Πέρα από το ​​"ναι" ή το “όχι"

Βενεζουέλα / Κολομβία | Διάφορα | Γνώμη / Ανάλυση Thursday October 06, 2016 05:32 by José Antonio Gutiérrez D.

Η οικοδόμηση της ειρήνης στην Κολομβία

Μετά από μια εκπληκτική νίκη του στρατοπέδου του “όχι” στο δημοψήφισμα της Κολομβίας σχετικά με την ειρηνευτική διαδικασία με την FARC, το ερώτημα επανέρχεται. Τι πήγε στραβά;
Η είδηση ​​ότι η ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της κολομβιανής κυβέρνησης και των ανταρτών των FARC-EP απορρίφθηκε από τους ψηφοφόρους στο πανεθνικό δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής, 2 Οκτωβρίου, συντάραξε όλο τον κόσμο. Ήταν πολύ κοντά, αλλά ήταν ξεκάθαρη νίκη του “όχι”: 50% έναντι 49% του “ναι”.

[English] [Castellano]

Η οικοδόμηση της ειρήνης στην Κολομβία πέρα από το ​​"ναι" ή το “όχι"

Μετά από μια εκπληκτική νίκη του στρατοπέδου του “όχι” στο δημοψήφισμα της Κολομβίας σχετικά με την ειρηνευτική διαδικασία με την FARC, το ερώτημα επανέρχεται. Τι πήγε στραβά;

Η είδηση ​​ότι η ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της κολομβιανής κυβέρνησης και των ανταρτών των FARC-EP απορρίφθηκε από τους ψηφοφόρους στο πανεθνικό δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής, 2 Οκτωβρίου, συντάραξε όλο τον κόσμο. Ήταν πολύ κοντά, αλλά ήταν ξεκάθαρη νίκη του “όχι”: 50% έναντι 49% του “ναι”.

Βασικά, η εκστρατεία υπέρ του “όχι” δεν έπρεπε στην πραγματικότητα να κερδίσει περισσότερες ψήφους από την εκστρατεία του "ναι" για να διεκδικήσει τη νίκη. Για τους υποστηρικτές του “όχι”, αρκούσε να συγκεντρώσουν αρκετές ψήφους ώστε να θέσουν τη νομιμότητα της συμφωνίας υπό αμφισβήτηση. Παρ’ όλα αυτά, κατάφεραν να κερδίσουν, παρά το γεγονός ότι το σύνολο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η διεθνής κοινότητα και η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών και δημόσιων προσωπικοτήτων της χώρας τάχθηκαν αναμφισβήτητα στο στρατόπεδο του “ναι”.

Οπότε τι πήγε στραβά;

ΤΟ “ΝΑΙ" ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ, ΤΟ “ΟΧΙ" ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

Σε προηγούμενο άρθρο, εξήγησα ότι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του δημοψηφίσματος ήταν η έλλειψη ενθουσιασμού μεταξύ του πληθυσμού εν γένει, τόσο με την ειρηνευτική διαδικασία ως τέτοια όσο και με το δημοψήφισμα ειδικότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις το 37% των ψηφοφόρων συμμετείχε στο δημοψήφισμα. Οι περιστάσεις δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτές που επικρατούσαν πριν στο Ελ Σαλβαδόρ, τη Βόρεια Ιρλανδία ή τη Νότια Αφρική, όπου οι ειρηνευτικές συμφωνίες συναντήθηκαν με μια έκρηξη ελπίδας και αισιοδοξίας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ήταν ανόητο να απορρίψουμε την δυναμική του στρατοπέδου του “όχι”.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε δεκαετιών, η κολομβιανή σύγκρουση έχει σε μεγάλο βαθμό περιοριστεί στις αγροτικές περιοχές που βρίσκονται εκτός ραντάρ εκ μέρους των περισσότερων αστών της Κολομβίας. Οι άνθρωποι στις πόλεις δεν επηρεάζονται άμεσα από τη βία και εκτίθενται στις πραγματικότητες του πολέμου μόνο μέσα από τα ΜΜΕ τα οποία βρίσκονται σε κατάσταση μέθης με την προπαγάνδα εναντίον των ανταρτών.

Σε γενικές γραμμές, οι ψηφοφόροι του "ναι" είχαν την τάση να συγκεντρώνονται σε περιοχές όπου η σύγκρουση ήταν ιδιαίτερα έντονη και όπου οι αντάρτες είχαν μια παρουσία εδώ και καιρό, ενώ οι ψηφοφόροι του "όχι" συγκεντρώνονται κυρίως σε περιοχές όπου δεν εξελλίσσεται κάποια πραγματική σύγκρουση. Φυσικά, υπήρξαν εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό, καθώς μερικές περιοχές της Καραϊβικής όπου επικρατεί ειρήνη, ψήφισαν «ναι» και η γενέτειρα του FARC-EP στη Νότια Τολίμα ψήφισε “όχι”.

Η ψήφος στο "όχι" δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί κατηγορηματικά ως ψήφος απόρριψης της ειρήνης, προώθησης του πολέμου ούτε καν ως ψήφος στήριξης προς την ακροδεξιά ατζέντα του πρώην προέδρου Αλβάρο Ουρίμπε, του κύριου υποστηρικτή του στρατοπέδου του “όχι”. Βέβαια, υπήρχε ένα στοιχείο συντηρητισμού μεταξύ των ψηφοφόρων, αλλά αυτό δεν εξηγεί ολόκληρη την ιστορία. Η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων απέρριψε τη συγκεκριμένη συμφωνία ειρήνης που είχε συμφωνηθεί στην Αβάνα και αναμενόταν επαναδιαπραγμάτευσή της.

Αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ειρηνευτική διαδικασία “πούλησε” με μεγαλύτερη επιτυχία στη διεθνή κοινότητα απ’ ό,τι στον κολομβιανό λαό - ο πρόεδρος Σάντος φάνηκε να ενδιαφέρεται περισσότερο στο να στηριχθεί στο ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα, μια σειρά διεθνών συμβούλων (Ισραήλ, Βόρεια Ιρλανδία, Ελ Σαλβαδόρ, Ισραήλ κ.λπ.) που συμμετέχουν στη διαδικασία, παρά στην απόκτηση ευρείας συμμετοχής των Κολομβιανών. Όποια πενιχρή συμμετοχή υπήρξε έγινε χάρη στα δημόσια φόρουμ που διοργανώθηκαν με βάση την επιμονή της οργάνωσης των ανταρτών. Ο Σάντος έμεινε αδιάφορος, δίνοντας ομιλίες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, λαχταρώντας να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης και περιμένοντας σύναψη εμπορικών συμφωνιών καθώς και μια νέα εισροή δανείων και επενδύσεων στη χώρα.

Οι ίδιοι οι Κολομβιανοί δεν συμπεριλαμβάνονταν σ’ αυτή τη διαδικασία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είδαν καν ως δική τους αυτή τη συμφωνία, που πάρθηκε σε διαπραγματεύσεις σε μια ξένη χώρα ανάμεσα σε δύο πολύ αντιλαϊκά κόμματα.

ΠΙΚΡΑ ΧΑΠΙΑ, ΑΣΧΗΜΕΣ ΕΞΟΡΜΗΣΕΙΣ

Στην πραγματικότητα, ο Σάντος είναι ίσως ένας από τους πλέον αντιλαϊκούς προέδρους στην ιστορία της Κολομβίας και ο ίδιος περιέβαλε την εκστρατεία του υπέρ του "ναι" με μια ετερόκλητη συμάζωξη διεφθαρμένων και αναξιόπιστων πολιτικών, αυξάνοντας τις υποψίες μεταξύ των απλών Κολομβιανών. Σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, το τμήμα δημοσίων σχέσεων της κυβέρνησής του ενδιαφερόταν περισσότερο για τη δυσφήμιση των ανταρτών παρά για την ανάπτυξη μιας κατανόησης γύρω από τα θέματα που τέθηκαν υπό διαπραγμάτευση.

Το κύριο μήνυμα της εκστρατείας του ήταν ότι αυτή ήταν η “καλύτερη δυνατή” συμφωνία. Περιείχε μερικά πικρά χάπια που ήταν δύσκολο να τα καταπιεί κάποιος, αλλά σε ένα τέτοιο κλίμα έπρεπε να τα καταπιεί, προκειμένου να επιτευχθεί η ειρήνη. Αλλά οι άνθρωποι δεν ήθελαν να καταπιούν πικρά χάπια, ακόμη και αν είναι αναγκασμένοι να το κάνουν συχνά. Εάν είχαν περισσότερες επιλογές, θα το απέρριπταν. Η επιλογή μιας επαναδιαπραγμάτευσης ήταν πάντα ανοιχτή, παρά την επιμονή της κυβέρνησης ότι δεν θα το κάνει - απλώς και μόνο επειδή και τα δύο μέρη είχαν συμφωνήσει ότι δεν θα καταφύγουν ξανά ο ένας στα όπλα εναντίον του άλλου, ακόμη και στην περίπτωση νίκης του “όχι”.

Το FARC-EP, από την πλευρά του, έχει ένα σημαντικό μέρος λαϊκής υποστήριξης στις περισσότερες αγροτικές περιοχές-οχυρά του. Αλλά η νομιμότητα σε αυτά τα περιθωριακά εδάφη -τα οποία δεν είναι καθοριστικής σημασίας όσον αφορά την εθνική πολιτική- μετατρέπεται σε άκρατη εχθρότητα έξω από αυτές τις περιοχές, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

Περιέργως, οι άνθρωποι εκείνοι που είναι πιο εχθρικοί στους αντάρτες συχνά δεν έχουν συναντήσει ποτέ ούτε έναν αντάρτη σε όλη τους τη ζωή. Ως εκ τούτου, αποτέλεσε “κλειδί” το να συνδεθούν και να δημιουργήσουν μια βάση υποστήριξης της ειρηνευτικής διαδικασίας και να προωθήσουν την ατζέντα της ειρήνευσης μεταξύ του αστικού πληθυσμού και μεταξύ των αγροτών εκείνων των περιοχών εκτός επιρροής του FARC - τους ανθρώπους που πλήττονται από τη σύγκρουση, αλλά μόνο έμμεσα και με βάση μια διαφοροποιημένη μορφή. Τα διαπραγματευόμενα μέρη δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσουν αυτό το είδος της λαϊκής υποστήριξης, και δεν κατάφεραν να εξηγήσουν τι ειρηνευτικές δυνατότητες παρέχονται στον κολομβιανό πληθυσμό εν γένει.

Η αριστερά, η οποία υποστήριξε το «ναι», δημιούργησε μια εκστρατεία τόσο κακή όσο κι εκείνη της κυβέρνησης. Διαιρεμένη, αδύναμη και περιθωριακή καθώς είναι, αποσυνδεδεμένη από τις ανησυχίες των απλών ανθρώπων, επιρρεπής στο να αποξενώνει τους υποστηρικτές της προσβάλλοντας όσους σκέφτονται διαφορετικά και μάλλον ανίκανη στη δημιουργία διαδικασιών βάσης, με έλλειψη φαντασίας, με κάθετες και αναχρονιστικές μεθόδους οργάνωσης, κρυμμένη πίσω από ασαφή συνθήματα και με έλλειψη ενός προγράμματος για την πραγματική αλλαγή, η αριστερά δεν ήταν σε θέση να προσελκύσει την υποστήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας.

Η συμφωνία που διαπραγματεύθηκε, ως εκ τούτου, ήταν καταδικασμένη να προκαλέσει την αδιαφορία. Οι καθημερινοί κοινωνικοί και οικονομικοί αγώνες των απλών Κολομβιανών δεν λήφθηκαν υπόψη. Ως εκ τούτου, ήταν αναπόφευκτο το ότι η δημόσια συζήτηση για την ειρηνευτική διαδικασία θα κυριαρχείτο από την υποτιθέμενη «ατιμωρησία» των διοικητών των FARC-EP. Φυσικά, τα κύρια μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έκαναν καμία φασαρία για τη μαζική ατιμωρησία που απολαμβάνει το κράτος για τα πολυάριθμα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν από τα στρατεύματά του και τους παραστρατιωτικούς τους συμμάχους.

Στην αφήγηση που κατασκευάστηκε από την επίσημη προπαγάνδα μετά τη σύγκρουση, το κράτος εμφανίζεται ως ένας καλοπροαίρετος πατέρας που επιθυμεί να δεχθεί στο σπίτι του τον άτακτο γιο του που είχε ξεστρατίσει. Ο διάλογος-“κλειδί” μεταξύ των παρατάξεων Ουρίμπε και Σάντος επικεντρώνεται αποκλειστικά στο πόσο επιεικής πρέπει να είναι ο πατέρας.

ΤΙ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ;

Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, έχουν μείνει δύο επιλογές. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η εναλλακτική λύση του καλέσματος μιας εθνοσυνέλευσης για να συντάξει εκ νέου το σύνταγμα για να δημιουργήσει έναν χώρο για την ειρηνευτική ατζέντα που απορρίφθηκε από τους ψηφοφόρους στο δημοψήφισμα. Αυτό θα ήταν μια τρέλα. Είναι απίθανο ότι στο σημερινό πολωμένο περιβάλλον της Κολομβίας ένα νέο Σύνταγμα θα είναι πιο προοδευτικό από το ισχύον. Επίσης, θα ήταν ασέβεια προς τους ανθρώπους που έχουν ήδη εκφράσει τις απόψεις τους.

Η άλλη εναλλακτική λύση θα ήταν να υπάρξει νέα διαπραγμάτευση της συμφωνίας της Αβάνας. Αυτό θα απαιτούσε μια πιο περιεκτική διαδικασία που να περιλαμβάνει μια ευρύτερη συμμετοχή κοινωνικών ομάδων - όχι μόνο της ακροδεξιάς, που αντιπροσωπεύεται από τον Ουρίμπε και τα τσιράκια του, οι προτάσεις της οποίας θα μπορούσαν να περιοριστούν σε αιτήματα για τη λήψη πιο δρακόντειων μέτρων. Θα απαιτήσει, επίσης, μια πιο λαϊκή προσέγγιση με τη συνολική διαδικασία, με τη συζήτηση και την επαναδιαπραγμάτευση να διεξάγονται στην Κολομβία, και μάλιστα δημόσια.

Ως εκ τούτου, η ιδέα να ξεκινήσει μια ευρεία διαδικασία «εθνικού διαλόγου» που προτείνει η δεύτερη μεγαλύτερη κολομβιανή αντάρτικη ομάδα, ELN, ως μέρος της δικής της ειρηνευτικής διαδικασίας με την κυβέρνηση (μια ιδέα που απορρίφθηκε από τον Σάντος), δεν θα πρέπει να απορριφθεί. Η αλήθεια είναι ότι έχει καταστεί πραγματικά αναγκαιότητα.

Μακροπρόθεσμα, όμως, εκείνοι που αγωνίζονται για μια εξισωτική και χειραφετητική ημερήσια διάταξη θα πρέπει να δώσουν προσοχή στις ανησυχίες που εκφράστηκαν από τον κολομβιανό λαό. Αντί να καταφύγουν σε την προσβολές, απορρίπτοντας τους ψηφοφόρους ως «αδαείς Νεάντερταλ", οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για «ειρήνη» ή τη «χώρα τους», το αποτέλεσμα θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ταπεινά, η αλαζονεία να εγκαταλειφθεί και η αυτοκριτική πρέπει να περάσει αρκετά ψηλά στην πολιτική ατζέντα της νέας αριστεράς.

Το πιο σημαντικό μάθημα είναι ότι ένα πολιτικό σχέδιο που απευθύνεται στην πλειοψηφία του λαού δεν μπορεί να οικοδομηθεί χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των ανθρώπων. Ομοίως, οι άνθρωποι πρέπει να είναι ένας ενεργός παράγοντας στη δημιουργία μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, αν είναι να σημαίνει κάτι για τη συντριπτική πλειονότητα των ατόμων που χρειάζονται απολύτως συγκεκριμένες απαντήσεις στα βαθιά προβλήματα που τους επηρεάζουν στην καθημερινή τους ζωή. Υπάρχει ανάγκη να είμαστε τολμηροί προτείνοντας ένα μετασχηματιστικό σχέδιο ειρήνης που να μπορεί πραγματικά να συλλάβει τη λαϊκή φαντασία, ακόμη και αν η λεγόμενη διεθνής κοινότητα -το ενδιαφέρον της οποίας για σύναψη ειρήνης στην Κολομβία προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από το ενδιαφέρον της για επενδύσεις και την εξορυκτική βιομηχανία της χώρας- συνοφρυώνεται μπροστά σε αυτό.

Οι άνθρωποι δεν είναι κοπάδι για να οδηγείται από αυτούς που ντε και καλά γνωρίζουν. Οι άνθρωποι πρέπει να είναι οι κύριοι παράγοντες στη δική τους διαδικασία χειραφέτησης, ο κύριος πρωταγωνιστής στην οικοδόμηση μιας καλύτερης και πιο ειρηνικής κοινωνίας. Όσο η αριστερά αδυνατεί να το κατανοήσει αυτό, δεν πρόκειται να υπάρξει ευκαιρία να καταστεί η ίδια αποφασιστικός παράγοντας σε μια χώρα που χρειάζεται επειγόντως μια ελευθεριακή και πραγματικά εξισωτική εναλλακτική λύση.

*Αρχικά το κείμενο δημοσιεύτηκε στα αγγλικά εδώ: https://roarmag.org/essays/colombia-peace-process-refer...ndum/ και βέβαια εδώ: http://anarkismo.net/article/29663 Στα ισπανικά δημοσιεύτηκε εδώ: http://anarkismo.net/article/29655 Ελληνική μετάφραση “Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”, Μελβούρνη, 5 Οκτώβρη 2016.