Ο Προμηθέας και η γκρίζα ζώνη

Διεθνή | Καταστολή / Φυλακές | Γνώμη / Ανάλυση Thursday August 02, 2018 20:02 by Κώστας Δεσποινιάδης

Καθήκον μας σήμερα να διαλυθούν κατά το δυνατόν αυτές οι «γκρίζες ζώνες», ο φονιάς και το θύμα να μην είναι αγκαλιά.

Μιλώντας για τη «γκρίζα ζώνη» στο «Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν» ο Πρίμο Λέβι λέει ότι η πιο ακραία φιγούρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης είναι οι Sonderkommando (ειδική ομάδα), οι Εβραίοι κρατούμενοι στους οποίους οι ναζί είχαν αναθέσει τη διαχείριση των θαλάμων αερίων και των κρεματορίων. Δουλειά τους ήταν να οδηγούν τους έγκλειστους στους θαλάμους αερίων, στη συνέχεια έσερναν έξω τα πτώματα, τα έπλεναν, έβγαζαν τα χρυσά δόντια, έκοβαν τα μαλλιά των γυναικών, έκαναν τη διαλογή ενδυμάτων και υποδημάτων, μετέφεραν τα πτώματα στα κρεματόρια και τέλος άδειαζαν τους φούρνους από τα υπολείμματα της στάχτης.

Η οργάνωση αυτών των ομάδων, ισχυρίζεται ο Πρίμο Λέβι, υπήρξε το δαιμονικότερο έγκλημα του ναζισμού, γιατί διέλυσε το παμπάλαιο δυαδικό σχήμα καλού-κακού που όλοι έχουμε στο μυαλό μας, αυτή την αφαίρεση με την οποία μπορούμε να ερμηνεύσουμε, απλοϊκά έστω, το δυσερμήνευτο όσων συμβαίνουν, γιατί δημιούργησε μια «γκρίζα ζώνη» με δυσδιάκριτο περίγραμμα που ταυτοχρόνως χωρίζει αλλά και συνδέει τους δύο κόσμους: τον κόσμο των δήμιων και τον κόσμο των θυμάτων (άλλωστε, οι ίδιο οι Sonderkommando δεν γλύτωναν από την κοινή μοίρα των εγκλείστων, καθώς οι ναζί φρόντιζαν με ιδιαίτερη επιμέλεια και τη δική τους εξόντωση).

Και αυτό το δυαδικό σχήμα, σε ψυχολογικό επίπεδο, επιτεύχθηκε με το να δημιουργηθούν δεσμοί συνενοχής.

Ο ουγγροεβραίος γιατρός Miklos Nyiszli, ένας από τους ελάχιστους επιζώντες Sonderkommando διέσωσε μια μοναδική μαρτυρία: παραβρέθηκε κάποτε σε κάποια «διάλειμμα από τη δουλειά», σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ μιας ομάδας των SS και μιας ομάδας των Sonderkommando. Στον ρόλο των θεατών, τα υπόλοιπα μέλη και των δύο ομάδων, που χειροκροτούν, ενθαρρύνουν ο καθένας την ομάδα του, στοιχηματίζουν ποιος θα νικήσει, ως εάν αυτός ο αγώνας να γινόταν σε ένα κανονικό επαρχιακό γήπεδο, κι όχι στην είσοδο της κόλασης.

Στο βάθος αυτής της «ανακωχής», αυτού του «διαλείμματος από τη δουλειά», λέει ο Miklos Nyiszli, ακούγεται ένα σατανικό γέλιο: «το κατορθώσαμε, δεν είστε πλέον η άλλη φυλή, η ενάντια φυλή, ο εχθρός του χιλιετούς Ράιχ. Σας αγκαλιάσαμε, σας διαφθείραμε, σας σύραμε στον πάτο μαζί μας. Είστε όμοιοί μας, κηλιδωμένοι από το ίδιο σας το αίμα, όπως εμείς. Κι εσείς, όπως εμείς, όπως ο Κάιν, φονεύσατε τον αδερφό σας. Ελάτε, μπορούμε να παίξουμε μαζί».

Σε όλη την καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία, αλλά και σήμερα, σε συνθήκες τόσο διαφορετικές κάθε φορά αλλά πάντα τραγικές, μπορούμε να διακρίνουμε άραγε αυτή την επικίνδυνη συνενοχή; Αντιλαμβανόμαστε ποιοι και πώς μπορούν να επιτελούν, ασυναίσθητα ενδεχομένως, τον ρόλο εκείνων των «ειδικών ομάδων»;

Στον Προμηθέα Δεσμώτη δεν υπάρχει μόνο ο Δίας και ο τιμωρημένος Προμηθέας. Υπάρχει ο γύπας, η Βία και ο Κράτος που αλυσοδένουν τον Προμηθέα, ο Ήφαιστος που έχει φτιάξει τις αλυσίδες…

Καθήκον μας σήμερα να διαλυθούν κατά το δυνατόν αυτές οι «γκρίζες ζώνες», ο φονιάς και το θύμα να μην είναι αγκαλιά.

Στον βράχο του Προμηθέα, ξέρουμε με ποιανού τη μοίρα ταυτιζόμαστε.