση του καθήκοντος και έτσι μπορεί να εξελιχθούν σε κορυφαίοι. Όλα είναι ένας φαύλος κύκλος που ισχυροποιεί την θεωρία ότι πρόκειται για μία ακόμα κοινωνική ομάδα με τα γνωρίσματα της να υπόκεινται σε κοινωνιολογικές θεωρίες και να εξαρτώνται ιδιαίτερα από την κοινωνική τους ταύτιση.

Ο δρόμος

Ο δημόσιος χώρος είναι φορτισμένος από ταυτότητες και έμφυλα χαρακτηριστικά που προκύπτουν από πλήθος αλληλεπιδράσεων και παραδοχών. Ταυτόχρονα, οι συγκρούσεις είναι ένα κύριο μέσο δράσης του χώρου αυτού. Οι οδομαχίες που πραγματοποιούνται στους δρόμους, στον εξωτερικό χώρο, στο αστικό κέντρο είναι φορτισμένες από αιώνες αγώνων. Ο δρόμος ήταν πάντα το πεδίο της δραστηριότητας όσων πολιτικοποιούνταν και προσπαθούσαν να αντιδράσουν στις υφιστάμενες συνθήκες.

Όμως παρά τη συμμετοχή και γυναικών σε διαδηλώσεις, είναι κρίσιμο να τονιστεί ότι οι δρόμοι ήταν και είναι οικειοποιημένοι από άντρες οι οποίοι ζούσαν κυρίως δημόσια, κοινωνικοποιούμενοι και πολιτικοποιούμενοι σε χώρους συνάθροισης που δεν προοριζόταν για γυναίκες οι οποίες στα πλαίσια της αναπαραγωγικής τους «αποστολής» περιορίζονταν κυρίως στη σφάιρα του σπιτιού και της γειτονιάς, στο ιδιωτικό(Martínez, Huertas, 2009). Ίσως φαίνεται ετεροχρονισμένο, αλλά οι αιώνες ιστορίας, γεγονότων, απεικονίσεων και συνήθειας μπορούν τελικά δύσκολα να ξεπεραστούν και να ανατραπούν οριστικά. Συνεπώς, πέρα από συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές θεωρείται ότι μέχρι και μερικές δεκαετίες πριν, η συμμετοχή στα αστικά κινήματα είχε έναν έντονα έμφυλο προσδιορισμό που αφορούσε την κατανομή του ιδιωτικού και δημόσιου στα δύο φύλα και όχι τις ικανότητες (Martínez, Huertas, 2009).

Αναζήτηση των οδομαχιών

Με μία απλή έρευνα σε μηχανές αναζήτησης μπορεί κάποιος να διαπιστώσει ότι οι εικόνες που αντιστοιχούν σε λέξεις όπως αναρχία, οδοφράγματα, οδομαχίες και οι αντίστοιχες αγγλικές είναι σχεδόν αποκλειστικά εικόνες αντρών και αγοριών.
Το φαντασιακό ενισχύεται τόσο από τους φιλικά προσκείμενους των κινημάτων όσο και από τους πολέμιους. Η αναμετάδοση των οδομαχιών είτε αφορά την στηλίτευσή τους, είτε μία ρομαντική και συνήθως οπορτουνιστική συμπάθεια είτε την περηφάνια των εμπλεκόμενων αφορούν αποκλειστικά έμφυλα φορτισμένες εικόνες.

Παρά το ότι δεν απεικονίζει κάποια οδομαχία, είναι μία αφορμή για να αναφερθούν κάποιες πολιτικές ισορροπίες και συμμαχίες που επιδρούν στις σεξουαλικές ταυτότητες του χώρου.

Αφορά άτομα που έχουν εμπλακεί με μία οργάνωση και την ίδια την οργάνωση που ο λόγος της είναι σεξιστικός και δογματικός. Το φαντασιακό τους είναι το κυρίαρχο των αντρών αναρχικών και έχει να κάνει με συγκεκριμένη εμφάνιση, σωματική διάπλαση, αντρική υπεροχή στα πολιτικά δρώμενα καθώς και ρωμαλεότητα. Ακόμα τα άτομα που απαρτίζουν αυτή την ομάδα είναι ήδη υποκείμενα θαυμασμού από άντρες και γυναίκες καθιστώντας τα εμφανισιακά και συμπεριφορικά είδωλα σε νέες γενιές, διαιωνίζοντας των εικόνα του μάτσο αναρχικού και στις σύγχρονες γενιές.

Στην αφίσα βλέπουμε ζωγραφισμένο έναν άνδρα με δυτικό, πρωτοκοσμικό παρουσιαστικό που σπάει τα δεσμά του με το υπερφυσικό σώμα του. Παρά το ότι δεν είναι φωτογραφία, είναι ιδιαίτερα οξύμωρο ότι απευθύνεται σε ενήλικο κοινό που ασπάζεται ιδεώδη για αποδέσμευση από υφιστάμενα στερεότυπα.

Η αφίσα (πάνω) αυτή προέρχεται από την φωτογραφία που ακολουθεί. Η στιγμή είναι μία οδομαχία το καλοκαίρι του 2011 κατά τις μεγάλες διαδηλώσεις στην πλατεία Συντάγματος. Η εικόνα είναι δυνατή και χωρίς να φαίνεται πρωτίστως έμφυλη, η χρήση της σε αφίσα για κάλεσμα σε συγκέντρωση για την ίδια οργάνωση με την προηγούμενη της προσδίδει μία άλλη σημασία για τα πρότυπα της αναρχίας. Χρησιμοποιώντας μία ισχυρά συγκρουσιακή εικόνα επιθυμεί να συγκεντρώσει την προσοχή του αναγνώστη και να τον αφυπνίσει ώστε να αντισταθεί συμμετέχοντας στο κάλεσμα. Αυτό το επιχειρεί με την απεικόνιση μίας οδομαχίας στην οποία όπως αποκαλύπτεται από την φωτογραφία συμμετέχουν μόνο άντρες αλλά ακόμα και αν δεν γνωρίζει κάποιος αυτό, αναγνωρίζει μία συμπλοκή ανάμεσα σε έναν άντρα και την εξουσία.

Το πόστερ αυτό βρέθηκε σε γαλλικό αντιφασιστικό ιστότοπο και η επιγραφή του δηλώνει ότι «Η αναρχία είναι τάξη», η οποία είναι μία φράση του Προυντόν3 που ειδικά στο ευρύτερο ευρωπαϊκό κίνημα χρησιμοποιείται ευρέως σε προπαγανδιστικό υλικό. Τρία άτομα που με γρήγορη παρατήρηση τελούν ανδρικούς ρόλους κάθονται με επιβλητική στάση μπροστά από ένα σκηνικό οδομαχιών και συγκρούσεων. Σε συνδυασμό με την επιγραφή, προωθείται η εντύπωση ότι αντιπροσωπεύουν την «υπεύθυνη Αναρχία», η οποία δεν θα μπορούσε παρά να εφαρμόζεται από ατρόμητους άντρες.

Ο τίτλος και το πρόταγμα αποδεικνύουν την προπαγανδιστική ταυτότητα της αφίσας που προβάλει οδομαχίες που πραγματοποιούνται από πέντε αναρχικούς. Οι αποδοχή ότι πρόκειται για άτομα αυτής της ομαδας οφείλεται στην αμφίεση, τη συμμετοχή στις συγκρούσεις και προφανώς το σύμβολο της αφίσας. Ταυτίζεται έτσι ο επιθετικός λόγος και η επαναστατική δράση με τις ανδροπρεπείς φιγούρες της αφίσας.

Κλείνοντας, η τελευταία εικόνα είναι ιδιαίτερα εύγλωττη. Μπροστά από φλεγόμενα οδοφράγματα δύο άντρες – υπάρχουν και άλλα άτομα αλλά το βάρος εστιάζεται στα δύο – πανηγυρίζουν. Οι νικητές είναι άντρες και ατρόμητοι. Η φωτιά αναδεικνύει τη δύναμη και την ανδρεία όσων βρίσκονται αμέριμνοι κοντά της. Η υπογραφή του είναι ισχυρή και υπογραμμίζει την γενναιότητα των απεικονιζόμενων.

Μεθοδολογία

Πέρα από τη βιβλιογραφική έρευνα που είχε ιδιαιτερότητες λόγω του θέματος της μελέτης, χρησιμοποιήθηκαν και δεδομένα από συμμετοχική παρατήρηση του συγκεκριμένου χώρου και της συλλογικής του ταυτότητας.

Αρχικά η βιβλιογραφία που επιλέχτηκε αφορά κυρίως κείμενα πολιτικά και μπροσούρες από ομάδες και άτομα που ασχολούνται με το θέμα του «έμφυλου». Αυτά τα άτομα έχουν βιώσει τα φαντασιακά των κοινωνικών φύλων μέσα στο «κίνημα» και μπορούν να αποδώσουν μία μεν υποκειμενική όντας βιωματική αλλά και πιο ουσιώδη πληροφορία απέναντι σε αυτά.

Οι επίσημες πηγές που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα είναι σημαντικές αν και περιορισμένες και πρέπει πάντα να εξετάζεται «ποιος γράφει, από ποια θέση, για ποιο θέμα». Πέρα από αξιόλογες μελέτες πάνω στην ψυχολογία και την κοινωνιολογία του κινήματος και των διαδηλώσεων είναι απαραίτητη και η παρατήρηση του συγκεκριμένου χώρου τόσο πολιτικού όσο και φυσικού.

Οπότε, ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας και κυρίως το ενδιαφέρον να πραγματοποιηθεί στηρίζεται στην συμμετοχική παρατήρηση ετών σε αυτό τον χώρο. Ειδικότερα, η συμμετοχή τόσο σε ευρύτερες πολιτικές και θεματικές ομάδες ακόμα και σε κάποιες με θεματική το έμφυλο σε συνδυασμό με τη συμμετοχή σε κοινωνικά δρώμενα της ευρύτερης κοινότητας ήταν η πηγή προβληματισμού και προσδιορισμού κάποιων πατριαρχιών χαρακτηριστικών της συλλογικής εικόνας των αναρχικών.

Επίλογος

Η αστική εμπειρία δεν είναι ουδέτερη (Martínez, Huertas, 2009) έτσι και οι οδομαχίες. Οι αφίσες που επιλέχθηκαν, σκοπίμως περιείχαν κάποιες από τις απεικονίσεις του άντρα αναρχικού ως επαναστάτη, «ανδρείου» και ατρόμητου. Σε κάποιες από αυτές, ο λόγος μπορούσε να αναλυθεί για περαιτέρω έμφυλη προσέγγιση της προπαγανδιστικής τάσης των αναρχικών. Επίσης, υπάρχει ένα πολιτικό υπόβαθρό πίσω από κάποιες αφίσες, άτομα, ομάδες που φορτίζουν τις αφίσες με πολλά νοήματα που αφορούν τις κοινωνικές ταυτότητες της αναρχίας αλλά για λόγους ασφαλείας δεν θα ήταν συνετό να αποκαλυφθούν σε μία εργασία.

Στα πλαίσια αυτής της έρευνας εντοπίστηκαν και προπαγανδιστικά υλικά που περιείχαν γυναικείες απεικονίσεις ακόμα και σε συγκρουσιακό ρόλο – σε κάποιες ήταν η προσωποποίηση της ομορφιάς και της ελευθερίας. Πρέπει όμως να τονιστεί η προσπάθεια κάποιων μικρών τμημάτων του κινήματος να αναδείξουν το έμφυλο μέσα από τις εικόνες.

Επίσης, λόγω της ενδυμασίας κατά τις οδομαχίες δεν είναι πάντα σαφής η ταυτότητα του εμπλεκόμενου. Οπότε, παρά τις παραπάνω παρατηρήσεις, υπάρχει περίπτωση σε κάποιες αναπαραστάσεις να βρίσκονται και γυναίκες, πέρα από αυτό όμως η προβολή αφορά κυρίως το ρόλο του άντρα και δημιουργεί πρότυπα που στη μεγαλύτερη του ένταση πρέπει να ακολουθηθούν από τους συντρόφους. Αλλά αυτό πλέον αφορά και την ανάλυση του γυναικείου προτύπου της κοινότητας που ίσως είναι ακόμα πιο αμφισβητήσιμο και πολυμορφικό από αυτό του Αplha male.

Το γεγονός ότι μετά από χρόνια αγώνα για την ισότητα και ελευθεριότητα, αυτά τα πρότυπα άντρα είναι αποδεκτά, είναι πηγή προβληματισμού και κριτικής και για τα δύο φύλα. Εφόσον πέρα από την ανάγκη αποδοχής του αναρχικού υπάρχει και η αποδοχή και θαυμασμός από όλα τα φύλα που επικροτούν τη μάτσο εμφάνιση και συμπεριφορά του αρσενικού. Προφανώς, οι εξαιρέσεις υπάρχουν και είναι η ελπίδα για βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης.

Σημειώσεις
1) Αναφέρεται κυνικά ο όρος αυτός που αφορά την ατομικότητα που στην κοινότητα έχει την υψηλότερη τάξη όσον αφορά τα κοινωνικά ζώα (πηγή : http://en.wikipedia.org/wiki/Alpha_%28ethology%29) για να αποδοθεί το αρσενικό πρότυπο της κοινότητας της Αναρχίας (Α).
2) Η παρακάτω φωτογραφία αφορά επίδειξη σειράς ρούχων, στην οποία οι φωτογράφοι δανείζονται την εξεγερσιακή συμπεριφορά και περιβάλλον για να προβάλλουν κάποια χαρακτηριστικά των διαδηλωτών που προκαλούν θαυμασμό.
Trend Hunter highlights the weaving of Occupy and rioter imagery into designer clothing- http://disinfo.com/2012/06/the-look-for-summer-anarchist-apparel/#sthash.lhGjvJhS.dpuf
3) Στις "Εξομολογήσεις ενός επαναστάτη" ο Προυντόν ισχυρίστηκε ότι "η αναρχία είναι τάξη" (Anarchy is Order), μια φράση που πολύ αργότερα ενέπνευσε, κατά τη γνώμη κάποιων, το αναρχικό σύμβολο του Α μέσα σε κύκλο, σήμερα ένα από τα πιο κοινά γκράφιτι στις πόλεις. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B9%CE%B5%CF%81- %CE%96%CE%BF%CE%B6%CE%AD%CF%86_%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BD

Σημασία έχει να αντιληφθούμε ότι μέσα στο σύνολο αυτό υπάρχουν διαφορετικές ομάδες, με διαφορετικά πιστεύω, με διαφορετικά προνόμια, με διαφορετικούς ρόλους, με διαφορετικά συμφέροντα και ότι δική μας δουλειά δεν είναι να τα βάλουμε όλα αυτά σε ένα μπλέντερ για να ανακατευτούνε και να βγει ένας πουρές, αλλά μέσω της ριζοσπαστικής θεωρίας και πρακτικής να αναδεικνύουμε διαρκώς τους ξεχωριστούς κόσμους που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία και να χαράζουμε εκείνες τις διαχωριστικές γραμμές που κάποια στιγμή θα καθιστούν αγεφύρωτα τα χάσματα αυτά, οξύνοντας τον κοινωνικό πόλεμο.

Η σύγχρονη νομιμοφροσύνη στην Ελλάδα- συμπεριφορά, εξέλιξη και ιδεολογικό υπόβαθρο

i) Συμπεριφορά

Η πρόσφατη υπόθεση της καταδίωξης των τριών ανήλικων Ρομά με το κλεμένο αμάξι από ομάδα ΔΙΑΣ και την εξέλιξη της με το καταιγισμό πυρών και το τραυματισμό δύο από αυτών, εκ των οποίων ο ένας κατέληξε, έδειξε αρκετά πράγματα για τους ιδεολογικούς συσχετισμούς μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον της επικράτειας που ονομάζεται Ελλάδα το 2021. Αυτό εν μέρει είναι πιο εύκολο λόγω της μαζικής χρήσης του διαδικτύου.

Πλέον τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και σε σχόλια κάτω από ρεπορτάζ και άρθρα σε ηλεκτρονικές εκδόσεις ειδησεογραφικών μέσων, μπορεί κάποια να έχει μια εικόνα ενός δημόσιου διαλόγου της κοινωνίας των πολιτών αλλά και να αναζητήσει και να βρει οτιδήποτε γράφεται για ένα θέμα, και μάλιστα να μπορεί να σχηματίσει αντίληψη επί των ποιοτικών και των ποσοτικών δεδομένων που παρουσιάζουν οι απόψεις που ακούγονται από κάθε πλευρά. Δηλαδή ποιες πλαισιώσεις (frames) κατορθώνουν να καταστούν κυρίαρχες μέσα στη συζήτηση και έτσι να καθορίσουν την ηγεμονία του «τι συνέβη», «γιατί συνέβη», «τι φταίει» και «τι πρέπει να αλλάξει».

Για να μη κουράσουμε με την πληθώρα των τεχνικών ανάλυσης τόσο των ποιοτικών όσο και των ποσοτικών δεδομένων μιας συζήτησης που απασχολεί κοινωνικά, ας περάσουμε κατευθείαν στα δικά μας συμπεράσματα από την παρακολούθηση αυτής της υπόθεσης.

Από ότι φαίνεται και από την έκταση των τοποθετήσεων που είναι υποστηρικτικά ως προς την αστυνομία, υπάρχει ένας συγκεκριμένος κοινωνικός πόλος εκεί έξω που είναι διατεθειμένος να δεχτεί την αφήγηση της αστυνομίας όσα νέα δεδομένα κι αν προκύψουν, βίντεο, φωτογραφίες, ηχητικά ντοκουμέντα, μαρτυρίες, και οποιοδήποτε αποδεικτικό υλικό κάθε φύσεως. Είναι σαν μην έχει καμία απολύτως σημασία το πόσα, και τι είδους, ντοκουμέντα διαψεύδουν την αφήγηση της αστυνομίας, καθόσον το μόνο που μετράει για αυτόν τον πόλο που μιλάμε, είναι η αφήγηση της αστυνομίας, αυτή κάθε αυτή, ότι κι αν αυτή λέει, όπως κι αν το λέει.

Η συμπεριφορά αυτή δεν αφορά μόνο την υπόθεση του Περάματος, η οποία επειδή έχει να κάνει με αστυνομία και Ρομά, μπορεί να μπαίνει και στη διάσταση πλέον του φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού, που προϋποθέτουν έτσι κι αλλιώς προκατάληψη, μια προκατάληψη που είδαμε και στην υπόθεση της δολοφονίας Ζακ Κωστόπουλου. Το ίδιο φαινόμενο έχει παρουσιαστεί και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Οι πιο συχνές περιπτώσεις είναι αυτές της αστυνομικής αυθαιρεσίας σε διαδηλώσεις και επεισόδια όπου επαναλαμβάνεται το παραπάνω μοτίβο ίδιο και απαράλαχτο. Και πάλι εμφανίζεται ένας συγκεκριμένος πόλος ο οποίος αντιδρά το ίδιο όσα στοιχεία και να παρουσιάζονται που να διαψεύδουν την αστυνομία για αυτά που λέει. Είναι απλά σαν μην έχει καμία σημασία. Σαν να μην εμφανίστηκαν ποτέ στη δημόσια σφαίρα ή ακόμα περισσότερο σαν να υπάρχει μια μεθοδευμένη συνομωσία σπίλωσης της αστυνομίας από ύποπτα κέντρα.

Αν το φαινόμενο σταματούσε εκεί πέρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι πέρα από ένα κόσμο που έχει ρατσιστικές προκαταλήψεις, αφορά κι ένα κόσμο με αρνητική προδιάθεση στις κινητοποιήσεις της αριστεράς και της ευρύτερης αντιεξουσίας, ένα κόσμο με συγκεκριμένες συντηρητικές ιδεολογικές καταβολές ενδεχομένως. Όμως και πάλι το φαινόμενο δε σταματά εκεί.

Η περίπτωση της οικογένειας Ινδαρέ, του νεαρού δικυκλιστή που έφαγε ξύλο από τη συνοδεία επίσημου κυβερνητικού οχήματος, της αστυνομικής απόβασης στα νησιά Χίου και Μυτιλήνης, του νεαρού φοιτητή που έφαγε ξύλο από ΔΙΑΣ στη Νέα Σμύρνη επειδή διαμαρτυρήθηκε για τα πρόστιμα σε οικογένεια είναι, παρότι ετερόκλητες μεταξύ τους, κάποιες από τις τρανταχτές περιπτώσεις όπου ακόμα κι αν τα θύματα της αστυνομικής συμπεριφοράς δεν μπορούν να συγκεντρώσουν αυτόματα μια προκατάληψη με ρατσιστικό και συντηρητικό υπόβαθρο, εν τούτοις η αφήγηση της αστυνομίας παραμένει ηγεμονική στο φαντασιακού αυτού του συγκεκριμένου πόλου, όσα αντίθετα στοιχεία κι αν παρουσιαστούν.

Αυτό το φαινόμενο φάνηκε ακόμα περισσότερο στην υπόθεση των επεισοδίων στην Ορεστιάδα όπου αστυνομικοί των ΜΑΤ που υπηρετούν στην μεθόριο του Έβρου και που προέρχονταν από άλλες πόλεις και επαρχίες της χώρας, τσακώθηκαν μεθυσμένοι με ομάδα νεαρών καταλήγοντας να τους επιτίθενται με υπηρεσιακό εξοπλισμό εκτός υπηρεσίας για να υποστηρίξουν αργότερα ότι δέχθηκαν επίθεση με ξύλα και μαχαίρια. Εδώ που το φερόμενο ως παραβατικό υποκείμενο είναι μια απλή παρέα νεαρών από την επαρχία της Βορείου Ελλάδος, και δεν πληροί καμία από τις τυπικές προϋποθέσεις προκατάληψης που είδαμε προηγουμένως, υπήρξε και πάλι το ίδιο μοτίβο. Άνθρωποι διατεθειμένοι να δεχτούν ως μόνη αλήθεια την αφήγηση της αστυνομίας. Ότι και να γίνεται, ότι και να αφορά, όποια κι αν είναι η άλλη πλευρά.

Το γεγονός αυτό κάνει τα πράγματα πιο σύνθετα. Αν μιλούσαμε απλώς για ένα κοινωνικό κομμάτι με ρατσιστικό υπόβαθρο και με συντηρητικά γνωρίσματα θα ήταν πιο εύκολο να κατανοήσουμε τι συμβαίνει και να ερμηνεύσουμε την ύπαρξη αυτού του φαινομένου. Η έκταση όμως, όπως και η ένταση και η επαναληψιμότητα του, παρά τις όποιες διαφοροποιητικές παραμέτρους, καθιστούν την ερμηνεία πιο δύσκολη υπόθεση. Ποιος κόσμος είναι τέλος πάντων αυτός, και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που τον προσδιορίζουν; Που κρύβεται, τι νιώθει και τι σκέφτεται; Δε χρειάζεται να το ψάξουμε πολύ. Αν το καλοσκεφτούμε τέτοια άτομα τα ξέραμε από πάντα.

Είναι εκείνα τα άτομα που στο σχολείο φρόντιζαν πάντα να είναι με το μέρος των καθηγητών, να μην κάνουν κοπάνες, να απέχουν από κάθε συλλογική σχολική αταξία, να μη θέλουν ποτέ κατάληψη για να μη χαθεί το μάθημα, κάτι που συνέχισαν να επαναλαμβάνουν και σα φοιτητές/ φοιτήτριες στις σχολές τους.

Είναι εκείνοι οι συνάδελφοι/σσες στη δουλειά που είναι πάντα στην ώρα τους, που γλύφουν το αφεντικό, που σε κοιτούν με μισό μάτι αν λουφάρεις και ετοιμάζονται να σε καρφώσουν αν φύγεις μια ώρα νωρίτερα. Που δε θα απεργήσουν ποτέ, όχι τόσο για το φόβο της απόλυσης αλλά γιατί «τέτοιες διαμαρτυρίες δεν οδηγούν πουθενά» και γιατί «υπάρχουν και άνθρωποι που θέλουν να δουλέψουν», και με αυτό το επιχείρημα μπορεί να φτάσουν ως και την απεργοσπασία.

Είναι οι άνθρωποι στη στάση λεωφορείου, στο μετρό, στο ταξί, στο καφέ, οπουδήποτε, που θα γκρινιάξουν για το τάδε δρόμο που έκλεισε από μια πορεία, για την τάδε υπηρεσία που δε λειτούργησε από μια απεργία.

Είναι οι άνθρωποι που νομίζουν ότι μπορούν να μιλούν όπως θέλουν στη σερβιτόρα, στο παιδί του delivery, στον πωλητή στο κατάστημα ένδυσης/υπόδυσης γιατί είναι πελάτες και οποιαδήποτε αντίρρηση την αντιλαμβάνονται ως αγένεια που θα μεταφέρουν στον αφεντικό σου ή στη διεύθυνση σου.

Είναι ο κόσμος στα μπαλκόνια που απειλεί ότι θα φωνάξει την αστυνομία επειδή βάφεις τους τοίχους, ακόμα και όταν είναι οι τοίχοι ετοιμόρροπης οικοδομής, ο ίδιος κόσμος θέλει η αστυνομία να εκκενώνει καταλήψεις ακόμα κι όταν πρόκειται για υπό κατάρρευση κτίρια εγκαταλελειμμένα και αναξιοποίητα για 100 χρόνια.

Είναι οι άνθρωποι που φροντίζουν σε κάθε στιγμή, σε κάθε συγκυρία, ακόμα και αν δεν τους έχει ρωτήσει κανείς απολύτως κανείς, ότι σέβονται τους κανόνες και ότι αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα της τάξης στον κόσμο.

Με αυτόν τον κόσμο λοιπόν, με αυτούς τους ανθρώπους, η συζήτηση καθίσταται ατελέσφορη. Η διαλεκτική εξαντλείται και ακόμα και το πιο υπομονετικό άτομο μπορεί να εκραγεί προσπαθώντας να παραθέσει κάποια ορθολογικά επιχειρήματα, στοιχεία και δεδομένα. Κι αυτό γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε ουσιαστικά με ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό στρατόπεδο, που αποτελεί το σκληρό πυρήνα της κοινωνικής συναίνεσης: τον κοινωνικό πόλο της νομιμοφροσύνης.

ii) Εξέλιξη

Ο όρος νομιμοφροσύνη αρχίζει να εμφανίζεται στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και να απασχολεί τη σχετική συζήτηση στα χρόνια του πρώτου «εθνικού διχασμού» μεταξύ βενιζελικών και μοναρχικών. Ως όρος αναφερόταν στους υποστηριχτές του στέματος και των αξιών που πρεσβεύει το ιδεολογικό σύστημα της μοναρχίας υιοθετώντας με αυτόν τον τρόπο πολεμική θέση απέναντι στους νεωτεριστές φιλελεύθερους βενιζελικούς που υπονομεύουν τη νόμιμη τάξη πραγμάτων. Η νομιμοφροσύνη κατέστη συνώνυμη της υπεράσπισης των παλιών αξιών, της παράδοσης, της φιλοπατρίας και οικοδόμησε την πολεμική της στους αντιπάλους της σε μια στρατηγική ηθικού πανικού και μαζικής υστερίας όπως συνέβη μετεμφυλιακά και με το στρατόπεδο της εθνικοφροσύνης απέναντι στους αντεθνικά σκεπτόμενους και τους συνοδοιπόρους τους, κατηγορία που βάραινε κυρίως την αριστερά.

Μεταπολιτευτικά το κοινωνικό συμβόλαιο αλλάζει, επικρατεί ο ιστορικός συμβιβασμός, οι πολιτικές δυνάμεις αποδέχονται,-από τη δική της θέση η καθεμία-τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες και δεσμεύονται ότι θα τις σεβαστούν, και αυτές οι πολώσεις εξαντλούνται ή μένουν περιθωριακές σε ένα κομμάτι ακροδεξιού λόγου που θεωρεί ότι καταπιέζεται από την ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς και τον εκφυλισμό του ελληνικού πολιτικού συστήματος, εκφυλισμό που υποτίθεται σηματοδοτεί η μεταπολίτευση. Από κει και ύστερα αρχίζει να σχηματίζεται ένας νέος πόλος νομιμοφροσύνης διαφορετικός από αυτόν των προηγούμενων δεκαετιών.

Η σοσιαλδημοκρατική εκδοχή του ιστορικού συμβιβασμού στην Ελλάδα σηματοδότησε μια κοινωνική και πολιτισμική επανάσταση για τα ελληνικά δεδομένα, που όμοια της δύσκολα μπορεί κανείς να διακρίνει στην ιστορική εξέλιξη της χώρας, τόσο σε θέματα κοινωνικής πολιτικής όσο και σε θέματα γενικότερης προόδου. Οι νέες ισορροπίες εντός του πολιτικού συστήματος αρχίζουν να γέρνουν υπέρ της προόδου σε ζητήματα αδιανόητα μέχρι και την προηγούμενη μέρα αν και η παράδοση και η συντήρηση στη χώρα διατηρούσαν –και διατηρούν ακόμα- βαθιές ρίζες, κυρίως μέσω της ορθοδοξίας που όσο κι αν η επιρροή της εξασθενεί, εξακολουθεί να αποτελεί τον πυρήνα του κοινωνικού φαντασιακού.

Η νομιμοφροσύνη της μεταπολίτευσης λοιπόν δεν διακατέχεται από τον εθνικιστικό παροξυσμό των μοναρχικών, ή τον τυφλό αντικομμουνισμό των εθνικοφρόνων του μετεμφυλιακού κράτους. Τα ιδεολογικά στοιχεία που αποτελούν τον πυρήνα της δεν είναι ακριβώς καταστατικά ούτε αντιπροσωπεύουν τόσο ένα συγκεκριμένο σύστημα αξιών. Καθώς η σύνθεση του κοινωνικού κορμού αλλάζει πλέον ώστε να ενσωματώσει και να εγκολπώσει κοινωνικές δυναμικές που μέχρι χθες ήταν υπό διωγμό και να ανεχτεί την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και απόψεων που ήταν στιγματισμένες ως αντεθνικές, αναπόφευκτα αλλάζουν και τα στοιχεία συγκρότησης του. Όσο θα βαθαίνει η μεταπολίτευση και η ελληνική εκδοχή του κεϋνσιανισμού θα φτανει το pic της (’90-’00), η αφήγηση που γίνεται η συγκολλητική ουσία του νέου κοινωνικού συμβολαίου είναι η συσπείρωση γύρω από οτιδήποτε απειλεί τους όρους της νέου τύπου κοινωνικής συνοχής.

Ο νέος αυτός πόλος επομένως σαν πρώτη πυρηνική στρώση έχει την προσήλωση στη σταθερότητα του νέου status quo της μεταπολίτευσης, χαρακτηριστικού του οποίου γίνεται ένα νέο ευρύτερο πολιτικό «Κέντρο» που έχει και δεξιές και αριστερές, και συντηρητικές και προοδευτικές αναφορές, ένα κέντρο που αποδέχεται τη νέα κατάσταση και θέλει να την υπηρετήσει παίρνοντας αποστάσεις από τα άκρα που θα είναι –ανάλογα ποιος μιλάει- είτε «σταγονίδια της χούντας» είτε «ύποπτοι προβοκάτορες» είτε «αριστεροαναρχικοί τρομοκράτες». Ο σκληρός πυρήνας αυτού του πολιτικού κέντρου θα διαμορφώσει μια συνείδηση πλήρους συμμόρφωσης στις πολιτικές και κοινωνικές νόρμες, επικαλυπτόμενη με το μανδύα της δημοκρατικότητας και μιας υποτιθέμενης πολιτικής μετριοπάθειας που στέκεται ανάχωμα στο λαϊκισμό.

Ταυτόχρονα με όλα αυτά όμως έχουμε και την απομυθοποίηση της διαφθοράς καθώς αυτή πλέον είναι προσβάσιμη και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Η διαφθορά δεν αφορά πλέον αποκλειστικά πολιτικούς, αστυνομία, δικαιοσύνη, μεγαλοεργολάβους, εφοπλιστές, βιομήχανους αλλά αποενοχοποιείται και αρχίζει να επεκτείνεται σε όλες τις βαθμίδες των δημόσιων υπηρεσιών και σταδιακά να είναι προσβάσιμη σε κάθε ιδιώτη που έχει αρκετά ελαστικές ηθικές αξίες.

Η ταξική κινητικότητα που προκάλεσαν οι μεταναστευτικές ροές από το ’90 και μετά καθώς και η σταδιακή μετατροπή της χώρας σε ένα απέραντο τουριστικό διασκεδαστήριο, διόγκωσαν τα φαινόμενα διαφθοράς οι δείκτες της οποίας αρχίζουν να χτυπούν πλέον κόκκινο. Ειδικά στην κατηγορία του τουρισμού, η ευκολία με την οποία άρχισαν να εμφανίζονται παντού κατά μήκος και πλάτος της χώρας αυτοδημιούργητοι ευκατάστατοι επιχειρηματίες που με μια επιδότηση πέρασαν ένα σύρμα ένα αναξιοποίητο οικόπεδο στην παραλία για να το κάνουν κάμπινκ ή έριξαν σοβά σε ένα κοτέτσι για να το κάνουν «ρουμ του λετ» είναι χαρακτηριστική του νεολληνικού success story. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται στην αγροτική ύπαιθρο, στο τομέα της εστίασης και της διασκέδασης, ενώ οι κρατικές αισχροκέρδειας εις βάρος καταναλωτών αρχίζουν και υιοθετούνται ακόμα και από γειτονικά παντοπωλεία.

Το πιο ενδιαφέρον σε όλο αυτό όμως είναι το πώς αυτή η διαφθορά αρχίζει να γίνεται κοινοτική, να αποκτά τοπικό χαρακτήρα και να δένεται με τα συμφέροντα ολόκληρων περιοχών ή επαγγελματικών κατηγοριών που στην πορεία έρχονται σε συνδιαλλαγή με πολιτικούς εκπροσώπους, δημάρχους-κοινοτάρχες κτλ για να προωθήσουν αυτά τα συμφέροντα σε βουλευτές, περιφερειάρχες κτλ, δημιουργώντας μια κομματική πελατεία αυστηρώς με χαρακτηριστικά συντεχνιακά.
Ταυτόχρονα όλα αυτά συμβαίνουν με μια επικάλυψη νομιμότητας, η οποία δημιουργεί μια τοξική κοινωνική πραγματικότητα στην οποία ή θα είσαι μέλος των διαφόρων καρτέλ διαφθοράς στα διάφορα επαγγελματικά μετερίζια όπου αυτή εκδηλώνεται, ή θα είσαι κοινωνικός παρίας που θα προσπαθεί με το σταυρό στο χέρι, δεχόμενος και χλεύη επιπλέον. Ακόμα χειρότερα μπορεί να ανήκεις στο γκρουπ των μόνιμα ενοχλητικών που διαρκώς φωνάζουν, διαμαρτύρονται και θέλουν να χαλάσουν τη φάση γιατί είναι «ιδεολογικά κολλημένοι», «φανατικοί», «γραφικά απομεινάρια μιας εποχής που δε μπορούν να πιστέψουν πως έχει παρέλθει οριστικά». Αυτή η επικάλυψη ωστόσο είναι το σημείο τομή όπου αυτός ο κόσμος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως εντός του πλαισίου της νομιμοφροσύνης, καθώς η νομιμότητα στην προκειμένη εργαλειοποιείται ως βασική προϋπόθεση της διαφθοράς, δεδομένου ότι η διαφθορά έχει υπαρξιακή ανάγκη τη συνδιαλλαγή με τη νομιμότητα ώστε να τροφοδοτείται και να χτίζει κοινωνικό προσωπείο. Εξού και το γεγονός ότι παρότι η πολιτική και επιχειρηματική ελίτ αυτού του τόπου εμπλέκεται σε αναρίθμητα σκάνδαλα διαφθοράς δεν υπήρξε ποτέ πραγματικό σοκ για τον πληθυσμό αυτής της χώρας, και σίγουρα όχι τέτοιο που να προκαλέσει κάποιο ξεσηκωμό ή κάποιον ανένδοτο αγώνα.
iii) Ιδεολογικό υπόβαθρο
Παρατηρούμε λοιπόν ότι η σύγχρονη εκδοχή της ελληνικής νομιμοφροσύνης έχει υβριδικό χαρακτήρα σαφέστατα επηρεασμένο από τις αντιφατικές ταξικές μετατοπίσεις που προκαλούνται με την ποσοτική διόγκωση του κοινωνικού μπλοκ μικρής και μεσαίας ιδιοκτησίας, τόσο στις μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές όσο και στην ύπαιθρο. Στο ιδεολογικό κομμάτι η σύγχρονη εκδοχή της νομιμοφροσύνης ανακατεύει πέρα από την ακροδεξιά, που είναι και στην ιδεολογική της ατζέντα η προάσπιση του δόγματος Νόμου και Τάξης, ή την επίσημη αριστερά που έχει αποδεχθεί τη νομιμότητα ως όρο για την ένταξη της στο δημοκρατικό τόξο, λίγο από χριστιανοδεξιά, λίγό από διεφθαρμένη σοσιαλδημοκρατία, λίγο κοινωνία του θεάματος και life style με μπόλικο καταναλωτισμό και λίγο μαζική κουλτούρα υπό τη σκιά του δυτικού πολιτισμικού ιμπεριαλισμού. Ωστόσο δύο συνιστώσες ξεχωρίζουν. Από τη μία ο σκληρός πυρήνας του νέου πολιτικού κέντρου που τη νομιμοφροσύνη του την παρουσιάζει ως δημοκρατική αρετή, ως στοιχείο πολιτισμικής υπεροχής έναντι των ακραίων και των λαϊκιστών και από την άλλη το κοινωνικό μπλοκ διαφθοράς για το οποίο η νομιμοφροσύνη είναι απαραίτητη για τη διατήρηση των προνομίων του.

Αν για το πρώτο μπλοκ απειλή για τη νομιμότητα είναι τα πολιτικά άκρα και ο εξτρεμισμός από όπου κι αν προέρχεται, για το δεύτερο μπλοκ απειλή είναι οτιδήποτε θα μπορούσε δυνητικά να βλάψει τα συμφέροντα του. Η τοποθέτηση του είναι πρωτίστως οπορτουνιστική και δευτερευόντως ιδεολογική. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να μέμφονται για παράδειγμα τους ελεύθερους κατασκηνωτές στο όνομα της νομιμότητας την ίδια στιγμή που διόλου δεν τους απασχολεί αν παραλίες καταπατώνται από μαγαζιά, ομπρέλες και ξαπλώστρες. Μπορεί να θέλουν να σαπίσουν στη φυλακή μικροπαραβατικοί που κλέψαν ένα αμάξι ή ένα μηχανάκι αλλά δε θα είναι ποτέ το ίδιο έξαλλοι με το τάδε πολιτικό πρόσωπο που βαρύνεται με σκάνδαλο κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος. Θα καταδικάζουν τη βία από όπου κι αν προέρχεται αλλά μόνο όταν στρέφεται ενάντια σε θεσμούς και πρόσωπα της εξουσίας και της ελίτ, ενώ αν πρόκειται για αυτοδικία νοικοκυραίων ή για κατάχρηση εξουσίας μπάτσων θα υπάρχει πάντα ένα «ναι αλλά…» ή και ένα «καλώς συνέβη».

Και κάπως έτσι η σύγχρονη δυστοπία που ζούμε αποκτά την απαραίτητη εκείνη αποδοχή για την κανονικοποίηση της. Κάπως έτσι συνηθίζουμε στη βαρβαρότητα, στο θάνατο και το αίμα. Κάπως έτσι η φωνή της οργής και της αγανάκτησης σκορπίζεται στον αέρα χωρίς πολλούς αποδέκτες. Κάπως έτσι ο κόσμος που παλεύει για το δίκιο ενάντια στην καταπίεση και την ελευθερία παραμένει λίγος.

Καλώς ή κακώς έχουμε πνιγεί μέσα στα μεγάλα αφηγήματα. Η φαντασιακή εικόνα μεγάλων μαζικών ξεσηκωμών έχουν διαιωνίσει το μύθο ότι οι επαναστάσεις ή είναι παλλαϊκές ή απλά δε συμβαίνουν. Και η διαιώνιση αυτού του μύθου είναι μάστιγα για τα ριζοσπαστικά κινήματα γιατί δημιουργεί τη ψευδαίσθηση ότι χρειαζόμαστε όλο τον κόσμο μαζί μας για την έφοδο στον ουρανό, όταν αυτό ελάχιστες φορές συνέβη στην ιστορία χωρίς να μεσολαβήσει ή να ακολουθήσει ένας σφοδρός εμφύλιος πόλεμος. Ένας πόλεμος στον οποίο λαός πολεμούσε εναντίον λαού, κοινωνική βάση πολεμούσε εναντίον κοινωνικής βάσης, από τα κάτω πολεμούσαν ενάντια σε άλλους από τα κάτω και εργατική τάξη πολεμούσε εναντίον εργατικής τάξης.

Κάπως όλη αυτή η ψευδαίσθηση, ότι η κοινωνική επανάσταση θα βρει σύσσωμο το σύνολο των καταπιεζόμενων και εκμεταλευόμενων ανθρώπων ενάντια στους δυνάστες τους και τους πραιτωριανούς κάθε εποχής, είναι που δημιουργεί μια αίσθηση ότι έχουμε χρέος να πάρουμε όλον τον κόσμο μαζί μας, ότι κι αν είναι αυτοί σήμερα, ότι κι αν κάνουν. Και δεν είναι ότι αυτό θα ήταν κακό, αλλά μάλλον ότι είναι απίθανο να συμβεί.

Καλώς ή κακώς οι εξουσίες των δυτικών κρατών έχουν εξελίξει κατά πολύ τους μηχανισμούς απόσπασης κοινωνικών συναινέσεων ώστε να κανονικοποιείται η συστημική βία και καταπίεση και να εγείρει αντιδράσεις από μειοψηφίες. Έχουν εξελίξει και την αφομοίωση εξεγερσιακών ξεσπασμάτων προς κατευθύνσεις μη ριζοσπαστικές μέσω της εκλογικής ανάθεσης και της ελπίδας για αλλαγή που εκπροσωπούν διάφορα πολιτικά κόμματα ανά περίσταση. Τακτική επιτυχής διότι σε πολλές περιπτώσεις συμβαίνουν όντως κάποιες αλλαγές που συντηρούν την εμπιστοσύνη στο σύστημα.

Επομένως είναι δεδομένο ότι σε οποιαδήποτε απόπειρα επαναστατικής ανατροπής ο εχθρός απέναντι μας δε θα είναι μόνο αυτός που έχουμε μάθει να μισούμε. Αυτό δε σημαίνει ότι από σήμερα εξισώνεται ο κάθε νομιμόφρων πολίτης ότι background και να έχει, με κάποιο εκπρόσωπο και συνειδητό υπηρέτη του συστήματος εξουσίας. Σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι η απόπειρα μιας «κοινωνικής ακτινογραφίας», ώστε να διαπιστώσουμε την εξελικτική πορεία των κρατούντων συσχετισμών και το ευρύτερο υπόβαθρο τους.

Είναι δεδομένο ότι οι ριζοσπαστικές πρωτοπορείες όσο ηρωικές και αν είναι, όσο αυτοθυσία κι αν έχουν, κι όσο κι αν το δίκιο που πρεσβεύουν εμπνέει, δεν επαρκούν για μια κοινωνική αλλαγή βαθιάς κλίμακας. Από εκεί όμως μέχρι να αντιλαμβανόμαστε το λαό, την κοινωνία, την τάξη μας, τους από τα κάτω (διαλέξτε διατύπωση και προχωράμε) ως ένα μασίφ υποκείμενο που έρχεται ή δεν έρχεται με το μέρος μας υπάρχει απόσταση.

Σημασία έχει να αντιληφθούμε ότι μέσα στο σύνολο αυτό υπάρχουν διαφορετικές ομάδες, με διαφορετικά πιστεύω, με διαφορετικά προνόμια, με διαφορετικούς ρόλους, με διαφορετικά συμφέροντα και ότι δική μας δουλειά δεν είναι να τα βάλουμε όλα αυτά σε ένα μπλέντερ για να ανακατευτούνε και να βγει ένας πουρές, αλλά μέσω της ριζοσπαστικής θεωρίας και πρακτικής να αναδεικνύουμε διαρκώς τους ξεχωριστούς κόσμους που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία και να χαράζουμε εκείνες τις διαχωριστικές γραμμές που κάποια στιγμή θα καθιστούν αγεφύρωτα τα χάσματα αυτά, οξύνοντας τον κοινωνικό πόλεμο.

Κι αυτό μεταξύ άλλων, προϋποθέτει οριστικό διαζύγιο με τον κόσμο της νομιμοφροσύνης σε πολιτικό, ηθικό και αξιακό επίπεδο.

https://the-blast.espivblogs.net/2021/11/18/i-sygchroni-nomimofrosyni-stin-ellada-symperifora-exelixi-kai-ideologiko-ypovathro/