Όπως το συνόψισε ο φίλος του Μάρτιν Μπούμπερ: “Ο Λαντάουερ πέθανε τίμια όπως έζησε. Το κράτος και το κόμμα, οι δύο εξουσίες ενάντια στις οποίες ο Λαντάουερ αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή, συνεργάστηκαν για να καταπατήσουν το τελευταίο αβέβαιο τρεμοφέγγισμα της επανάστασης”.

Γκούσταβ Λαντάουερ, Η κοινότητα ενάντια στο κράτος

Μετάφραση-Επιμέλεια: Γιώργος Περτσάς - Πωλ Μανιάτης
Επίμετρα: Michael Lowy - Γιώργος Περτσάς - Στέφανος Ρέγκας
Εκδόσεις Πανοπτικόν, Γενάρης 2019.

“Ζούμε μονόχα μια φορά, μονάχα μια φορά έχουμε το χρόνο να δράσουμε στον κόσμο σύμφωνα με τη βούλησή μας και πεθαίνουμε πολύ νωρίς. Γιατί λοιπόν να μην διακινδυνέψουμε τα πάντα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας:
Η αναρχία δεν είναι ένα άψυχο σύστημα ετοιμοπαράδοτων σκέψεων. Η αναρχία είναι ζωή, η ζωή των ανθρώπων που έχουν απελευθερωθεί από το ζυγό”.
Γκούσταβ Λαντάουερ

Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται κείμενα και επιστολές ενός από τους σημαντικότερους αναρχικούς στοχαστές που συνάμα υπήρξε μια από τις ευγενέστερες φυσιογνωμίες αυτής της πολιτικής παράδοσης.
Πολυμαθής, στοχαστικός, με ευρύτητα πνεύματος, έλαβε μέρος ενεργά στα πολιτικά πράγματα του καιρού του, υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της σύντομης "Δημοκρατίας των εργατικών συμβουλίων” της Βαυαρίας του 1919, φυλακίστηκε από το σοσιαλδημοκρατικό καθεστώς και δολοφονήθηκε από τους ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς των freikorps.

Όπως το συνόψισε ο φίλος του Μάρτιν Μπούμπερ: “Ο Λαντάουερ πέθανε τίμια όπως έζησε. Το κράτος και το κόμμα, οι δύο εξουσίες ενάντια στις οποίες ο Λαντάουερ αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή, συνεργάστηκαν για να καταπατήσουν το τελευταίο αβέβαιο τρεμοφέγγισμα της επανάστασης”.

Τα κείμενα του Λαντάουερ που παρουσιάζονται εδώ είναι τα:
Αδύναμοι κρατικοί αξιωματούχοι, ακόμη πιο αδύναμος λαός (εφημερίδα “Σοσιαλιστής” στις 15 Ιουνίου 1910).
Αναρχισμός - Σοσιαλισμός (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Σοσιαλιστής” στις 7 Σεπτεμβρίου 1895).
Ο Σοσιαλιστικός τρόπος (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Σοσιαλιστής” την 1η Ιουλίου 1909).
Λίγα λόγια για τον Αναρχισμό (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Ο Κόσμος τη Δευτέρα” και αναδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Σοσιαλιστής” στις 10 Ιουλίου 1897).
Σοσιαλιστικό ξεκίνημα (δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Σοσιαλιστής” την 1η Σεπτεμβρίου 1909).
Τι θέλει η Σοσιαλιστική Ένωση;
Μην μάθετε την Εσπεράντο! (δημοσιεύθηκε στην Επιθεώρηση “Ελεύθερη Γενιά” τον Νοέμβρη του 1907)
Επιστολή στον Μαξ Νετλώ (7 Ιουνίου 1911)
Επιστολή στον Τζούλιους Μπαμπ (15 Σεπτεμβρίου 1904)
Επιστολή στον Λούντβιχ Μπερντλ (16 Αυγούστου 1915).

Τα επίμετρα έχουν ως ακολούθως:
Γιώργος Περτσάς, Η Κοινότητα ενάντια στο κράτος. Για τον Αναρχισμό του Γκούσταβ Λαντάουερ
Στέφανος Ρέγκας, Αντιφιλισταϊσμός. Διευκρινίσεις γισ τη φιλοσοφία του Γκούσταβ Λαντάουερ
Michael Lowy, Ο ρομαντικός σοσιαλισμός του Γκούσταβ Λαντάουερ.

Αυτό που θα πρέπει να μας ανησυχεί λοιπον στην περίοδο που διανύουμε, δεν είναι μονάχα οι δυναμικές που βλέπουμε στο προσκήνιο αλλά κι αυτές που δεν βλέπουμε, γιατί μένοντας μόνο στις υπεραπλουστεύσεις περί αρμονικής σχέσης αστικού κράτους-παρακράτους, ξεχνάμε, ότι ουκ ολίγες φορές αυτές έχουν διασαλευτεί και περιέλθει σε μια πλήρως αντιδιαλεκτική φάση. Το γεγονός μάλιστα ότι σε όλο αυτό το κλίμα έχουν υπάρξει και αριστερές αντί- ιμπεριαλιστικές πινελιές κάνει τα πράγματα να φαντάζουν ακόμα πιο δυσοίωνα. Γιατί όταν όλα μπλέκουν και όταν όλα συναντιούνται σε ένα θολό πεδίο επίκλησης του Έλληνα λαού, που πάντα ξέρει και ποτέ δεν καταλαβαίνει που παν τα τέσσερα, οι κριτικές στάσεις υποχωρούν ολοένα και περισσότερο και αυξάνει η σύγχηση η θολούρα και ο λαϊκισμός. Παράγοντες που γεννάνε τέρατα. Αν μη τι άλλο κι αυτό ιστορικά βεβαιωμένο.

Το μακεδονικό και η αθλιότητα της αριστεράς

i) Το κίνημα του νέο-σκοταδισμού και οι συνιστώσες του

Τον τελευταίο ένα χρόνο, η ανακίνηση του Μακεδονικού ζητήματος έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό αντιπολιτευτικό ρεύμα εθνικιστικής υφής ενάντια στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτόν τον ένα χρόνο έχει αναπτυχθεί ένα μεγάλο κοινωνικό κίνημα κατά της συμφωνίας για τη λύση του ονοματολογικού της γείτονος ,που πήρε μάλιστα και αντικυβερνητικό χαρακτήρα. Η σύσταση του κινήματος αυτού είναι θολή από τη πρώτη στιγμή της συγκρότησης του, αντιπροσωπεύοντας μια ευρεία και πολύμορφη πολιτική και κοινωνική γεωγραφία.Από τη μια έχουμε την αξιωματική αντιπολίτευση να κινητοποιεί την ευρύτερη κομματική της βάση, με τη συνδρομή πολλών ΜΜΕ, φίλα προσκείμενων σε αυτήν, η οποία αξιωματική αντιπολίτευση φυσικά έχει αρκετούς λόγους να εντάξει κάτι τέτοιο στην ατζέντα της, με προεξάρχοντα την πρόκληση κοινωνικής αναταραχής ενάντια στην κυβέρνηση. Από την άποψη αυτή εκμεταλλεύεται ,και, εργαλειακά το ζήτημα του Μακεδονικού, ενώ πολύ πιθανόν αν ήταν στην κυβέρνηση να υποχρεούταν λόγω συνθηκών να εφαρμόσει το ίδιο δείγμα πολιτικής που εφαρμόζει και ο ΣΥΡΙΖΑ. Στην ίδια κατεύθυνση κινητοποιούνται και πολλές διαφορετικές φωνές του νέο- φιλελεύθερου πολιτικού και μιντιακού μπλοκ, που επίσης έχουν περισσότερους από έναν λόγο να θέλουν μια κυβερνητική αποσταθεροποίηση. Έχουμε παράλληλα τους μηχανισμούς της ελληνορθόδοξης εκκλησίας, και των διάφορων μηχανισμών, οργανώσεων, παρά-οργανώσεων αλλά και επίσημων εκπροσώπων της, να κινητοποιούν τη κοινωνική βάση των πιστών, εκπροσώπους απόστρατων αξιωματικών στρατού ξηράς, ναυτικού ή αεροπορίας και συλλόγους φίλων στρατού και ενόπλων δυνάμεως να απευθύνονται στο δικό τους στρατόκαυλο κοινό, τις κάθε είδους εθνικιστικές διακλαδώσεις (από τη σοβαρή πλέον, αλλά ακόμα μάχιμη κοινοβουλευτική Χρυσή Αυγή, μέχρι τις πιο ριζοσπαστικές και εξτρεμιστικές ακροδεξιές οργανώσεις και γκρουπούσκουλα), μια ευρύτερη κοινωνική βάση ψεκασμένων που αποτελούν το κοινό κόμματων και οργανώσεων όπως οι ΑΝΕΛ το ΛΑΟΣ και η Ελλήνων Συνέλευσις του Αρτέμη Σώρρα, ένα πληθυσμιακό κράμα πατριδόπληκτων που ζουν ακόμα στο κλίμα του 2004 και των ξέφρενων κιτς πανηγυρισμών για τη νίκη της Εθνικής Ελλάδος (που περιλαμβάνουν αρχαιοελληνικές στολές, περικεφαλαίες, μακιγιάζ στο χρώμα της εθνικής σημαίας και διάφορες άλλες ηλιθιότητες) αλλά και κόμματα της πατριωτικής έξω-κοινοβουλευτικής αριστεράς όπως η Λαϊκή Ενότητα του Παναγιώτη Λαφαζάνη και η Πλεύσης Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Να σημειωθεί επίσης πως το στίγμα τους υπέρ των εκδηλώσεων διαμαρτυρίας για το Μακεδονικό δίνουν στο δημόσιο διάλογο και επιφανείς καλλιτεχνικές περσόνες κοινής αποδοχής είτε με ομιλίες τους, όπως στην περίπτωση του αριστερού Μίκη Θεοδωράκη, είτε με παρεμβάσεις τους υπέρ της συλλογής υπογραφών για διενέργεια δημοψηφίσματος με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών όπως στην περίπτωση της γνωστής ερμηνεύτριας-στιχουργού Αφροδίτης Μάνου που ανακοίνωσε ότι έχουν υπογράψει γνωστά ονόματα όπως ο μουσικοσυνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος, οι τραγουδιστές Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Γιάννης Κότσιρας, Μανώλης Μητσιάς, ο ηθοποιός Θοδωρής Αθερίδης, ο σεναριογράφος και ηθοποιός Μιχάλης Ρέππας, η δημοσιογράφος, Σεμίνα Διγενή και άλλοι. Σε δηλώσεις επίσης κατά της Συμφωνίας έχουν προχωρήσει και γνωστοί επιχειρηματίες-παράγοντες του κόσμου του ποδοσφαίρου, όπως ο Μαρινάκης ενώ σε πολλές περιπτώσεις, ομάδες οπαδών έχουν διακριτά συμμετάσχει σε διαμαρτυρίες, έχουν αναρτήσει πανό σε αγώνες ή έχουν εκδώσει ανακοινώσεις για το θέμα.Έχει ενδιαφέρον να δούμε επίσης το πώς διαμορφώνεται αυτό το κίνημα σε επίπεδο πρακτικών μέσα σε αυτόν τον ένα χρόνο. Από τη μία έχουμε τις μαζικές συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια σε πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, οι οποίες σημειώνουν σταδιακή ύφεση με αποκορύφωμα την ημέρα ψήφισης του επίμαχου νομοσχεδίου, όπου οι διαδηλωτές ήταν αναμφισβήτητα ελάχιστοι. Δεν πρέπει, ωστόσο, να μας διαφεύγει ότι οι μαζικές κινητοποιήσεις αυτές ,στο πικ τους ακούμπησαν το όριο του μισού εκατομμυρίου το Ιανουάριο του 2018 στη Θεσσαλονίκη (σε αντιδιαστολή με τις αντισυγκεντρώσεις, οι οποίες στο πικ τους συγκέντρωσαν μόλις 2.000 με 2.5000 άτομα στα Προπύλαια το Φλεβάρη του 2018). Διακρίνεται επίσης μια αυξανόμενη συγκρουσιακή διάθεση των διαδηλωτών, η οποία από τη μία υποκινείται από τις ακροδεξιές συνιστώσες του κινήματος αυτού, από την άλλη όμως δεν γίνεται και να μην παρατηρήσουμε πως στη συγκέντρωση στο Σύνταγμα στις 20/01/2019, οι συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν αρκετά μαζικές και δυναμικές. Επιπλέον, μέσα σε αυτόν τον ένα χρόνο, έχουμε δει να εξελίσσονται στο περιθώριο των συγκεντρώσεων καταδρομικές επιθέσεις εναντίον ελευθεριακών και αυτό-οργανωμένων χώρων του ευρύτερου αντί- εξουσιαστικού και ανταγωνιστικού κινήματος (άλλες πιο πετυχημένες και άλλες όχι) ,μεμονωμένες επιθέσεις κατά μεταναστών ή προσβολές εβραϊκών μνημείων αλλά και μια αναβίωση πρακτικών διαμαρτυρίας, που είχαμε ξαναδεί στα χρόνια των μετωπικών αντί-μνημονιακών αγώνων, που περιλαμβάνουν στοχοποιήσεις βουλευτών στις περιφέρειες τους και απόπειρες σαμποτάζ ομιλιών πολιτικών σε εκδηλώσεις, ενώ εσχάτως παρακολουθήσαμε και το φαινόμενο των μαθητικών καταλήψεων με αφορμή το μακεδονικό.Θα πει κανείς όλα αυτά δεν έχουν καμία σημασία. Οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις αυτού του έτους ήταν πολύ πιο αναιμικές σε σχέση με αυτές του ΄92, οι φασίστες πολλά από τα σκηνικά τα έκαναν με την ανοχή ή την κάλυψη των μπάτσων, οι εθνικιστικές καταλήψεις δεν εξαπλώθηκαν σε όλα τα σχολεία ενώ σε αντίθεση με το παρελθόν πλέον ο αντιφασιστικός λόγος εκφράστηκε πολύ πιο εξωστρεφώς, πολύ πιο δυναμικά και πολύ πιο συγκροτημένα. Αρκεί αυτό για να εφησυχαστούμε;Είναι γεγονός ότι το κίνημα κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών , βρίσκεται επί του παρόντος ,σε μια κατακόρυφη από-μαζικοποίηση καθώς η αδυναμία του να μπλοκάρει τη Συμφωνία επέφερε απογοήτευση προφανώς σε μεγάλο κομμάτι της βάσης του. Την ίδια απογοήτευση που προκλήθηκε και από την αδυναμία του αντί- μνημονιακού μετώπου να μπλοκάρει την ψήφιση των μνημονιακών νομοσχεδίων. Ωστόσο, όπως και στην τελευταία περίπτωση υπήρχαν ευρύτερες ριζοσπαστικοποιήσεις ατόμων που ζυμώθηκαν στα γεγονότα και απογοητεύτηκαν από την κατάληξη τους, έτσι υπάρχουν, κι ας μην έχουμε καμιά αμφιβολία επ’αυτού, και τώρα. Πέραν αυτού έχει τεράστια σημασία ότι ενώ διανύουμε μια εποχή, όπου γενικά τα κοινωνικά κινήματα είναι αποδυναμωμένα και μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις έχουν να εκδηλωθούν από το 2012, ξαφνικά η πολιτική ατμόσφαιρα και ο δημόσιος λόγος φορτίζονται για τόσο καιρό, και με τέτοια ένταση ,πάνω σε μια ατζέντα τέτοιου προσανατολισμού, που οπωσδήποτε κάτι θα μείνει πίσω. Κι αυτό το κάτι στην περίπτωση αυτή θα έχει το στίγμα του εθνικισμού.Από την πλευρά της η Κυβέρνηση έχει να επιχαίρει ότι λύνει ένα χρόνιο πρόβλημα μεταξύ των δύο χωρών με τρόπο που να μην υπερβαίνει τη λεγόμενη εθνική γραμμή, προωθώντας ένα αφήγημα περί ειρηνικής συνεργασίας και συναδέλφωσης των δύο λαών, ενώ η αντιπολίτευση την κατηγορεί ότι παραβίασε την εθνική γραμμή διαπραγματεύσεων πάνω στο ζήτημα παραχωρώντας πράγματα που δεν έπρεπε, όπως η γλώσσα και η ιθαγένεια, και σύσσωμος ο λαϊκοδεξιός, ακροδεξιός, χριστιανορθόδοξος και πατριωτικός χώρος, κραυγάζουν πως ξεπουλήθηκε η Μακεδονία μας.Παράλληλα κομμάτια της αριστεράς εμμένουν να αναγνωρίζουν τη Συμφωνία αυτή, αποκλειστικά ως ένα νταραβέρι της Κυβέρνησης με το ΝΑΤΟ προκειμένου να προσδεθεί η χώρα πιο στενά στο άρμα του ευρω-ατλαντικού ιμπεριαλισμού με την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο δυτικό στρατιωτικό συνασπισμό και την περαιτέρω περικύκλωση της Ρωσίας στα Βαλκάνια (για να είμαστε δίκαιοι βέβαια κάποιες αριστερές συνιστώσες τολμούν να ψελλίζουν δειλά δειλά τον τελευταίο καιρό κριτικές θέσεις περί ενίσχυσης της Ελληνικής θέσης στο Βαλκανικό χώρο).Αξίζει ωστόσο να ξεχωρίσουμε τις δηλώσεις εκείνες του ΚΚΕ και διαφόρων στελεχών του, το οποίο προχώρησε κιόλας σε κινητοποιήσεις κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών (με το δικό του πλαίσιο πάντα βέβαια και φροντίζοντας να παραμείνει μακριά από τις μαζικές κεντρικές συγκεντρώσεις), οι οποίες προστέθηκαν στο σύνολο εκείνων των δηλώσεων, των προερχόμενων από τα αριστερά,οι οποίες μιλούν για “σκοπιανό” αλυτρωτισμό, και για πλαστή δημιουργία μειονοτικού μακεδονικού ζητήματος από τις δυνάμεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. (Βλ. https://www.iefimerida.gr/news/473967/kke-skarfalose-stin-akropol...ikona )

Η στάση του ΚΚΕ, και αρκετών άλλων κομματιών της αριστεράς, και δη της λεγόμενης αντί- ιμπεριαλιστικής αριστεράς, παίζει το δικό της ρόλο στη γενικευμένη διάδοση του εθνικιστικού παροξυσμού των ημερών μας όπως θα δούμε και παρακάτω. Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα το μέγεθος της ηθικής και πολιτικής κατάπτωσης της επίσημης κομμουνιστικής και αντί- ιμπεριαλιστικής αριστεράς είναι σημαντική πρώτα μια πρόχειρη ιστορική αναδρομή.

ii) Η Μακεδονία είναι μία;;;

Πλέον είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί η έντονη παρουσία του σλαβικού στοιχείου στο γεωγραφικό χώρο, που διαδοχικά η Ρωμαϊκή, η Βυζαντινή και η Οθωμανική αυτοκρατορία, αναγνώριζαν διοικητικά ως επαρχία της Μακεδονίας, ήδη από τον 6ο αιώνα Μ.Χ. (κι αυτό γιατί προκύπτουν όλο και περισσότερα στοιχεία που το πιστοποιούν). Για οποιονδήποτε πληθυσμό με τόσο βαθιές ρίζες σε μια περιοχή, ρίζες που μετρούν κοντά 1.500 χρόνια, δε μπορεί παρά να θεωρείται αυτονόητο το δικαίωμα του στον αυτοπροσδιορισμό τους βάση γεωγραφίας. Οι συγκεκριμένοι σλαβόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας λοιπόν, είναι Μακεδόνες, όχι επειδή έλκουν την οποιαδήποτε καταγωγή τους από την αρχαία μακεδονική φυλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (αυτά είναι πράγματι εθνικιστικές μπούρδες), αλλά ακριβώς επειδή για σχεδόν δυο χιλιετίες, γενιές επί γενιών τους γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και πέθαναν σε μακεδονικό έδαφός. Επειδή η Μακεδονία πλέον έχει καταστεί και γη των δικών τους πατέρων, άρα σύμφωνα και με αυτήν την πιο εκλαϊκευμένη ερμηνεία, και δική τους πατρίδα.

Το όποιο πρόβλημα λοιπόν σε σχέση με αυτόν τον πληθυσμό, που defacto έχει κατεκτημένη την μακεδονική εντοπιότητα, ξεκινάει από πολύ νωρίς και δεν είναι στην πραγματικότητα το πώς θα αυτό-προσδιορίζεται, αλλά το που θα ανήκει. Κι αυτό γιατί είχε την ατυχία να ριζώσει σε ένα γεωγραφικό μήκος και πλάτος των Βαλκανίων που έμελε να αποτελέσει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, μήλον της έριδος για τρία νεοσύστατα εθνικά κράτη, τα οποία δεν είναι άλλα από το Ελληνικό, το Σερβικό και το Βουλγαρικό. Καθένα από τα τρία αυτά νεογνά κράτη επιθυμούσαν το μεγαλύτερο κομμάτι της μακεδονικής πίτας, όσο αυτή ακόμα ήταν Οθωμανική επαρχία, και όπως είναι γνωστό εκείνη την εποχή οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν κάπως πρόθυμες να αναγνωρίσουν νέα εθνικά κράτη, αρκεί φυσικά αυτά να μετατρέπονταν σε προτεκτοράτα τους, και να μπορούσαν βεβαίως να φέρουν αξιόπιστους ισχυρισμούς σχετικά με την εθνική καταγωγή του πληθυσμού στο εσωτερικό τους. Δεν είναι τυχαίο που από τα μέσα του 19ου αιώνα αρχίζουν να κυκλοφορούν διαφορετικές απογραφές που ανάλογα την προέλευση τους παρουσιάζουν διαφορετικά δημογραφικά αποτελέσματα: οι ελληνικές δείχνουν πλειοψηφία ελληνόφωνων ορθοδόξων, οι σερβικές πλειοψηφία σλαβόφωνων ορθοδόξων, και η Βουλγαρία πλειοψηφία βουλγαρόφωνων ορθοδόξων ακολούθων της Βουλγαρικής Εξαρχίας. Μαζί με τα δημογραφικά μαγειρέματα που αποσκοπούσαν στο να παρουσιάζει καθένα από τα τρία αυτά κράτη μια δική του πλειοψηφική μειονότητα εντός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, πήγαινε και η αντίστοιχη προπαγάνδα και προσηλυτισμός των κατοίκων της περιοχής, σε ένα ανταγωνισμό για την επικράτηση κάποιας εθνικής συνείδησης εκ των τριών, έναντι των άλλων. Ταυτόχρονα με την διεκδίκηση της περιοχής επομένως έχουμε και την διεκδίκηση των πληθυσμών που διαμένουν σε αυτήν, οι οποίοι είναι εξαιρετικά αναμεμειγμένοι μεταξύ τους.Αυτό που στην ουσία έχουμε δηλαδή, είναι μια καταφανής άρνηση των τριών αυτών κρατώ, ακόμα και να εξετάσουν σε μια υποθετική βάση, την πιθανότητα δημιουργίας ενός νέου αυτόνομου κράτους στην περιοχή της Μακεδονίας ,που θα τα αποκόψει από τα εδάφη που θεωρούν προνομιακά δικά τους. Στα χρόνια του λεγόμενου Μακεδονικού αγώνα και των Βαλκανικών πολέμων ο ανταγωνισμός Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας επί της Μακεδονίας περιλαμβάνει ακραία φαινόμενα βίας, τρομοκρατίας και εθνοκαθάρσεων εις βάρος του σλαβομακεδονικού στοιχείου, προκειμένου είτε να αναγνωρίσει κάποια από τις τρείς αυτές δυνάμεις ως μητρική πατρίδα, είτε απλά να εγκαταλείψουν τα πάτρια εδάφη τους , είτε τέλος να «εξαφανιστούν» με κάποιο τρόπο από το χάρτη, σταματώντας να αποτελούν πρόβλημα.

Δεν είναι τυχαίο ότι η εξέγερση των πληθυσμών αυτών που είχε προηγηθεί το 1903, με σκοπό την διεκδίκηση της αυτονομίας τους από την Οθωμανική αυτοκρατορία, έτυχε σκληρής και αιματηρής καταστολής με την αρωγή των παραπάνω κρατών, και ιδιαίτερα του ελληνικού, στις Οθωμανικές αρχές. Το ότι το κίνημα του Ίλιντεν υπήρξε αυτονομιστικό και επιχείρησε να κινηθεί μακριά από σχέσεις επιρροής με οποιοδήποτε από τα τρία γειτονικά κράτη το επιβεβαιώνουν πρώτα από όλα οι διακηρύξεις των Τσεντραλιστών που υπήρξαν δυναμική πρωτοπορία στην εξέγερση: “Αφού πρώτον ο λαός διαφωτισθή περί της καταστάσεώς του, πρέπει να διδαχθή ότι, εν η περιπτώσει αλλάξη αύτη θα αντικατασταθή υπό νέου καθεστώτος παρέχοντος τελείας εγγυήσεις ασφαλείας ζωής και τιμής, αλλά προς επιτυχίαν τούτου πρέπει να κατηχηθή ότι έχει ανάγκην πολέμου καλώς ωργανωμένου και δυναμένου να διαρκέση πολύν χρόνον. Καθ’ ην ώρανγίνηται η κατήχησις, όταν υπάρχουσι και Τούρκοι πρέπει να εμπνεύσητε ότι αποβλέπετε προς εν καθεστώς συνταγματικόν παρέχον εγγυήσεις απονομής δικαιοσύνης εξ ίσου εις όλας τας τάξεις και φυλάς και να επιστήσητε την προσοχήν του λαού εις αυτό το σημείον. Καθ’ ον χρόνον διαφωτίζετε τα πνεύματα των πολεμιστών δεν πρέπει να παραμελήτε να επισύρητε την προσοχήν αυτών επί του Μακεδονικού ζητήματος υπό έποψινδιεθνήν. Πρέπει να εθίσητε αυτούς να μη αναμένωσικαμμίανβοήθειαν παρά της Ρωσσίας, Αυστρίας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Ελλάδος, αλλά να βασίζωνται επί της ιδίας αυτών δυνάμεως. Πρέπει ν’ αναπτύξετε αυτοίς ότι η ελευθερία δεν δίδεται ως ελεημοσύνη εις τους λαούς αλλ’ αυτή αποκτάται δια των όπλων, και όταν το όπλον ευρίσκεται εις την χείρα τότε και η δύναμις αυξάνει”[…]“δεν πρέπει να εξαπατάται εκ των λόγων ότι θα δυνηθή να απαλλαγή του ζυγού, είτε διά της Βουλγαρίας, είτε διά τινος άλλης δυνάμεως, απ’ εναντίας πρέπει να έχη την πεποίθησιν ότι διά των εν δουλεία μεν διατελουσών, αλλ’ εσχάτως διοργανωθεισών ιδίων αυτού δυνάμεων θα δυνηθή ν’ ανακτήση την ανεξαρτησίαν αυτού” […]Πρέπει, σημειώνεται, να διαφωτισθή ο λαός περί του Μακεδονικού ζητήματος υπό διεθνή έποψιν και να πεισθή ότι η Μακεδονία ένεκα λόγων εθνολογικών είναι αδύνατον να προσαρτηθή εις οιονδήποτε άλλο κράτος. Είναι ανάγκη να διαφωτισθή ο λαός ότι σκοπός των ομόρων κρατών δεν αποβλέπει εις την απολύτρωσιν αυτού αλλ’ εις την διά προσαρτήσεως επαύξησιν της χώρας των διά διαμελ_

300x169.jpg 0.01 Mb

No, el feminismo no es lo que cualquier persona crea que es.

El feminismo, como toda teoría política, tiene un núcleo central de ideas, un ideario mínimo inquebrantable que si no se respeta no es feminismo. Sin embargo, en los años del postmodernismo neoliberal (fíjense que intersección más nefasta) es habitual escuchar que el feminismo es cualquier cosa así llamada por cualquiera, obviando, por supuesto, los tres siglos de historia y genealogía feministas. Quizá tenga algo que ver aquella célebre frase de Margaret Thatcher y que se ha asentado como dogma en el imaginario colectivo: “No existe la sociedad, sino mujeres y hombres individuales”.
Por supuesto, esta idea se ha introducido en el feminismo porque la élite neoliberal es consciente de nuestra capacidad transformadora. Hoy, todo es feminismo, cualquier cosa que haga una mujer es feminista, Inditex es feminista haciendo camisetas con nuestros lemas, Ana Botín, con buena parte de la riqueza de todo un país, es feminista porque ella lo dice… Desde luego, es una estrategia inteligente y muy efectiva, la de invalidar una teoría vaciándola de contenido. Y me explico con más ejemplos.

El partido político Ciudadanos ha presentado una propuesta de ley en el Parlamento para regular los vientres de alquiler, una práctica prohibida en España. Los únicos beneficiarios de esta legalización serían las “empresas” intermediarias que explotan reproductivamente a mujeres, que no ven otra alternativa de subsistencia que embarazarse para otros y vender a su bebé. Pues bien, a estas “empresas” no se les ocurrió otra cosa que hacer una campaña a favor de su negocio, empapelando Madrid con carteles con la proclama utilizada para conseguir el derecho al aborto, esto es, “nosotras parimos, nosotras decidimos”. Señores de traje y corbata, pero “nosotras parimos, nosotras decidimos”. El derecho al aborto nos concedió autonomía y libre decisión sobre nuestros cuerpos.

Los vientres de alquiler ceden esta autonomía, en su inmensa mayoría de mujeres empobrecidas, a quienes la compran. Esto es, pues, apropiación mezquina del discurso feminista y un nuevo disfraz del patriarcado, que sabedor de que no atendemos a órdenes directas y que identificamos al instante las viejas tácticas, opta por una nueva: ocultar la opresión sexual bajo mitos elaborados a tal efecto, como por ejemplo el de la “libre elección”. De hecho, he aquí, la idea nuclear del neoliberalismo: somos individuos y tenemos libre elección. Ni atisbo de análisis de los condicionamientos de nuestras decisiones. Bajo este falso pretexto se valida cualquier cosa que nos dañe porque, supuestamente, la escogemos. Pretenden cambiar la naturaleza de las cosas y las condiciones materiales de la existencia, mediante la repetición de mantras falsos que se pueden resumir en llamarle a la explotación, trabajo libremente elegido.

No se puede defender a la vez y desde un mismo lugar, la autonomía sobre nuestros cuerpos y, que nuestros cuerpos y vidas se pongan al servicio sexual o reproductivo de quienes puedan pagarlo. ¿O acaso luchamos por la libertad para esclavizarnos? Que el feminismo quepa una idea y su contraria responde al intento de despolitización del movimiento y de invalidación de la teoría. Y en este sentido, la ofensiva más grave que actualmente estamos viviendo es la infiltración del lobby proxeneta en el movimiento feminista.

Representantes del “sindicato” OTRAS, el que pretende ser el “sindicato de trabajadoras sexuales” en nuestro país, acuden a nuestras asambleas para que en los manifiestos del 8M aparezca el “trabajo sexual”. Primero, intentaron sindicarse y la Justicia, obviamente, no les dio la razón pues para constituir un sindicato, es necesario que exista una patronal frente a la que defender los intereses de las trabajadoras y, en este caso, la patronal la conformarían los proxenetas. Permitir la constitución de este sindicato implicaría el reconocimiento del proxenetismo y por ende, de la explotación sexual como trabajo, como opción válida al ser legitimada por el propio ordenamiento jurídico. En donde este tipo de “sindicatos” han prosperado, se ha regulado la prostitución. Son, pues, los pasos previos a la legalización y una de las líneas estratégicas del lobby proxeneta.

No se rinden y ante el fracaso de esta tentativa, tratan de infiltrarse en nuestro movimiento. El único interés que tienen en el feminismo es instrumental, pues si lograsen que en los distintos manifiestos se reconozca la prostitución como trabajo, sería un estupendo aval y una forma de presionar al Gobierno de turno para legalizar esta violencia. “El movimiento feminista nos apoya” dirían. Pues no, no es así. No están perdiendo sus vidas millones de mujeres y niñas en la prostitución, para que desde el feminismo validemos estos posicionamientos que lo amparan y promueven. Ocupan nuestros espacios y revientan nuestras asambleas. Pretenden hacer creer que estamos viviendo una escisión o una ruptura en el movimiento feminista, cuando, en realidad, se trata de una infiltración del lobby proxeneta en nuestras filas, un embiste al que, con todas nuestras fuerzas, tenemos que resistir.

Es una lucha por no dejar integrase en el movimiento a quienes lo dinamitaría por sus propios intereses. El feminismo es abolicionista desde su nacimiento. “El abolicionismo está en el corazón del feminismo”[i]. Somos y seremos leales a nuestra genealogía y por eso más que nunca, tenemos que trabajar por preservarla y caminar en el mismo sentido. La prostitución seguirá siendo combatida por las feministas y tratada como lo que es, una violación de los derechos humanos. Como afirma Taina Bien-Aimé, si estás de acuerdo en que las mujeres y niñas más marginales y vulnerables del planeta tengan que subordinarse al deseo masculino, ser cosificadas y puestas a disposición del comercio sexual, entonces estás creando un apartheid de género.

Otra forma de invalidar al movimiento es pedir, siendo más o menos conscientes, la adaptación al sistema. Y esto es justamente, lo que creo que pasa con la tibieza de reivindicar la reapropiación del insulto. Que cada una individualmente haga lo que convenga, faltaría más, pero me vais a permitir que dude de la eficiencia de denominarnos “putas feministas” como forma de lucha colectiva. En la Marcha de la Putas de Boston, Jaclyn Friedman pronunció ante no pocas mujeres las siguientes palabras: “Si alguna vez os han llamado putas, levantaos y decid conmigo: ¡Soy una puta! ¡Soy una puta!”. ¿De verdad alguien cree que esto molesta mínimamente a la élite neoliberal y patriarcal? ¿Es esta la forma de luchar contra la violencia hacia las mujeres? ¿De qué manera ayuda esto a las mujeres prostituidas? El feminismo no reivindica el “trabajo sexual”, sino que pugna por abolir la prostitución porque condena a las mujeres y niñas a un dolor físico y emocional perpetuos. El feminismo no se reapropia de lo que nos hace daño, sino que trata de demoler las instituciones patriarcales y sus instrumentos de sometimiento.

“Si alguna vez os han llamado putas, levantaos y decid conmigo: ¡Soy una puta! ¡Soy una puta!”. ¿De verdad alguien cree que esto molesta mínimamente a la élite neoliberal y patriarcal? ¿Es esta la forma de luchar contra la violencia hacia las mujeres? ¿De qué manera ayuda esto a las mujeres prostituidas? El feminismo no reivindica el “trabajo sexual”,

Especialmente revelador es lo que lleva pasando años en una parte de la academia y que, en muchos países, ya ha desplegado trascendencia práctica. Me refiero a aceptar como feministas, ideas que nos invitan a negar o arriesgar el sujeto político del feminismo, esto es, el sujeto político “mujer”. Desde luego, poner en duda el propio sujeto de la teoría feminista es una propuesta acertadísima si lo que tratan de hacer es desmantelarla. Me gustaría ver a los teóricos/as queer, que son quienes haces estas propuestas, exigiendo de la misma manera tan resuelta, que arriesgue su sujeto político al movimiento obrero o al movimiento antirracista. Como explica Ana de Miguel en su libro “Neoliberalismo sexual”, afirmaciones como que “las mujeres no pueden ser sujeto del feminismo” contribuyen sospechosamente a relativizar la posición estructural de no poder de las mujeres en el mundo. A relativizar la fuerza teórica y estratégica de las demandas de un colectivo que, desdichadamente, comparte una historia de opresión con significativos puntos comunes. Otro de los postulados clave de la teoría queer es su conceptualización del género.

El feminismo, desde Simone de Beauvoir, que explicó la significación del género, si bien el término fue elaborado posteriormente, entiende el género como el conjunto de roles y características que se imponen en función del sexo, la construcción social y cultural que se hace de cada sexo. “La adquisición de los caracteres secundarios correspondientes al género es un proceso de inculturación que se lleva a cabo a través de la educación”[ii]. Así, al hombre se le impone virilidad y a la mujer, feminidad. Debemos tratar de erradicar esta socialización diferencial que conforma una restricción al libre desarrollo de la personalidad y que reduce nuestras posibilidades de acción y actuación en el mundo, exactamente, a la mitad, a lo convenido cultural y socialmente para cada sexo. El género es, entonces, una de las principales herramientas de sometimiento patriarcales. Sin embargo, la solución ofrecida por la teoría queer no es acabar con ello, sino convertirlo en una identidad, en algo con que tú, individualmente, te identificas. Se crean listas interminables de géneros y así hablan, por ejemplo, de personas de género fluido, personas agénero o pangénero.

Argumentan que no se identifican con los roles tradicionales asignados al hombre y mujer. Y es que a las feministas nos pasa, exactamente, lo mismo. Precisamente, por no someternos a los roles que imponen la feminidad somos feministas, porque no aceptamos ningún destino impuesto por ser mujer. Que cada quien se identifique con la categoría que le apetezca, pero el feminismo busca una solución política y colectiva. La multiplicación del género es una respuesta individual a un problema social profundamente arraigado. Al igual que la mujer no feminista se identifica con la feminidad, las personas queer con las diversas categorías que han desarrollado. ¿La identidad personal acabará con la violencia machista? ¿Es que acaso si nos denominamos pangénero o agénero ante quien nos violenta, va a dejar de hacerlo?

La solución feminista es romper los roles y mandatos, no perpetuarlos a través de su multiplicación. Asimismo, no debemos permitir que nuestros términos, “el feminismo”, “la igualdad política”, “la equidad” sean sustituidos por “diversidad” o “identidad”, pues implica una cesión a teorías individuales que no dan respuesta a los problemas de las mujeres. Se podría decir que tras estos conceptos anida una acción reactiva al feminismo. Así como el neoliberalismo niega la desigualdad estructural y los sistemas opresivos, la teoría queer niega el significado y la transcendencia del género. Por esto, muchas feministas advertimos que la teoría queer no obedece a los intereses feministas.

En sociedades formalmente igualitarias, no se pueden utilizar los mismos métodos de reproducción de la ideología patriarcal. Si algo no te gusta y vives en un patriarcado de coerción, te obligan. Si vives en un patriarcado de consentimiento, te convencen[iii]. Así, luchar por la abolición de la prostitución, denunciar los brutales abusos existentes en la pornografía o exigir relaciones sexuales sin violencia se convierte en mojigato, de mujeres reprimidas. Pretenden con esta y otras tácticas, que admitamos los posicionamientos contrarios. Nos instan, por ejemplo, a aceptar prácticas sexuales extremas aprendidas en la pornografía, bajo el pretexto de la liberación sexual que no es tal y de una falsa transgresión posmoderna, que como no señalemos y paremos, acabará por infectar cada una de las clásicas y, aún, actuales y necesarias vindicaciones feministas.

El neoliberalismo con su ideología que lo ha impregnado todo, “fragmenta la conciencia del obrero e impide que se unan para dar forma a sus propia existencia material”[iv], dificulta que se unan como clase para la defensa de sus intereses colectivos. Lo mismo ocurre con las mujeres, con este feminismo despolitizado, posmoderno, queer y liberal. Se queda en la superficialidad, no hace un análisis de la opresión sexual y da respuestas ineficientes. No solo eso, sino que vende por empoderantes y como una manifestación de la libertad, violencias que cercenan vidas. Este feminismo es una parte de un todo, y este todo es el neoliberalismo.

Cada ola feminista, cada conquista tuvo su consecuente reacción patriarcal. Teóricas como Alicia Miyares ya han advertido que estemos alerta, pues hasta no hace mucho, las acciones reactivas eran de muy fácil identificación, pues siempre provenían de sectores conservadores y de la Iglesia. El problema es que ahora también proceden de sectores que se dicen de izquierdas y feministas. Son muchos los frentes abiertos y son, cada vez, más sofisticados los disfraces patriarcales, pero nosotras somos la Cuarta Ola, mujeres concienciadas y preparadas para reconocer al sistema y sus herramientas, ponga el traje que se ponga. Somos la Cuarta Ola y vamos a desarmar cada una de las instituciones patriarcales.

Notas Bibliográficas:

[i] Frase de Rosa Cobo, teórica feminista.

[ii] Definición de Teresa López Pardina, biógrafa de Simone de Beaviour.

[iii] Distinción elaborada por la filósofa ecofeminista Alicia Puleo. Patriarcados de coerción: “los que estipulan por medio de leyes o normas consuetudinarias sancionadoras con la violencia aquello que está permitido y prohibido a las mujeres”, (ejemplo: Arabia Saudita). Patriarcados de consentimiento, donde existe igualdad formal ante la ley: “los occidentales contemporáneos que incitan los roles sexuales a través de imágenes atractivas y poderosos mitos vehiculizados en gran parte por los medios de comunicación”.

[iv] Afirmación de los teóricos marxistas Bowles y Gintis

In 1934, the political situation in France was tense and uncertain. The year began with a mobilization of royalist and fascist militias (on February 6) that were followed immediately (on February 9 and 12) by a response from the Communist and Socialist wings of the workers movement. As Norbert Guterman and Henri Lefebvre reported, “all these men are ready for the concrete liberation a revolution would bring – and perhaps also, unfortunately, the mystique and brutal mythology of the fascists” (1999 [1936], 143, trans. SK). When these lines were written in the mid-1930s, France was experiencing a rising tide of grassroots anti-fascist politics culminating in the strike waves of the early days of the Popular Front government. Yet Lefebvre and Guterman’s warning was well-placed. The Popular Front disintegrated due to many contradictions, ultimately giving rise to Marshall Pétain’s collaborationist administration, France’s contribution to fascist regime politics.

History does not repeat itself mechanically. But the revolt of the gilets jaunes (yellow vests) in France underway since November 2018 reminds us that we, too, live in times of deep political uncertainty. Today, there are not two large organized political blocs facing each other in a battle for life and death. The political ambiguities of our age express themselves as contradictions within the gilets jaunes, as well as amidst the range of forces trying to claim them. The early analysis by political anti-racist coalition Comité Rosa Parks is worth repeating:

“This unprecedented mobilization attests to a profound dissatisfaction among the labouring classes (classes populaires) facing precarization and contempt at the hands of elites and state power. It would be wrong and condescending to treat it as a product of far-right manipulation, not the least because the initiators refuse to be appropriated by any partisan organization…. And yet, this spontaneity, which is so original and refreshing, also carries with it strong contradictions that we need to consider so as not to join to the movement blindly and blissfully.” Comité Rosa Parks, November 21, 2018 [Trans. SK]

A Political Football

The gilets jaunes revolt has shaken France with a cascade of actions – roundabout occupations, blockades, roaming demonstrations. The main actors: people who were initially only loosely connected to each other by social and other media. As we write, in early February, some yellow vests are beginning to structure themselves in the form of electoral lists or popular assemblies. Yet the political colours of many vests remain uncertain, as are the political effects of their actions. To this, we can add a curious novelty about the gilets jaunes: they have an incredibly wide range of self-proclaimed supporters: parties, movements, and intellectuals from the far right to the far left. This is true in France and in other places where the symbol of the yellow vest has become a political football.

Next to these political attempts to claim the yellow vests, there has also been an outpouring of analysis. A veritable barrage of concepts has been launched to make sense of the revolt and its broader implications. For example, critics have mobilized terms from French history (‘sans-culottes’, ‘poujadistes’) as well as concepts borrowed from elsewhere to grasp the yellow revolt: ‘the moral economy of the crowd’ (E.P. Thompson), ‘populism’ (Chantal Mouffe, Ernesto Laclau), the ‘multitude’ (Toni Negri), the ‘wages of whiteness’ (W.E.B. Du Bois), ‘imperial lifestyles’ (Ulrich Brand and Markus Wissen), and ‘organic crisis’ (Antonio Gramsci). There is no space here to discuss these analyses. Instead, we offer two anecdotes from our visits to France late last year, a few short preliminary observations about the revolt so far, and three possible scenarios for the future.

Marseille, November 17: Caught off guard (Act 1)

We first encountered the gilets jaunes inadvertently, on the streets of central Marseille on November 17, during what later would be called Act 1, the first in a series of demonstrations held in towns and central cities on subsequent Saturdays. Stefan Kipfer had arrived in Marseille on November 14, just as a large demonstration arrived on the steps of City Hall to protest the complicity of the mayoral majority in the death of eight inhabitants and the evacuation of many hundreds of other residents following the collapse of two buildings on Rue d’Aubagne on November 5. The Rue d’Aubagne is the main street in the Noailles neighbourhood, one of the African-defined immigrant districts that, in contrast to other large French cities, still dominate the heart of downtown Marseille.

Staying in a hotel at the bottom of Rue d’Aubagne, Kipfer woke up to an unfamiliar sight on Saturday, November 17: groups of men and women in yellow jackets, mostly in their 30s, 40s and 50s. They wandered along the city’s main drag (the Canebière) or congregating at main intersections to block car traffic. They could be spotted easily not only because of the yellow on their backs. Largely, but not exclusively, white, they stood out from the African-dominated scene that is the Canebière on a Saturday. Both crowds, the protestors and the locals, had one thing in common, however. They were full of weathered faces that reflect the long, tedious working days defined by the diktat of others and the experience of counting each penny at the end of the month. What we witnessed was the inadvertent and uneventful co-presence of spatially segmented fragments of the French labouring classes. In the following weeks, the yellow vest revolt intersected not only with labour activists from the region but also with the ongoing movement against slumlordism, gentrification and municipal corruption that has become a focal point of mobilization from the central city to the housing estates on the North side of Marseille (Fessard, 2019).

The purpose of our stay in Marseille was not to study yellow jackets. After all, Priscilia Ludosky’s online petition against Macron’s gas taxes that helped spark the movement had only been circulating since October 21. The reason was to interview people involved in organizing opposition to the far right, including the Rassemblement National (RN, the renamed Front National). Kipfer spent the Saturday interviewing five experienced activists from far-left, anarchist and autonomist anti-fascist and anti-racist organizations. In both interviews, the gilets jaunes crept into the conversation without prompting. Similar to most on the left in France at that moment, the interview partners were skeptical if not dismissive, treating the gilets jaunes as a golden opportunity for the far right, including the RN and Debout La France which had already endorsed the movement. Given Kipfer’s research, which aims to understand how organizers deal with the normalization of far-right ideas and sensibilities, this skepticism seemed plausible (and remains pertinent today in various respects). One interviewee cautioned, however, and posed the following question: how can we come to definite conclusions about the character and political future of a movement no one really knows or understands yet? This point turned out to be correct also: the gilets jaunes have defied the certainties and convictions of most, including many on the left.

Paris, December 15: Looking from the outside in (Act 5)

The two of us were in central Paris on that day. Normally full of tourists and luxury shoppers, the “beaux quartiers” were unrecognizable. Stores, banks and cafés were mostly closed and boarded up. Streets were blocked off by thousands of police and armoured vehicles. And yet it was certainly festive. At mid-afternoon, hundreds of gilets jaunes occupied squares at the Opera and the Saint Lazare train station; hundreds more were on the Champs-Élysées – the Parisian focal point of the Saturday marches; and yet hundreds more on the streets in between, navigating around police blockades. Earlier in the morning at the Opéra, gilets jaunes got down on their knees with their hands behind their heads to show solidarity with highschool students in suburban Mantes-la-Jolie, who had been subjected to a humiliating mass arrest inflected with neocolonial brutality during a December 6 protest against school reform and university admissions policies.

We had never seen Paris like this, part militarized ghost town, part festive street scene. By all accounts, the numbers of protestors during Act 5 were significantly lower than they had been on previous weekends. And yet, the power of the revolt was evident in the grandiose efforts of the state to shut down dozens of subway stations, cordon off train stations, and block off large swaths of the governmental districts on both sides of the Champs-Elysées to prevent an insurrectionary turn of the yellow vest mobilizations. The effect of these actions was to make room, literally, for unexpected encounters among various protesters as well as between protestors and others. Desperate for a washroom and a little warmth, we joined yellow vests from Quimper (Brittany) who were befriending the Parisian bartenders in one of the very few cafés that remained open in the militarized zone. On the street, we followed two young men blaring political singer Rachid Taha at other protesters and the riot police who were changing guard in front of us. On the way back from the Champs-Elysées, we ran into scores of out-of-towners who met up randomly with locals trying to figure out how to reconnect with public transit.

Also right in front of us on that day, on the walls and on people’s vests, ample evidence of the ambiguity of the revolt and those wanting to claim it. The slogans written on placards or sprayed on walls between L’Arc de Triomphe and the Place de la République gave a sense of the sentiments. Beyond the ubiquitous “Macron, Resign!,” the slogans expressed poetic utopianism (“We are green with rage. We would like to see the vie en rose”), joyful determination (“See you next Saturday!! (And all the Saturdays after that)”) and unspecified rage (“Fuck it all”). A hatred of President Macron (“Merry chaos, it is time to pay up, fuck Macron”) extended sometimes to a rejection of all politicians (“Macron, Le Pen, Mélenchon, get lost, all of you”), sometimes to a critique of banks and the media (“Abolish control of the media by the rich”, “Give back the money”). In one instance, class hatred was linked to a hatred of immigrants (when someone added “and the immigrants” to the slogan “Kill the rich”). Slogans of solidarity were easy to find (“High schoolers, University students, Yellow Vests, Solidarity,” “Leave pensioners alone”) but strategic proposals varied widely. Some went much beyond the demand for referenda into autonomist, anarchist and insurrectionist territory (“General blockade,” “ZAD (Zone to defend) everywhere”).

Following that Saturday, we spoke with many activists we know in Paris. They, too, had been on the outside looking in to the gilets jaunes movement. Like our Marseille interlocutors in November, they were not there at the beginning, did not hear the original call or understand where it was coming from. Ex-urban roundabouts, the main stage of yellow vest politics, do not form a part of their everyday life, though they do for the extended families of many of them. They had also wondered early on, in November, if the movement was being organized from behind the scenes by the far right. And yet, despite their social distance and political reservations, all of the activists – variously involved in unions, left political parties, political anti-racism – we met with during five days in Paris were both excited by the potential of the gilets jaunes movement and convinced that the political ambiguities of the revolt were reasons to get involved, not excuses to stay away.

An activist we don’t know, Tristan Petident, published a public Facebook post after taking part in the December 8 mobilization (Act 4) in Paris. He summed up the sense of possibility that opened up in a moment characterized by a decline of the left and of trade unions unable to stop worsening of labour laws and social conditions for nearly a decade:

“In the wake of defeated defensive battles and compromises with successive governments between aimless days of action and rotating strikes, the eruption of the gilets jaunes also means: enough discussion, enough negotiation, enough deal-making. We don’t want a piece of the pie, we want the whole pie…. (I)n this movement, which has collided with society as a whole and therefore our own [left] organizations, there is something elusive that is much more radical and revolutionary than our traditional mobilizations.” [Trans. KW]

Petident went on to describe how he felt compelled to leave a march organized by labour unions and the left on that same day. Despite the decent numbers and the joyful atmosphere in that march, he felt too much a part of “an inside group of activists… where everyone knows each other, everyone shares the same codes, everyone makes their own politics.” It seemed as if he and his fellow marchers were “external” to the gilets jaunes, out of synch with their more dispersed and fluid energies [ibid. trans. SK]. Despite their enthusiasm, Petident’s observations also raise some tough questions about the relationship between the gilets jaunes, the left and the future of politics.

Danger Ahead: taking stock…

At the time of writing, in early February, the gilets jaunes revolt is ongoing. Looking back for a moment, a few things about the gilets jaunes can be said with some measure of certainty.

-Judging by various early surveys and reports, the gilets jaune revolt is largely white and predominantly middle-age as well as cross-class in character, with strong working class and lower middle-class components and a significant minority of women participants. The revolt emerged neither from central cities or postwar suburbs surrounding them but from the automobilized towns, exurbs, employment zones and shopping districts at the edge and between the larger urban centres.

-The revolt opened as a critique of a gas tax increase but quickly broadened to include wider concerns about social injustice. Since the gas tax hike was withdrawn in early December, the main demands of the revolt have gravitated around fiscal justice (lower consumption taxes, higher taxes for the rich and corporations), a higher minimum wage and social service levels, semi-direct democracy (referenda and initiatives) and, increasingly, freedom from state repression. Exclusively right-wing demands (against immigration, for more state authority) and conspiracy theories are present but have not defined the main demands.

-The revolt developed through a novel spatial dynamic of mobilization linking the main sites of occupation and mobilization (traffic roundabouts spread throughout the country) to blockades of infrastructure (highways, toll booths, ports, tunnels, refineries) and demonstrations in larger towns and cities held on Saturdays. This spatial dynamic will force us to revisit the meaning of the ‘right to the city’.

-The multifaceted spatial dynamic of mobilization also created at least punctual points of contact between the yellow vests, organized movements and other social forces, for example unionized workers and highschool students from big-city suburbs and smaller towns. These points of contact and the unpredictability of the revolt has generated much debate on the left about the broader potential of the revolt, including arguments from political anti-racist organizers about the similarities and differences between their concerns and the gilets jaunes demands.

-Similar to movements since the Arab Spring, the occupy movements and the movemetns of the squares in Southern Europe, the yellow vest revolt expresses a deep crisis of political representation in France. A large proportion (by some accounts the majority) of protesters express a deep skepticism about organized political forces (parties and labour unions) and reject the distinction between left and right that underpins many of these forces. In this respect, the yellow vest revolt resonates with other attempts to dismiss and transcend the left-right divide: Macron’s Bonapartism and Le Pen’s neofascism.

-The yellow vests have produced a political crisis in France, widening the cracks in the foundation of the Macron government and challenging the solidity of some state apparatuses. Notably in late November and early December, one could smell a whiff of insurrection as France’s combined police forces reached their limits trying to contain the many simultaneous and unconventional mobilizations. More broadly, the gilets jaunes interrupted Macron’s strategy to build a stable cross-partisan bloc to radicalize neoliberalism (Palombarini, 2018). If Emperor-Bonaparte Macron was already in a state of partial undress before November, he is now without clothes.

… And Looking Ahead

The gilets jaunes story is by no means finished. While across Europe, the symbol of the yellow vest is being appropriated by movements with distinct, even antagonistic purposes (from far right to left), in France, weekly demonstrations keep happening and some roundabouts are still occupied. While the mobilizations no longer reach the levels of late November and early December, and many roundabouts have been cleared by the police, efforts are underway to give the yellow vests a more permanent political presence. These include an attempt to build an electoral list for the European elections, strategies to foster organizational links between the vests and the labour movement, and initiatives to create a network of popular assemblies. But even as some gilets jaunes are trying to structure themselves, one question remains glaringly, and at this point necessarily, unanswered. Who will benefit from this very much unfinished revolt and the crisis of political rule it helped deepen and intensify? More specifically, who will manage to hegemonize the meaning of the yellow vest (Boggio Ewanjé-Epée, 2018)? Here are three possible scenarios.

First, will the main beneficiaries be the generic tax-cutters both from within the government and among those further to the right? In French politics, tax revolts and protests against shrinking purchasing power have a complex political history (Spire, 2018). Since the 1980s, they have become a central part of the repertoire of the Front National, a political project of former President Nicholas Sarkozy and part of the broader Euro-American right populist landscape shaped by anti-tax ideologies and car drivers’ mobilizations against taxes and other restrictions. During the yellow vests revolt, generic demands for tax cuts and against tolls and radar controls have generally been overshadowed by redistributive demands for fiscal and social justice (thus picking up, in a sense, on the 2009 revolt in France’s overseas territories). But their presence and persistence (not least among the entrepreneurial elements in the movement) have given Macron, Les Républicains and the RN ammunition to respond to the revolt in the tried and true terms of neoliberal populism (Kouvélakis, 2019).

Second, will the forces of the far right manage to fully redefine ‘yellow’ social demands as claims to the ethno-nation and against ‘foreign’ elements? Various forces of the far right have tried to pick up on elements within the gilets jaunes in order to turn the revolt into an identitarian movement against immigration, social assistance recipients and international conspiracies. These efforts have had only very limited success in terms of shaping the explicit political demands made by the yellow vests. However, even though the gilets jaunes demands are much closer to the social democratic La France Insoumise than to the Rassemblement National, it is possible that the latter, not the former will reap the electoral benefits from the movement. In the absence of a counterforce from the left or from within the gilets jaunes, the RN might do what it has done repeatedly since the 1980s: syphon off electoral support from subaltern social groups by way of ideological osmosis (in this case also via social media) without an organic grassroots presence among these groups or an organizational stranglehold over them. Macron’s own strategy to respond to the revolt from the right will bear a heavy responsibility should the RN profit most from the yellow vest moment. He has offered to discuss immigration quotas, promised to value ‘those who work’ among the gilets jaunes, and used the revolt to expand the already formidable physical, legal and administrative arsenal of repression available to various French state apparatuses.

And, third, will the gilets jaunes help renew left-leaning subaltern political capacities? The social linkages and incipient solidarities built in weeks of blockades and confrontations with the police might turn out to be the first wall in a new bulwark against the far right, which thrives on social atomization and political disorganization. In this regard, the most persistent effort has come from the gilets jaunes in Commercy, a small town in the Northeastern Lorraine region. Twice in December, the Commercy vests called upon everyone in France to replicate their own efforts to organize themselves in local general assemblies. Why? To articulate egalitarian, socially and fiscally just and democratic aspirations and make sure that their capacity to speak is not ‘confiscated’ from above (Gilets Jaunes de Commercy, 2019). 75 delegates from elsewhere heeded these calls and met in Commercy on January 26 to hash out a common position, which is unambiguously left-leaning and explicitly demarcated from fascist and xenophobic as well as sexist and homophobic tendencies (Gilets Jaunes, 2019). Clearly, this is bad news for Macron and the far right. Yet it is too early to tell whether they represent the seeds of a new type of popular counterpower (Balibar, 2018). Nor can we say if or how these assemblies could form a component of a new social bloc against both neoliberalism and neofascism, a bloc composed of distinct working-class segments, the ‘beaufs’ (‘rednecks’ from the hinterlands) and the ‘barbares’ (non-white toilers and inhabitants) (Bouteldja, 2018). •

References
Balibar, Etienne (2018), “Gilets jaunes: le sens du face à face,” Médiapart, December 13.
Boggio Ewanjé-Epée, Félix (2018) “Le gilet jaune comme signifiant flottant,” Contretemps November 22.
Bouteldja, Houria (2018) ‘Beaufs et Barbares: comment converger ?’ December 2, indigenes-republique.fr.
Collectif Rosa Parks (2018) “Des gilets jaunes au(x) gants noirs: égalité, justice, dignité ou rien!” November 21.
Fessard, Louise (2019) “Des milliers de Marseillais mobilisés contre le mal-logement,” Médiapart February 3
Gilets Jaunes (2019) “Appel de la première assemblée des assemblées,” Commercy, January 27. Manif.est.info Posted on January 29.
Les Gilets Jaunes de Commercy (2018) ‘Deuxième appel des Gilets Jaunes de Commercy: L’assemblée des assemblées’. Le Petit Gilet Number 1, January 4. Public post on the Facebook page of the Gilets Jaunes de Commercy, January 6.
Kouvélakis, Stathis (2019) ‘Gilets jaunes, l’urgence de l’acte’, Contretemps 19 January, contretemps-eu.
Norbert Guterman and Henri Lefebvre (1999 [1936]) La Conscience Mystifiée (Paris : Syllepse)
Marlière, Eric (2019) “Les «gilets jaunes» vus par les quartiers populaires,” Slate January 9.
Palombarini, Stefano (2018) “Les gilets jaunes, le néolibéralisme et la gauche.” Médiapart December 21 medipart.fr.
Petitdent, Tristan (2018) “Sur la journée Parisienne du 8 décembre et au delà”, Public post on Tristan Petitdent’s personal Facebook page, December 8.
Spire, Alexis (2018) “Aux sources de la colère contre l’impôt.” Le Monde Diplomatique December, 1, 22.
VISA (Vigilance et Initiatives Syndicales Antifascistes) (2018) “Ces gilets bruns qui polluent les gilets jaunes,” Les Dossiers de Visa no 5 www.visa.org.
Wahnich, Sophie (2018) ‘La structure des mobilisations actuelles correspond à celle des sans-culottes’, Médiapart December 4 medipart.fr.

This review looks at the movie about the life of Ex-Vice-President of the USA, Dick Cheney.

“A week is a long time in politics” is a well worn phrase and is even more outdated in the age of Trump and the internet. When you have a political leader who is all about constant self-promotion and when the news cycle changes so rapidly, its hard to keep up with what’s happening. This no doubt effects collective memory too. Trump is sometimes seen as sui generis and makes his predecessors look highly capable, whether they were or not.

Its worth remembering that as little as nearly 20 years ago, people were decrying another President with shallow understanding and who had an even more devastating effect on the world. George W Bush was inarticulate and superficial and headed a regime that went to war on spurious grounds, a war that in one form or other is still going. Michael Moore has made a bio-doc of Trump, Fahrenheit 11/9 (2018) in his now very tiresome ‘gotcha’ style, but nobody has made a feature film yet. Bush received attention in W (2008) but its about time somebody went back to re-visit the period, now that a new generation has come-of-age since then. That wish has been answered in the suggestively titled film VICE (2018).

This movie doesn’t look at Bush himself, but covers the personal and to a greater degree political life of his Vice-President Dick Cheney (Christian Bale). As portrayed in this account, the still little known Cheney began life as a young tear away with intelligence but limited academic aptitude. Through the intervention of his more astute wife Lynne (Amy Adams) (not God as supposedly was the case with Bush), he turned his life around and found his way into the Washington bureaucracy. There he came under the wing of Donald Rumsfeld, played with great relish by Steve Carell as an almost ideology-free player of personal realpolitik in the scandal riddled Nixon White House.

Various ups and downs ensue, with Cheney working steadily and mole like in various positions, resurfacing briefly as a possible candidate for President himself at one point. Simply put, he was so poor in the limelight, this option was never going to be realistic. In probably the best segment of the movie, ‘Dubya’ (Sam Rockwell) appears as an alternative for President and seeks out Cheney as a Vice President. Cheney initially turns the offer down. Then in a scene that employs internal monologue and an extended visual metaphor, we see a master fisherman luring in a flashy but dumb ‘fish’ onto his line. In some ways its a bit of a blunt idea but the acting of Bale helps carry it.

The central thesis of the film when it covers the time in power is simply that it was Cheney himself who had that power. It wasn’t that he acted as some kind of Svengali or Caligari figure, controlling W as a puppet master behind the throne. The claim is more that using a highly authoritarian interpretation of executive power and a team of underlings as Machiavellian as himself, he redefined the usually under powered Vice Presidential role to affect a practical coup-by-stealth that by-passed the normal checks and balances. How much of this is speculation and how much can be backed up, is probably still open for some debate. Even if some of it proves not to stand up, it is an interesting take on things and makes you sit up and notice all such grey, bland figures who lurk in the corridors of power around the world.

In his previous movie The Big Short (2015) Director Adam McKay took the equally important and dull subject of the prime mortgages scandal and decked the story out with a series of flashy techniques that served the story well. For example, breaking the fourth wall by having famous personalities speaking to the audience as themselves, helping to explain the otherwise banal aspects of the financial crisis. In that film it worked. Here, he resurrects similarly ostentatious methods, including an unreliable narrator who offers the viewer direct-to-camera soliloquies, a false mid-story ‘ending’ with a re-wind and most absurdly a surreal interlude where the main protagonists launch into Shakespearean dialogue while in bed. Unfortunately in this case, it works contrary to the greater good of the story and runs right up against the very effective acting Christian Bale injects into his central character. Bale has a long career and has sometimes gone overboard in his method approach. In VICE, he does a good job of portraying somebody who is largely an enigma, but holds a calm power and some of the techniques described undercut this.

To conclude, VICE is a good reminder that a power structure is an edifice with many components. It doesn’t consist solely of the flashy front-man who distracts the crowds. There are often others behind the scenes who we need to be made aware of. Despite some faults, this movie serves that important function and is worth watching to remind us that the past is still with us.