Μανιφέστο του Ελευθεριακού Κομμουνισμού

Διεθνή | Αναρχικό κίνημα | Γνώμη / Ανάλυση Tuesday March 18, 2008 19:28 by Georges Fontenis - Anarkismo

Μέρος 9 – Η Επανάσταση

Greek translation of Georges Fontenis «Manifesto of Libertarian Communis» Part 9 - The Revolution: The Problem of Power, the Problem of State.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ: ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Τώρα που έχουμε εξετάσει σε γενικές γραμμές τις μορφές με τις οποίες εκφράζεται η εξουσία της κυρίαρχης τάξης και καθορίσαμε τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του ελευθεριακού κομμουνισμού, μας μένει να εκθέσουμε λεπτομερώς πώς βλέπουμε το πέρασμα της Επανάστασης. Εδώ θίγουμε μια κρίσιμη πτυχή του αναρχισμού, μια πτυχή που τον κάνει να διαφέρει σε αρκετά σαφή βάση από όλα τα άλλα ρεύματα του σοσιαλισμού.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;

Πρέπει η Επανάσταση, δηλαδή η μετάβαση από την ταξική στην αταξική ελευθεριακή κομμουνιστική κοινωνία, να θεωρείται μια αργή διαδικασία του μετασχηματισμού ή εξέγερση;

Τα θεμέλια της κομμουνιστικής κοινωνίας βρίσκονται μέσα στην κοινωνία που βασίζεται στην εκμετάλλευση, τις νέες τεχνολογικές και οικονομικές συνθήκες, τις νέες σχέσεις μεταξύ των τάξεων, τις νέες ιδέες, όλα αυτά που έρχονται σε σύγκρουση με τους παλαιούς θεσμούς και επιφέρουν μια κρίση που απαιτεί μια γρήγορη και αποφασιστική λύση. Αυτό οδηγεί σε έναν μετασχηματισμό που προετοιμάζεται από καιρό μέσα στην παλαιά κοινωνία. Η Επανάσταση είναι η στιγμή που γεννιέται η νέα κοινωνία καθώς συνθλίβει το πλαίσιο της παλαιάς: ιδεολογίες του Κρατικού Καπιταλισμού και της αστικής τάξης. Είναι το πραγματικό και συγκεκριμένο πέρασμα ενός δρόμου μεταξύ δύο κόσμων. Έτσι, η Επανάσταση μπορεί μόνο να συμβεί με αντικειμενικούς όρους: την τελική κρίση του ταξικού καθεστώτος.

Αυτή η αντίληψη δεν έχει τίποτα κοινό με την παλαιά ρομαντική ιδέα της εξέγερσης, της αλλαγής που επέρχεται από μια ημέρα στην άλλη χωρίς οποιαδήποτε προετοιμασία. Ούτε έχει κάποια σχέση με τη σταδιακή, καθαρά εξελικτική αντίληψη των μεταρρυθμιστών ή αυτών που πιστεύουν την επανάσταση ως μια απλή διαδικασία.

Η αντίληψή μας για την επανάσταση, εξίσου ξένη με τον εξεγερτισμό και τη βαθμιαία εξέλιξη, μπορεί να περιγραφεί ως η ιδέα της επαναστατικής πράξης που προετοιμάζεται κατά τη διάρκεια μιας μακράς περιόδου μέσα στην αστική κοινωνία και στο τέλος αυτής της διαδικασίας από την κατάληψη και διαχείριση των μέσων παραγωγής και ανταλλαγής από τις οργανώσεις των ανθρώπων. Και είναι αυτό το αποτέλεσμα της επαναστατικής πράξης που οριοθετεί μια γραμμή μεταξύ της παλαιάς και της νέας κοινωνίας.

Έτσι, η Επανάσταση καταστρέφει την οικονομική και πολιτική εξουσία της αστικής τάξης. Αυτό σημαίνει ότι η Επανάσταση δεν περιορίζεται φυσικά στην καταστολή των παλαιών κυρίαρχων ή στην ακινητοποίηση του μηχανισμού της κυβέρνησης, αλλά ότι επιτυγχάνει την καταστροφή των νόμιμων θεσμών του Κράτους: των νόμων και παρεμφερών συνηθειών του, των ιεραρχικών μεθόδων και προνομίων, της παράδοσης και λατρείας Κράτους ως συλλογικής ψυχολογικής πραγματικότητας.

Η ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Αυτό έχει συνδεθεί αρκετά με το ποια έννοια μπορούμε να δώσουμε στην κοινά χρησιμοποιούμενη έκφραση «μεταβατική περίοδος» που τόσο συχνά συνδέεται με την ιδέα της Επανάστασης; Εάν πρόκειται για τη μετάβαση από την ταξική στην αταξική κοινωνία, τότε η έκφραση αυτή συγχέεται με την πράξη της Επανάστασης. Εάν πρόκειται για τη μετάβαση από το πιο χαμηλό στο πιο υψηλό στάδιο του κομμουνισμού, τότε η έκφραση είναι ανακριβής επειδή ολόκληρη η μετεπαναστατική περίοδος αποτελεί μια αργή συνεχή πρόοδο, ένα μετασχηματισμό χωρίς κοινωνικές αναταραχές και η κομμουνιστική κοινωνία θα συνεχίσει να εξελίσσεται.

Αυτό που μπορεί να ειπωθεί είναι ό,τι έχουμε ήδη καταστήσει σαφές σχετικά με τον ελευθεριακό κομμουνισμό: η πράξη της Επανάστασης φέρνει έναν άμεσο μετασχηματισμό υπό την έννοια ότι τα θεμέλια της κοινωνίας αλλάζουν ριζικά, αλλά ο προοδευτικός μετασχηματισμός λαμβάνεται υπό την έννοια ότι ο κομμουνισμός αποτελεί μια σταθερή ανάπτυξη.

Πράγματι, για τα σοσιαλιστικά πολιτικά κόμματα και τους κρατιστές κομμουνιστές η «μεταβατική περίοδος» αντιπροσωπεύει μια κοινωνία που έρχεται μεν σε ρήξη με την παλαιά τάξη πραγμάτων, αλλά διατηρεί μερικά στοιχεία και υπολείμματα του καπιταλιστικού και κρατικού συστήματος. Είναι επομένως, η άρνηση της αληθινής επανάστασης, δεδομένου ότι διατηρεί τα στοιχεία του εκμεταλλευτικού συστήματος η τάση του οποίου είναι να γίνει ισχυρό και να επεκταθεί.

Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ

Η φόρμουλα «δικτατορία του προλεταριάτου» έχει χρησιμοποιηθεί και σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα. Εάν και για κανέναν άλλο λόγο θα έπρεπε να καταδικαζόταν ως αιτία σύγχυσης. Για τον Μαρξ μπορεί ακριβώς και αρκετά εύκολα να σημαίνει τη συγκεντρωμένη δικτατορία του πολιτικού κόμματος που υποστηρίζει ότι αντιπροσωπεύει το προλεταριάτο όπως μπορεί η ομοσπονδιακή αντίληψη της Κομμούνας.

Μπορεί να σημαίνει την άσκηση της πολιτικής εξουσίας από τη νικηφόρα εργατική τάξη; Όχι, επειδή η άσκηση της πολιτικής εξουσίας υπό την αναγνωρισμένη έννοια του όρου, μπορεί μόνο να πραγματοποιηθεί μέσω της αντιπροσωπείας μιας αποκλειστικής ομάδας που ασκεί ένα μονοπώλιο εξουσίας, διαχωρίζοντας τον εαυτό της από την τάξη και καταπιέζοντάς την. Και αυτό δείχνει πώς η απόπειρα να χρησιμοποιηθεί κρατικός μηχανισμός μπορεί να μετατρέψει τη δικτατορία του προλεταριάτου σε δικτατορία του πολιτικού κόμματος πάνω στις μάζες.

Αλλά εάν με τον όρο «δικτατορία του προλεταριάτου» εννοείται η συλλογική και άμεση άσκηση της «πολιτικής εξουσίας», αυτό θα σήμαινε την εξαφάνιση της «πολιτικής εξουσίας» δεδομένου ότι τα διακριτικά της χαρακτηριστικά είναι η αποκλειστικότητα και το μονοπώλιο υπεροχής. Δεν είναι πλέον ζήτημα άσκησης ή κατάληψης της πολιτικής εξουσίας, είναι ζήτημα απομάκρυνσης όλων μαζί!

Εάν με τη λέξη «δικτατορία» εννοείται η κυριαρχία σε βάρος της πλειοψηφίας από μια μειοψηφία, τότε δεν είναι ζήτημα παραχώρησης εξουσίας στο προλεταριάτο, αλλά σε ένα πολιτικό κόμμα, μια ευδιάκριτη πολιτική ομάδα.

Εάν με τη λέξη «δικτατορία» εννοείται η κυριαρχία σε βάρος της μειοψηφίας από την πλειοψηφία (κυριαρχία του νικηφόρου προλεταριάτου σε βάρος των υπολειμμάτων της αστικής τάξης που έχει ηττηθεί ως τάξη) τότε η συγκρότηση μιας δικτατορίας δεν σημαίνει παρά μόνο την ανάγκη της πλειοψηφίας να συγκροτηθεί αποτελεσματικά τη δική της κοινωνική οργάνωση για την υπεράσπισή της.

Αλλά στην περίπτωση αυτή η έκφραση είναι ανακριβής, ασαφής και αιτία παρανοήσεων. Εάν η «δικτατορία του προλεταριάτου» τείνει να σημαίνει την υπεροχή της εργατικής τάξης σε βάρος των άλλων εκμεταλλευόμενων κοινωνικών ομάδων (φτωχοί μικρο-ιδιοκτήτες, τεχνίτες, αγρότες, κ.ά....) τότε ο όρος δεν έχει καν σχέση με μια πραγματικότητα η οποία δεν έχει καμία σχέση με μηχανιστικές σχέσεις μεταξύ ηγετών και καθοδηγούμενων όπως υπονοεί ο όρος δικτατορία.

Μιλώντας για «δικτατορία του προλεταριάτου» είναι σαν να εκφράζουμε μια μηχανική αντιστροφή της κατάστασης μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου. Εάν η αστική τάξη τείνει μέσω της εξουσίας να διατηρήσει τον ταξικό της χαρακτήρα, αυτοπροσδιοριζόμενη με το Κράτος και διαχωριζόμενη συνολικά από την κοινωνία, δεν συμβαίνει καθόλου το ίδιο με την κατώτερη τάξη, η οποία τείνει να ξεπεράσει τον ταξικό της χαρακτήρα και να συγχωνευθεί με την αταξική κοινωνία. Εάν η ταξική κυριαρχία και το Κράτος αντιπροσωπεύουν την οργανωμένη και κωδικοποιημένη εξουσία μιας ομάδας που καταπιέζει άλλες κατώτερες ομάδες αυτές δεν λογαριάζονται καν στην εξάσκηση βίας σε βάρος τους άμεσα από το προλεταριάτο.

Οι όροι «κυριαρχία», «δικτατορία» και «κράτος» είναι τόσο ακατάλληλοι όσο και η έκφραση «αποκτώντας εξουσία» για την επαναστατική πράξη της κατάληψης των εργοστασίων από τους εργαζομένους.

Τότε απορρίπτουμε ως ανακριβείς και ως αιτίες σύγχυσης εκφράσεις όπως «δικτατορία του προλεταριάτου», «αποκτώντας πολιτική εξουσία», «εργατικό κράτος», «σοσιαλιστικό κράτος» και «προλεταριακό κράτος».

Μας μένει πλέον να εξετάσουμε το πώς βλέπουμε την επίλυση των προβλημάτων των αγώνων που τίθενται από την επανάσταση και την υπεράσπισή της.

ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Μέσω της απόρριψης της ιδέας του Κράτους, που υπονοεί την ύπαρξη και την κυριαρχία μιας εκμεταλλεύτριας τάξης που τείνει να συνεχίσει υπ’ αυτή τη μορφή, καθώς και της απόρριψης της ιδέας της δικτατορίας, που υπονοεί τις μηχανικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών και των καθοδηγούμενων, αναγνωρίζουμε την ανάγκη για το συντονισμό στην άμεση επαναστατική δράση. (Τα μέσα της παραγωγής και ανταλλαγής πρέπει να καταληφθούν μαζί με τα κέντρα διοίκησης, η επανάσταση πρέπει να προστατευθεί από τις αντεπαναστατικές ομάδες, τους αναποφάσιστους και πράγματι από τις οπισθοδρομικές εκμεταλλεύτριες κοινωνικές ομάδες - ορισμένες κατηγορίες αγροτών για παράδειγμα).

Είναι τότε βεβαίως ζήτημα άσκησης εξουσίας, αλλά είναι η κυριαρχία της πλειοψηφίας, του προλεταριάτου, που βρίσκεται σε κίνηση, του οπλισμένου λαού που οργανώνεται αποτελεσματικά για την επίθεση και την υπεράσπιση, δημιουργώντας μια κατάσταση καθολικής επαγρύπνησης. Η εμπειρία της Ρωσικής Επανάστασης, της Μαχνοβτσίνα, της Ισπανίας του 1936 είναι μάρτυρες. Και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο από το να συμφωνήσουμε με την άποψη του Καμίλλο Μπερνέρι, ο οποίος έγραψε αρκετά για την Ισπανική Επανάσταση, αντικρούοντας την μπολσεβίκικη ιδέα του Κράτους:

«Οι αναρχικοί αναγνωρίζουν τη χρήση της άμεσης εξουσίας από το προλεταριάτο, αλλά βλέπουν το όργανο αυτής της εξουσίας να αποτελείται από το σύνολο των τρόπων κομμουνιστικής οργάνωσης – συνεταιριστικά σώματα και κοινοτικοί θεσμοί, περιφερειακοί και εθνικοί - που οργανώνονται ελεύθερα έξω από και ενάντια σε οποιοδήποτε πολιτικό μονοπώλιο εκ μέρους ενός πολιτικού κόμματος και προσπαθώντας να μειωθεί η οργανωτική συγκεντροποίηση στο ελάχιστο».

Και έτσι στην ιδέα του Κράτους, όπου η εξουσία ασκείται από μια ειδικευμένη ομάδα που απομονώνεται από τις μάζες, αντιπαραθέτουμε την ιδέα της άμεσης εργατικής εξουσίας, όπου οι υπεύθυνοι και ελεγχόμενοι εκλεγμένοι εκπρόσωποι (που μπορούν να ανακαλεστούν οποιαδήποτε στιγμή και αμείβονται το ίδιο όσο και οι άλλοι εργαζόμενοι) αντικαθιστούν την ιεραρχική, εξειδικευμένη και προνομιούχα γραφειοκρατία, όπου οι πολιτοφυλακές που ελέγχονται από τους διαχειριστικούς οργανισμούς όπως τα Σοβιέτ, τα συνδικάτα και τις κοινότητες, χωρίς να υπάρχουν ειδικά προνόμια για τους στρατιωτικούς τεχνικούς, πραγματοποιούν την ιδέα του οπλισμένου λαού που αντικαθιστά ένα στρατό που έχει αποκοπεί από το σώμα της κοινωνίας και που υπάγεται στην αυθαίρετη εξουσία ενός Κράτους ή μιας κυβέρνησης, όπου λαϊκά δικαστήρια αρμόδια για την επίλυση των διαφωνιών που προκύπτουν όσον αφορά την εκπλήρωση των συμφωνιών και των υποχρεώσεων αντικαθιστούν τη δικαστική εξουσία.

Η ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Όσον αφορά την υπεράσπιση της επανάστασης, πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι η θεωρητική μας αντίληψη για την Επανάσταση είναι ότι αποτελεί ένα διεθνές φαινόμενο που καταστρέφει ολόκληρη τη βάση της αντεπίθεσης εκ μέρους της αστικής τάξης. Είναι όταν η διεθνής οργάνωση του καπιταλισμού έχει εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες επιβίωσής του, όταν έχει πλέον φτάσει στο τελικό σημείο της κρίσης του, που βρίσκουμε τους καλύτερους όρους για μια επιτυχή διεθνή επανάσταση. Σε αυτήν την περίπτωση το πρόβλημα της υπεράσπισής της προκύπτει μόνο ως πρόβλημα της πλήρους εξαφάνισης της αστικής τάξης. Αποκόπτοντας συνολικά κάθε οικονομική και πολιτική της εξουσία παύει να υπάρχει πλέον ως τάξη Μόλις ριζώσουν, τα διάφορα στοιχεία της τίθενται ήδη υπό τον έλεγχο των οπλισμένων οργάνων του προλεταριάτου και στη συνέχεια θα απορροφώνται από μια κοινωνία η οποία θα κινείται προς τον υψηλότερο βαθμό ομοιογένειας. Και γι’ αυτήν την τελευταία εργασία πρέπει να φροντίσουμε άμεσα, χωρίς τη βοήθεια οποιουδήποτε ειδικού γραφειοκρατικού σώματος.

Το πρόβλημα της εγκληματικότητας μπορεί να συνδεθεί κατά τη διάρκεια της επαναστατικής περιόδου με αυτό της υπεράσπισης της Επανάστασης. Η εξαφάνιση του αστικού νόμου και των δικαστικών και σωφρονιστικών συστημάτων της ταξικής κοινωνίας δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι εξακολουθούν να παραμένουν μερικοί μη κοινωνικοί άνθρωποι (εντούτοις λίγοι έναντι του τρομερού αριθμού των φυλακισμένων στην αστική κοινωνία, αποτέλεσμα κυρίως των συνθηκών κάτω από τις οποίες ζουν - κοινωνική αδικία, φτώχεια και εκμετάλλευση) καθώς και το πρόβλημα με μερικούς αστούς οι οποίοι δεν μπορούν να αφομοιωθούν από καμιά άποψη. Τα όργανα της άμεσης λαϊκής εξουσίας που θα έχουμε καθορίσει νωρίτερα είναι υποχρεωμένα να τους αποτρέψουν από το να κάνουν κάποια ζημιά.

Δεν μπορούμε με την πρόφαση της ελευθερίας να αφήσουμε έναν δολοφόνο, έναν επικίνδυνο μανιακό ή έναν σαμποτέρ να διαπράξει το ίδιο έγκλημα ξανά. Αλλά το να μην τους επιτρέπουμε να κάνουν κάποια ζημιά με κάθε τρόπο δεν έχει τίποτα κοινό με το εξευτελιστικό σύστημα φυλακών της ταξικής κοινωνίας. Το άτομο η ελευθερία του οποίου στερείται πρέπει να θεραπευθεί μάλλον ιατρικώς παρά δικαστικώς έως ότου να μπορεί να επιστρέψει ακίνδυνο στην κοινωνία.