Murray Bookchin 1921-2006

Διεθνή | Αναρχικό κίνημα | Λοιπός Ελευθεριακός Τύπος Thursday August 03, 2006 12:52 by Α. Γκεζερλής

Μια μικρή βιογραφία

Το κείμενο αυτό αποτελεί πρόλογο του Α. Γκεζερλή σε πρόσφατο βιβλίο του για τον κομμουναλισμό που εκδόθηκε στην Ελλάδα. Το αναδημοσιεύουμε αν και διαφωνούμε με κάποιες απόψεις του Μπούκτσιν.

O Murray Bookchin πέθανε την Κυριακή, 30 Ιουλίου 2006, στο σπίτι του, στην πόλη Burlington της αμερικάνικης πολιτείας Vermont.

O Murray Bookchin γεννήθηκε το 1921 στο Bronx της Νέας Υόρκης και ενηλικιώθηκε σε ένα περιβάλλον ζωηρής πολιτικής δραστηριότητας, με διάχυτη την επίδραση της Ρωσικής Επανάστασης του 1917. Οι Εβραίοι μετανάστες γονείς του ήταν μέλη της οργάνωσης IWW, ενώ η γιαγιά του (Zeitel Kaluskaya) ήταν μέλος των ναρόντνικων στην τσαρική Ρωσία, περίγυρος που έδρασε ως καταλύτης για την πολιτικοποίηση του νεαρού Murray (ο οποίος προσχώρησε στους Νέους Πρωτοπόρους στην ηλικία των 9!).

Οι επιρροές που τον οδήγησαν στην ενεργό ανάμιξη (και στελεχοποίηση) στο κομμουνιστικό κίνημα δεν ήταν ακαδημαϊκές, αλλά συνίσταντο σε γεγονότα όπως η εκτέλεση των Sacco και Vanzetti το 1927 (που χαράχτηκε στη μνήμη του για πάντα) και σε φαινόμενα όπως η τοπική απήχηση του κομμουνισμού καθώς και η οικονομική ύφεση. Μετά την υιοθέτηση της πολιτικής των Λαϊκών Μετώπων, τις δίκες της Μόσχας και την προδοσία της ισπανικής επανάστασης του 1936, ένιωσε ηθικά υποχρεωμένος να εγκαταλείψει τον αντεπαναστατικό Σταλινισμό και να μεταπηδήσει στον Τροτσκισμό.

Στο μεταξύ είχε προσφερθεί να πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο, κάτι που δεν του επετράπη λόγω του νεαρού της ηλικίας του – σύντροφοί του, ωστόσο, έχασαν τη ζωή τους στο μέτωπο της Μαδρίτης. Όντας «στρατευμένος» μαρξιστής, ο Bookchin συμμετείχε έντονα σε συνδικαλιστικές δραστηριότητες σε κάθε εργοστάσιο στο οποίο εργαζόταν (χυτήρια, αυτοκινητοβιομηχανίες κ.λπ.). Ωστόσο, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (που δεν οδήγησε σε προλεταριακές επαναστάσεις αλλά στη σταθεροποίηση του καπιταλισμού), ο ρόλος της «σοσιαλιστικής» Σοβιετικής Ένωσης στην καταστολή επαναστατικών κινημάτων, καθώς και η κατ’ ουσίαν ρεφορμιστική στάση των αμερικάνων εργατών (που αποκαλύφθηκε ξεκάθαρα στον Bookchin μετά το τέλος της μεγάλης απεργίας στην General Motors το 1946) κλόνισαν τη νομοτελειακή αντίληψή του για το εργατικό κίνημα ως τη μοναδική επαναστατική δύναμη. Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1940 προσχώρησε στην οιονεί μαρξιστική, αλλά με ελευθεριακές «παρεκκλίσεις» πολιτική ομάδα γύρω από τον Γερμανό πρώην τροτσκιστή Josef Weber (Movement for a Democracy of Content).

Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ενώ η ανάπτυξη της αμερικάνικης οικονομίας είχε φτάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδα και ο πληθυσμός έπεφτε θύμα της γενικευμένης νάρκωσης του καπιταλισμού, οι Bookchin άρχισε να ενσωματώνει την οικολογία στη θεώρησή του, πολύ πριν η πρώτη αποκτήσει τη φήμη (και την προδηλότητα) που έχει σήμερα. Έτσι, ανάμεσα στις πρώτες του δημοσιεύσεις (υπό το ψευδώνυμο Lewis Herber) στην αγγλόφωνη εκδοχή του εντύπου της προαναφερθείσας ομάδας (Contemporary Issues) βρίσκεται και ένα σημαντικό του άρθρο του 1952 πάνω στο ζήτημα των χημικών ουσιών στα τρόφιμα, ενώ σε άλλα κείμενα μίλησε για τις ολέθριες επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας. Παράλληλα, ο Bookchin (που υποστήριξε με την αρθρογραφία του την Ουγγρική Επανάσταση του 1956) άρχισε να μετακινείται όλο και πιο πολύ προς μία ελευθεριακή τοποθέτηση: απομακρυνόμενος από τον ορθόδοξο μαρξισμό, συνειδητοποίησε εμβρυακά ότι το κεντρικό πρόβλημα της σημερινής (αλλά και κάθε) κοινωνίας έχει να κάνει με την ιεραρχία και την κυριαρχία, όχι μονάχα με την ταξική εκμετάλλευση (που ορίζεται με στενά οικονομικούς όρους).

Με την άφιξη της δεκαετίας του 1960, ο Bookchin, βλέποντας τα ιστορικά όρια του μαρξισμού, την ανεπάρκεια της ταξικής ανάλυσης αυτού, καθώς και τον εγγενή συγκεντρωτισμό της κομματικής δομής, άρχισε πλέον να αυτοπροσδιορίζεται ανοιχτά ως αναρχικός. Στην αναρχική του αυτή προσέγγιση βασικό στοιχείο αποτελούσε η οικολογία: το 1962 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο, πάνω στην οικολογική καταστροφή και τις κοινωνικές συνέπειές της, ενώ στα μέσα της δεκαετίας διείδε τον πιθανώς κρίσιμο ρόλο που θα μπορούσαν ναι παίζουν οι εναλλακτικές τεχνολογίες σε μία οικολογική και ορθολογική κοινωνία. Η σύνθεση αναρχισμού και οικολογίας που πραγματοποίησε ο Bookchin αποτέλεσε αυτό που αργότερα θα γινόταν γνωστό ως το πρόταγμα της κοινωνικής οικολογίας.

Έχοντας υπολογίσιμη επιρροή πάνω στην τότε «Νέα Αριστερά», συμμετέχοντας στο κίνημα της αντικουλτούρας, στις κινητοποιήσεις κατά της πυρηνικής ενέργειας (με χρονικά τοπικό αποκορύφωμα τις διαδηλώσεις στο Queens το 1964), στις πορείες κατά του πολέμου του Βιετνάμ και σε αυτές υπέρ των πολιτικών ελευθεριών, ο Bookchin δεν έπαψε να «προπαγανδίζει» τη σύνθεση αναρχισμού και οικολογίας (ως συγγραφέας, ομιλητής, πανεπιστημιακός δάσκαλος και ακτιβιστής).