user preferences

New Events

Ουγγαρία / Ρουμανία

no event posted in the last week

Ο Ervin Szabo

category Ουγγαρία / Ρουμανία | Αναρχική Ιστορία | Λοιπός Ελευθεριακός Τύπος author Friday April 27, 2007 18:51author by ΝΙΚΟΣ ΤΖ. ΣΕΡΓΗΣ Report this post to the editors

Kαι η πνευματική πορεία του Gyorgy Lukacs

Ο πλήρης τίτλος είναι "Ο Ervin Szabo και η πνευματική πορεία του Gyorgy Lukacs - ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΥΓΓΡΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΊΩΝ"

«Κατά κάποιον τρόπο Szabo ήταν ο πατέρας όλων μας» Gyorgy Lukacs, 1971

Μετά από μια μακρά περίοδο «σιωπής» στην ελληνική βιβλιογραφία, είναι από κάθε άποψη ευπρόσδεκτη η κυκλοφορία ενός τόμου σχετικά με τον μεγάλο Ούγγρο φιλόσοφο Gyorgy Lukacs. Πράγματι, η συλλογή κειμένων: Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις [Σαγκριώτης, Χρύσης 2006] που δημοσιεύτηκε με το ξεκίνημα της χρονιάς, καλύπτει ένα σεβαστό τμήμα του κενού στην εγχώρια μελέτη. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη η «διακριτική» και πάλι μεταχείριση ενός ονόματος, που επηρέασε τον ούγγρο φιλόσοφο στο σχηματισμό της πολιτικής του σκέψης σχεδόν όσο ο Λένιν. Αναφέρομαι στον Ervin Szabo (Έρβιν Σαμπό), τον ούγγρο αναρχοσυνδικαλιστή διανοούμενο, ηγέτη και μέντορα της πνευματικής ομάδας που προετοίμασε την Επανάσταση του 1919. Στην τελευταία εν Ελλάδι συλλογική έκδοση περί τον Lukacs, ο «πατέρας» του ουγγρικού επαναστατικού συνδικαλισμού αναφέρεται μόνον στο άρθρο του Michael Lowy, με γνώμονα τη διαμεσολάβησή του στην επιρροή του Georges Sorel επί του ούγγρου φιλοσόφου [Σαγκριώτης, Χρύσης 2006: 205-21 ο] 1. Χωρίς φυσικά να έχει κανείς απαιτήσεις εξαντλητικής πραγμάτευσης της ευρείας γκάμας των επιρροών στη διαμόρφωση της θεωρίας του Lukacs μέσα σε ένα και μόνο πόνημα - δεδομένου ότι η βιβλιογραφία στη γλώσσα μας είναι ισχνή -, ο Szabo χρήζει πιστεύω περαιτέρω ανάλυσης, καθώς αποτέλεσε κύρια «τροφό» των κύκλων διανοουμένων και εργατών στην προ-επαναστατική Ουγγαρία. Άλλωστε, όπως θα παρατήρησε ο αναγνώστης στην προμετωπίδα, ο ίδιος ο γηραιός Lukacs — καίτοι αμετανόητος λενινιστής ακόμη και στο «σούρουπο» του φιλοσοφικού του βίου — δεν διστάζει να τον χαρακτηρίσει «πατέρα όλων». Σε αυτό το άρθρο, προτίθεμαι να σκιαγραφήσω εν συντομία την επίδραση ενός μαρξιστή και συνάμα αναρχοσυνδικαλιστή βιβλιοθηκάριου στην πνευματική πορεία του Lukacs προς τον λενινισμό, εφόσον μάλιστα η τελική κατάληξη του φιλοσόφου δεν είναι άμοιρη ευθυνών για την «εξαφάνιση» του «αιρετικού», εντός και εκτός της δις επαναστατημένης κατά τον 20° αιώνα Ουγγαρίας.

Ο άνθρωπος που αντιμετώπιζε το βιβλίο σαν «φετίχ», ιδανικό «εμπρηστή» των ψυχών για την «action directe» της εργατικής εξέγερσης [Jaszi 1923: 215] — και του οποίου το όνομα φέρει ως σήμερα το δίκτυο Δημοτικών Βιβλιοθηκών της Βουδαπέστης — είναι το ώριμο τέκνο μιας διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης της ουγγρικής κοινωνίας στην αναρχική προοπτική: τα «4 κύματα του αναρχισμού» [Bak 1991: χνi—χχi] εκδηλώθηκαν στην κεντροευρωπαϊκή χώρα σαν «αντιμάμαλο» της ρήξης στην Α’ Διεθνή μεταξύ Μarx και Μπακούνιν. Τα ονόματα των: Jeno Schmitt, Istvan Varkonyi, Karoly Krausz και Ervin Batthyany είναι με βεβαιότητα άγνωστα στον έλληνα αναγνώστη, θεμελίωσαν ωστόσο μια βραχύβια παράδοση εργατικών και αγροτικών αγώνων στην Ουγγαρία, τον αντιεξουσιαστικό «δίδυμο αδερφό» των ευρωπαϊκών κινημάτων σε μία καθυστερημένη χώρα χάρη σε μία αποφασισμένη «μειοψηφία». Αυτό το ιδιόμορφο κίνημα «πρωτόγονου κομμουνισμού», όπως θα έλεγε ο Marx - ένα μείγμα χριστιανικής αγάπης και αντικληρικισμού, λαϊκής εξέγερσης και αφηρημένης θεωρίας των φιλοσόφων Schmitt, Nietzsche και Λαβρόφ - ή απλώς «ελευθεριακού σοσιαλισμού» όπως το ήθελαν οι ίδιοι, προετοίμασε μαζί με το σύνολο της επαναστατικής Λογικής που εισέρεε στην Ουγγαρία από τη γειτονική Γερμανία την Επανάσταση των Συμβουλίων του 1919. Κατά πολλούς ερευνητές, η εν λόγω εξέγερση που ξέσπασε τους πρώτους μήνες μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αποτελεί το μόνο ποιοτικό ισοδύναμο της τελευταίας στη «γηραιά ήπειρο» καθ’ όλη τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, ή απλούστερα, αν υπήρξε ακριβές «αντίτυπο» της Ρωσικής Επανάστασης στον 20° αιώνα - τηρουμένων των αναλογιών και με ανάλογες παραμέτρους σύμφωνα με την κλασική μαρξιστική ανάλυση των «υποκειμενικών» και «αντικειμενικών» παραγόντων της ταξικής πάλης - αυτή είναι η ουγγρική επανάσταση του 1919. Από τις ομιλίες στην κηδεία του Szabo (2-10-1918), «θα μπορούσε κανείς να αφουγκραστεί τον τυφώνα της επανάστασης που πλησίαζε», τονίζει 5 χρόνια μετά ο φίλος του, επίσης αναρχικός, Oscar Jaszi, ενώ η προτομή του Szabo δίπλα στους Μarx – Engels κατά τη διάρκεια της εξέγερσης έρχεται σε κατάφωρη αντίθεση με την «εξαφάνισή» του ελέω «ορθοδοξίας» στη συνέχεια [Jaszi, 1923: 225, 228], μία προϊούσα διαδικασία «παραμόρφωσης» της ανατρεπτικής Λογικής «από τη θεωρία στην πράξη», που παρέσυρε όχι μόνο το όραμα ενότητας τους που εισηγήθηκε φιλοσοφικά ο «υιός» Lukacs, αλλά και όλο τον μαρξισμό του παρελθόντος αιώνα.

Το άγαλμα του ούγγρου αναρχοσυνδικαλιστή που έστησαν αυθόρμητα οι επαναστατημένοι εργάτες δίπλα στους «πατέρες» του μαρξισμού, αρκεί νομίζω για να πείσει περί της «πατρότητας» της Επανάστασης των Συμβουλίων, όταν μάλιστα η περιφορά της σορού κατά τον ταραγμένο Οκτώβριο του 1918 είχε ως αποτέλεσμα την καθολική διακοπή εργασίας σε όλα τα εργοστάσια της Βουδαπέστης [Jaszi 1923: 225], όμως η παράδοξη με μια πρώτη ματιά εγγύτητα του Szabo με τους «ιδρυτές» Μarx – Engels δεν θεμελιώνεται μόνο στην «πράξη». Ο διψασμένος για «γνώση» βιβλιοθηκάριος έφερε σε επαφή για πρώτη φορά τη διανόηση και την εργατική τάξη της χώρας του με τις αρχές της θεωρίας, μεταφράζοντας και προλογίζοντας δύο τόμους επιλεγμένων έργων των Μarx-Engles, στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Δεν έχουμε λόγους να αμφισβητήσουμε την ειλικρίνεια του γηραιού Lukacs, επιφανές «τέκνο» ο ίδιος μιας πνευματικής τάσης εκλεκτικισμού των ιδεών που εξέθρεψε ο Szabo και ο Lukacs χαρακτηρίζει «πρωτόγονο ουτοπισμό» [Lukacs 1963: 17] όταν ο ούγγρος μαρξιστής δηλώνει ότι «διάβασε κάτι από τον Μarx ως μαθητής γυμνασίου» ή ότι «έριξε μια ματιά στο Κεφάλαιο το 1908» [Lukacs 1967: 7]: ο συγγραφέας του Ιστορία και ταξική συνείδηση δεν γνώρισε τον Μarx από τη μετάφραση του Szabo, μάλλον πέρασε απότομα από τον Szabo στον Sorel, εν συνεχεία στη Luxemburg και από εκεί στη λενινιστικού τύπου κομματική «ορθοδοξία» [Lichtheim 1972: Lunn 1984: 106], μία πορεία την οποία ο ίδιος σχηματικά περιέγραψε πολλάκις ως «ο δρόμος μου προς τον Marx». Ωστόσο, όντας μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Huszadik Szazad (20ός Αιώνας), όπου ο εκ των επιμελητών της έκδοσης Szabo είχε την ευκαιρία να «προπαγανδίσει» τις νέες ιδέες που έφθαναν από την Δύση [Βak 1991: xxiv], ο Lukacs κατάφερε κατά μείζονα λόγο να αναμιχθεί στο κλίμα της «ουτοπίας» που σημάδεψε την εποχή της «τέλειας ενοχής», λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο [Lukacs 1963: 15] και ακριβώς αυτό το πρόβλημα της «ενοχής», που προκύπτει δια μέσου του ηθικού αιτήματος περί αξιών του ανθρώπου, θα αποτελέσει τη μείζονα συνιστώσα - οδηγό για τις «ιστορικο-φιλοσοφικές προσπάθειες» του ούγγρου μαρξιστή [Lukacs I933: 9], ως την οριστική ρήξη με την κοσμοθεωρία του Szabo μετά την ένταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ουγγαρίας.

Ανατρέχοντας στις μεταγενέστερες, μεγαλόστομες οπωσδήποτε διακηρύξεις του Lukacs περί Καταστροφής του Λόγου (1954), όπου επιτίθεται στον «ιρασιοναλισμό» και ιδίως στον Nietzsche τον οποίο εγκαλεί για έλλειψη ηθικής στο όνομα της νεοκαντιανής «νομιμότητας» [Lukacs 1954: 80], ηχεί μάλλον ειρωνική η διαπίστωση του Jaszi περί «συμπάθειας» του Szabo έναντι των «νεαρών ανορθολογιστών» (μεταξύ των οποίων και ο ούγγρος μαρξιστής): ανακαλώντας μια «σπουδαία» κατά τον αυτόπτη μάρτυρα Jaszi συνεδρίαση της «Κοινωνιολογικής Εταιρίας» 2, ο Lukacs φέρεται να άσκησε εκεί μία από τις τελευταίες του «ανορθολογικές» κριτικές απέναντι στον υλιστικό θετικισμό [Jaszi 1923: 229, Kenyeres 1993: 393], εφαρμόζοντας κατ’ ουσία τις απόψεις του περί «τραγικού», όπως είχαν διατυπωθεί στο Ψυχή και Μορφές (1911), μια «επαναστατική» τοποθέτηση που βρήκε τον Szabo αλληλέγγυο. Η πνευματική πορεία του Lukacs είναι κατά μία έννοια αντίστροφη από αυτή του Szabo: ο πρώτος οδεύει συνθετικά από τον ρομαντισμό και την «τραγική θέαση» του κόσμου [Lowy I979: 14] στον μπολσεβικισμό πρώτα και ύστερα μάλλον ανοίγει ο ορίζοντας «προς τον Μarx», μέσω της μεγαλοφυούς φιλοσοφικής σύνδεσης του με τον Hegel στο μείζον έργο Ιστορία και ταξική συνείδηση. Ο «μέντορας» βαδίζει μάλλον αντίστροφα, καθώς «όντας ήδη μαρξιστής» στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα [Szabo 1908: 121] δεν διστάζει να «αναθεωρήσει» την αρχική του πεποίθηση, ως προς την ανάγκη «κατανόησης των νόμων της κοινωνικής προόδου» προκειμένου να «διαπαιδαγωγηθεί» το άτομο σύμφωνα με την «υψηλότερη ανθρώπινη και κοινωνική ιδέα» [Szabo 1904: 77], «αναθεώρηση» που έχει ως συνέπεια την ανάδυση της υποχρέωσης «φιλοσοφικής, ηθικής θεμελίωσης» απέναντι στον «κοινωνιολογικό σχετικισμό» της ελευθερίας που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρώπινη προσωπικότητα [Jaszi 1923: 223]. Σύμφωνα με τον επιστήθιο φίλο του, ο Szabo εξελίχθηκε από τη «δογματική» (μαρξιστική) στην «αναθεωρητική» περίοδο, καταλήγοντας στην «ηθικολογική» [Jaszi 1923: 221]. Η κατεξοχήν σύμπτωση της προβληματικής για τους Lukacs-Szabo λαμβάνει χώρα όπως θα δούμε στο μείζον θέμα της τρίτης περιόδου του τελευταίου, εκτός της αξιοσημείωτης ταυτότητας απόψεων ως προς τη σχέση θεωρίας - πράξης και την «κατηγορία της ολότητας» [Goldbeberg1985: 2], τα οποία δεν θα μας απασχολήσουν εδώ.

Τονίζοντας τις πολιτικές του θέσεις - «ο πλέον επικίνδυνος εχθρός για το μέλλον της ανθρωπότητας, είναι η ισχύς της εξουσίας» [Szabo 190ρα: 112]-, ο Szabo θέτει το κύριο πρόβλημα της ουγγρικής επαναστατικής διανόησης: «συγκεκριμένες αρχές θα πρέπει να κληροδοτηθούν στη μελλοντική κοινωνία» [Szabo 1909α: 111]. Παρακάμπτοντας στην ουσία την καντιανή «κανονιστικότητα», ο ούγγρος αναρχοσυνδικαλιστής επικυρώνει τη μαρξική κατά τη γνώμη του αναγωγή της ηθικής στο οικονομικό σύστημα παραγωγής, θεωρώντας «γελοία» την εγκαθίδρυση «ηθικής ταξινόμησης» υπό το κράτος των καπιταλιστικών σχέσεων [Szabo 1908: 120]. Η προτεραιότητά του είναι «ουμανιστική», την οποία συμμερίζεται με τους «ρομαντικούς αντικαπιταλιστές» που απαρτίζουν τον κύκλο του Lukacs. Καθώς η ρήξη στην Α’ Διεθνή είναι ακόμα «νωπή» για τους ούγγρους «ελευθεριακούς σοσιαλιστές», ο νιτσεϊκός Szabo - ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω παρουσιάζει εντυπωσιακή ομοιότητα με τη μορφή του «παράφρονος» φιλοσόφου - επιμένει εμφατικά στον «υποκειμενικό παράγοντα» της ταξικής διαμάχης.

Παρεμβάλλοντας τις θέσεις του Πετρ Λαβρόφ περί «υποκειμενικής ψυχολογικής οπτικής» ως πλήρωση του ελλείμματος που παρουσίαζε ο ιστορικός υλισμός [Thorpe Ι991: 254, 268], ο Szabo υπενθυμίζει την προτεραιότητα που πρέπει να έχουν οι ηθικές αξίες έναντι της αξίωσης των «ορθοδόξων» μαρξιστών: «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», ή αλλιώς, η εξουσία θα πρέπει να κατακτηθεί με κάθε τίμημα. Η έντιμη διαπίστωση του Jaszi, πως ο Szabo συνειδητοποίησε την απειλή που προοιωνίζεται η ταξική δικτατορία όταν «το δημιουργικό πνεύμα της υψηλής ηθικότητας στην κοσμοθεωρία εκλείπει» [Jaszi 1923: 223], θέτει στο επίκεντρο τη βασική πηγή διαφωνίας στις παραμονές της Επανάστασης των Συμβουλίων. Εάν ο «υποκειμενικός παράγοντας», στον οποίο εσωκλείεται η ανθρωπιστική αξίωση της ηθικότητας - σίγουρα όχι χωρίς την ταξική της καταγωγή -, υποχωρήσει απέναντι στον «αντικειμενικό» (η «ωριμότητα» των οικονομικών συνθηκών που προπαγάνδιζε η ανερχόμενη δύναμη του «διαλεκτικού υλισμού»), τότε ο κίνδυνος του δεσποτισμού είναι «επί θύραις».

author by Ν. Σέργηςpublication date Fri Apr 27, 2007 18:53author address author phone Report this post to the editors

Εν τέλει, η επερώτηση αυτή ήταν τόσο αντιεξουσιαστική, ώστε ο Jeno Varga, υψηλόβαθμο στέλεχος της Γ’ Διεθνούς, να αναρωτηθεί για τον πρώτο μεταφραστή του Μarx στην ουγγρική γλώσσα, κατά πόσον αυτός ήταν ακόμη «επί μαρξιστικού εδάφους» [Jaszi 1923: 224]… Όπως αποδεικνύουν όμως τα γραπτά, και ο Lukacs την ίδια εποχή ήταν εξίσου «αιθεροβάμων». Ο μετέπειτα σταλινικός φιλόσοφος μάλλον προσυπέγραφε τότε την εμμονή του Szabo περί «ηθικής απαίτησης να εναρμονιστούν οι σκοποί με τα μέσα» [Thorpe 1991: 259], όταν δημοσίευε το άρθρο: «Ο μπολσεβικισμός ως ηθικό πρόβλημα» (1918), αλλά η ένταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα του επέβαλε μία από τις εντυπωσιακότερες μεταστροφές στην Ιστορία της Φιλοσοφίας. Επικυρώνοντας την a priori «ορθότητα» της κομματικής πρωτοπορίας, ο Lukacs ισχυρίζεται λίγες μόνο εβδομάδες μετά το προαναφερθέν άρθρο: «αν ορίσουμε την τακτική σαν μέσο για την πραγματοποίηση των σκοπών [...] υποβάλλουμε έμμεσα μια απάντηση στο ηθικό πρόβλημα: να ακολουθείς τη σωστή τακτική είναι αυτόματα και ηθικό» [Lukacs 1919: 43, 49]. Με μια αριστοτεχνική κίνηση φιλοσοφικής «στρεψοδικίας», ο Lukacs εγκαταλείπει τον καντιανισμό που χρησίμεψε σαν καταλύτης ως προς την εμπλοκή του ατομικού ηθικού προβλήματος στη σύγκρουση Ιστορίας και Ηθικής [Σέργης 2005], το φιλοσοφικό πρόβλημα επιλύεται με την ουσιαστική κατάργησή του -παρενθετικά, να επισημάνουμε ότι ο ούγγρος μαρξιστής αποτελεί σήμερα ένα ηθικά «μιαρό» παρελθόν για τη διανόηση της χώρας του, κατά μία σχεδόν παρωδιακή αντιστροφή των όρων της Επανάστασης των Συμβουλίων, καθώς η «αγορά» διαδέχθηκε τον «κομμουνισμό» μετά το 1989 [Σέργης 2005α] 4. Στο σημείο αυτό αποκόπτεται οριστικά ο «ομφάλιος λώρος» με τον «πατέρα όλων», ο Lukacs αποδομεί έξοχα τον καντιανισμό στο κεφάλαιο περί «αντινομιών της αστικής σκέψης» του Ιστορία και ταξική συνείδηση [Lukacs 19230: 121- 172], τακτοποιώντας τους «λογαριασμούς» του με το φιλοσοφικό του παρελθόν - μόνο προσωρινά όπως αποδείχτηκε -, σάμπως το ηθικό ζήτημα που έθετε ο Szabo να ταυτίζεται με την «κανονιστικότητα» της καντιανής Ηθικής. Ωστόσο, ο Szabo ήταν σαφής: είναι «γελοία» η ηθική χωρίς την αναφορά στην οικονομική βάση 5.

Θα κλείσω το άρθρο με τη θέση ενός ερωτήματος. Είναι πέραν πάσης αμφισβητήσεως η αξία του Lukacs στην Ιστορία της Φιλοσοφίας. Παρά το ότι οι συμπατριώτες του δείχνουν να τον αγνοούν στον 21° αιώνα λόγω της «ρετσινιάς» του κομμουνιστή, το έργο του είναι αναντίρρητα σπουδαίο, αφενός λόγω της ικανότητάς του να μεταχειρίζεται επιτυχώς μια ποικιλία φιλοσοφικών παραδόσεων και αφετέρου λόγω της ευκολίας του να αντιμετωπίζει τα τυχόν νέα προβλήματα που εισάγει ο φιλοσοφικός λόγος. Μπαίνουμε στον πειρασμό να αποδώσουμε τις συγκεκριμένες αρετές στο εκλεκτικιστικό κλίμα ιδεών όπου οργανώθηκε η σκέψη του, μέρος του οποίου βέβαια αποτελεί η ομάδα του Szabo - μολονότι είθισται στις οικείες αναλύσεις να υπερτονίζεται η επιρροή του «κύκλου Weber» ή των νεο-καντιανών της Χαϊδελβέργης, συνεπεία ίσως μιας γενικευμένης διεθνούς άγνοιας περί των πνευματικών πεπραγμένων στην Ουγγαρία. Το βέβαιο είναι ότι η ουγγρική διανόηση της εποχής διακρίνεται για το «ηθικολογικό» ζήτημα που θέτει συνεχώς στα επαναστατικά «εργαστήρια» της σκέψης, για την ηθική διάσταση που προσδίδει στο φαινόμενο της εξουσίας. Ο Szabo όπως είπαμε «ξεχάστηκε» γρήγορα, η προτομή του αποκαθηλώθηκε, με την ίδια μέθοδο που οι μορφές απαλείφθηκαν από τις φωτογραφίες - επιβεβαιώνοντας ειρωνικά την τραγική αντίστιξη μεταξύ Ψυχής και Μορφών. Ωστόσο, παρότι λησμονημένος, παρέμεινε επίκαιρος στον «υπαρκτό σοσιαλισμό», ειδικά όταν η «εικονομαχική» μήνις κατά του σταλινισμού εισήγαγε ξανά το δίλημμα που γεννά η συνύπαρξη «σκοπών και μέσων». Η αγωνία του Szabo για το μέλλον της επανάστασης καθόρισε την πολιτική συνείδηση στον 20° αιώνα, χωρίς ο ίδιος να συμμετέχει, τουλάχιστον με το όνομά του. Θέτω λοιπόν το ερώτημα: ποια θα ήταν η τύχη του Szabo, πώς θα εξελισσόταν η θεωρία του Lukacs και τέλος ποια θα ήταν η μορφή της Ιστορίας της Φιλοσοφίας σήμερα, αν ο «υιός» δεν εγκατέλειπε τον «πατέρα»; Εν ολίγοις, τι θα συνέβαινε εάν σε εκείνες τις κρίσιμες εβδομάδες μεταξύ 1918 και 1919, ο Lukacs επέλεγε όχι την κομμουνιστική «πατρότητα» της Επανάστασης των Συμβουλίων, αλλά αυτή του αναρχοσυνδικαλιστή Ervin Szabo;

author by Ν. Σέργηςpublication date Fri Apr 27, 2007 18:55author address author phone Report this post to the editors

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Ι. Ο Szabo κακώς αποδίδεται στα ελληνικά «Ζάμπο», καθότι είναι σαφές ότι ο δίφθογγος «Sz» στην ουγγρική γλώσσα προφέρεται απολύτως ισοδύναμα με το ελληνικό γράμμα «σ». Ο Szabo έχει «ταλαιπωρηθεί» από πολλούς μεταφραστές στο παρελθόν, με κορυφαία την επιλογή «Στσαμπό»!

2. Η «Κοινωνιολογική Εταιρία», ιθύνων νους της οποίας ήταν ο Jaszi, αποτέλεσε ένα «εργαστήριο» νέων ιδεών - εδώ βέβαια μεγάλη ήταν η συμβολή του Szabo -, μια «κονίστρα» κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού «εκμοντερνισμού», όπου η «πρόοδος» της καθυστερημένης Ουγγαρίας ταυτίστηκε με τις νιόφερτες από τη Δύση κοινωνικές επιστήμες [Bak 1991: xxvii]. Όπως ήταν φυσικό, από αυτή τη συνάθροιση λαμπρών πνευμάτων της εποχής - «συγκοινωνούν δοχείο» με το περιοδικό Huszadik Szazad [Lowy 1979: 74] - δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο Lukacs, έστω και ως «ανεκτός επισκέπτης» [Lowy 1979: 90]. Στη διαπίστωση αυτή κατατείνει η ομολογία του Lukacs λίγο πριν τον θάνατό του, κατά την οποία ο ίδιος δεν ανήκε άμεσα σε καμία ομάδα, μήτε του περιοδικού Huszadik Szazad της «Εταιρίας» μήτε του περιοδικού Nyugat (Δύση) όπου επίσης συνεργαζόταν [Kenyeres 1993: 390].

3. Επιγραμματικά, ο Szabo κάνει λόγο για την «ενότητα θεωρίας και πράξης», στην προσπάθειά του να επιτύχει μία «σύνθεση» μεταξύ του «στοχαστή» Marx και του «πολεμιστή» Μπακούνιν, υπό μία οπτική ενωτική, υπό τη ρομφαία του «ελευθεριακού σοσιαλισμού» [Szabo 1909: 64. 66] - ο Szabo πέθανε πριν οι ούγγροι κομμουνιστές επιβεβαιώσουν τη θανάσιμη δήλωση του ολλανδού σοσιαλδημοκράτη Van Nol: «οι αναρχικοί είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί μας» (1904), καταλύοντας το αφελές «στην πράξη» συμφιλιωτικό όραμα του «εξαφανισθέντος» ούγγρου αναρχοσυνδικαλιστή. Σίγουρα κάπου εμφιλοχωρεί το κλίμα της «Κοινωνιολογικής Εταιρίας», όταν ο Lukacs με μία οξυδερκή φιλοσοφική αναδίπλωση ενοποιεί «θεωρία και πράξη», στο «ταυτόσημο υποκείμενο - αντικείμενο» («ολότητα») που εκπροσωπεί η εποπτεία της ταξικής συνείδησης του προλεταριάτου [Lukacs 1923: 296-298].

4. Τα άρθρα θα συμπεριληφθούν υπό νέα επεξεργασία στη μελέτη μου για τη φιλοσοφία του «νεαρού» Lukacs, η οποία θα κυκλοφορήσει προσεχώς.

5. Μέσα στην αισιόδοξη ορθολογικότητά του, ο Kant δεν μπορούσε βέβαια να υποψιαστεί τις πρακτικές συνέπειες της ταξικής ανάλυσης του Μarx, κι εδώ φυσικά καταλυτική είναι η σημασία του εγελιανού ιδεαλισμού. Συνεπώς, φιλοσοφικά έχει κάποιο δίκαιο ο Lukacs, αλλά πολιτικά το ηθικό ζήτημα παρέμεινε άλυτο, με τις γνωστές συνέπειες για τον ίδιο και το πόνημα του.

author by Ν. Σέργηςpublication date Fri Apr 27, 2007 18:56author address author phone Report this post to the editors

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bak M. Janos et al. (επιμ.) Liberty and Socialism, εκδ. «Rowman and Littlefield», Maryland (ΗΠΑ) 1991. Goldberger Samuel, Ervin Szabo, Anarcho-syndicalism and democratic Revolution in turn-of-the-century Hungary, διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Columbia, ΗΠΑ 1985. Illes Laszlo et al. (επιμ.) Hungarian Studies on Gyorgy Lukacs, μτφ. Joszef Kovacs, εκδ. «Akademiai Kiado», Βουδαπέστη 1993. Jaszi Oscar, «Ervin Szabo and His Life’s Work« [1923], στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991. Kenyeres Zoltan, «Lukacs’s Hungarian Studies before I945», στο: Illes Laszlo, Hungarian Studies, 1993. Lichtheim George, Λούκατς, μτφ. Δ. Θεοδωρακάτου, εκδ. «Μπουκουμάνη», Αθήνα 1972. Lowy Michael, Georg Lukacs - From Romanticism to Bolshevism, μτφ. P. Camiller, εκδ. «NLB», Λονδίνο 1979. - «Γκέοργκ Λούκατς και Ζωρζ Σορέλ: κάτω από τον αστερισμό του ρομαντισμού», μτφ. Μ. Τριαντάφυλλου, στο: Σαγκριώτης, Χρύσης, Γκέοργκ Λούκατς 2006. Ι,ukacs Gyorgy, Η Ψυχή και οι Μορφές [1911], μτφ.- επιμ. Α. Οικονόμου, εκδ. «θεμέλιο», Αθήνα 1986. - «Τακτική και Ηθική» [1919] στο: Ταχτική και Ηθική, εισ.: Π. Νούτσος, μτφ. Θ. Ανθογαλίδου, εκδ. «Γρηγόρη», Αθήνα 1978. - Ιστορία και ταξική συνείδηση [1923], μτφ. Γ. Παπαδάκης, εκδ. «Οδυσσέας», Αθήνα 1975. - Η πραγμοποίηση και η συνείδηση του προλεταριάτου [1923α] (=4° κεφάλαιο από το: Ιστορία και ταξική συνείδηση}, εισ.-μτφ. Κ. Καβουλάκος, εκδ. «Εκκρεμές», Αθήνα 2006. - «Αυτοβιογραφικός πρόλογος: η πορεία μου προς τον Μαρξ» [1933] στο: Μαρξισμός και Σταλινισμός, μτφ. Γ. Κώττης, Μ. Χρυσοβιτσιώτου, εκδ. «Γράμματα», Αθήνα 1978. - Ο Φρειδερίκος Νίτσε κάτω από το φως του μαρξισμού [1954] (=3° κεφάλαιο από το: Η καταστροφή του Λόγου), μτφ. Ξ. Ι. Καρακάλου, εκδ. «Μαρή», Αθήνα 1980. - «Πρόλογος» [1963] στο: Η θεωρία του μυθιστορήματος [1916], μτφ. Σ. Βελέντζας, εκδ. «Άκμων», Αθήνα 1978. - «Πρόλογος» [1967], στο: Ιστορία και ταξική συνείδηση 1975. - Lunn Eugene, Marxism and Modernism, εκδ. University of California, Λονδίνο 1984. - Σαγκριώτης Γιώργος, Χρύσης Α. Αλέξανδρος (επιμ.), Γκέοργκ Λούκατς. Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις, εκδ. «Αλεξάνδρεια», Αθήνα 2006. Σέργης Τζ. Νίκος, Tortenelem es etika. Lukacs kantianismusa mint moralis problema (= History and Ethics, Lukacs’ Kantianism as a moral problem), Vilagossag, XLVI (2005) 127-135. - «Η πρόσληψη των Hegel-Marx-Lukacs στη φιλοσοφική έρευνα στην Ουγγαρία σήμερα» [2005α], στο: Συνέδριο, Η Φιλοσοφία σήμερα που διοργάνωσε το Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης (Ρέθυμνο, 18-20 Νοεμβρίου 2005),·υπό δημοσίευση. - Ervin Szabo, Party Discipline and the Freedom of Individual, [1904], στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991. - American and European Socialism [1908], στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991 - Marx and Bakunin [1909], στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991 - Socialism and Social Democracy[1909a], στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991 - Thorpe Wayne, The Hungarian Minority Socialists in European Perspective στο: Bak M. Janos, Liberty and Socialism, 1991.

* Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Πανοπτικόν», τεύχος 9, Ιούλιος 2006.

 

This page has not been translated into Català yet.

This page can be viewed in
English Italiano Deutsch
© 2005-2024 Anarkismo.net. Unless otherwise stated by the author, all content is free for non-commercial reuse, reprint, and rebroadcast, on the net and elsewhere. Opinions are those of the contributors and are not necessarily endorsed by Anarkismo.net. [ Disclaimer | Privacy ]