Το ελληνο-αλβανικό «παζάρι»

Ελλάδα / Τουρκία / Κύπρος | Διάφορα | Γνώμη / Ανάλυση Saturday April 29, 2006 14:40 by Άγνωστος

Ο ύποπτος ρόλος του ελληνικού κράτους στην Αλβαν&#

Ένα κείμενο που «αλιεύθηκε» από ένα πολύ μεγαλύτερο στο αθηναϊκό Indymedia και απεικονίζει τις ελληνοαλβανικές σχέσεις των τελευταίων 2-3 χρόνων.

Ευρισκόμενος μπροστά από το Εθνικό και Λαογραφικό μουσείο της Αλβανίας, στην κεντρική πλατεία Σκεντέρ Μπέη στα Τίρανα, μπορεί κανείς να θαυμάσει ένα, ομολογουμένως εντυπωσιακό έργο τοιχογραφίας, κληροδότημα της εποχής του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» και της διακυβέρνησης του Εμβέρ Χότζα, στο οποίο παντρεύεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο, ο παραδοσιακός «ρομαντικός εθνικισμός» των Αλβανών και η σταλινική κληρονομιά στην τέχνη: οι ιστορικές φιγούρες των αρχαίων Ιλλυριών και Δαρδανών πολεμιστών, δίπλα στους κλέφτες και αρματολούς της Οθωμανικής περιόδου, τον λόγιο διανοούμενο της εθνικής αφύπνισης και, τέλος, τον ένοπλο αντάρτη του αντιφασιστικού αγώνα. Στην προμετωπίδα βρίσκεται ένας εργάτης, μία αγρότισσα και ένα στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος, όλοι φορώντας το διακριτικό κόκκινο αστέρι.

Κατά κάποιο τρόπο, αυτό το έργο τέχνης (σήμα κατατεθέν επί χρόνια της Αλβανικής πρωτεύουσας και ακόμη και τώρα το πλέον διάσημο σημείο της), μπορεί να μας δώσει αρκετές πληροφορίες για την ιδιοσυγκρασία του αλβανικού λαού: από την μια μεριά μια έκδηλη τάση να προστατευτεί η ιστορική κληρονομιά της εθνικής συνείδησης και να της αποδοθούν στοιχεία αδιάρρηκτης συνέχειας, και από την άλλη μεριά ένα απίστευτο ταλέντο στο να συγχωνεύονται εντελώς αντιφατικά και ανταγωνιστικά στοιχεία της ιστορικής πολιτικής και πολιτιστικής παράδοσης της χώρας. Αυτό το στοιχείο διαπνέει κατά έναν καταλυτικό τρόπο και την σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας, και ως υπόβαθρο είναι παρών και στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις.

Η συντριπτική νίκη στις εκλογές της 3ης Ιουλίου 2005 του Δημοκρατικού Κόμματος του Σαλί Μπερίσα, το οποίο συνεργάστηκε με το φασιστικό «Μπάλι Κομπετάρ» (με ανεπίσημο ποσοστό των exit polls, το εντυπωσιακό 45% περίπου), έρχεται μόλις 8 χρόνια μετά την ένοπλη λαϊκή εξέγερση του 1997, που είχε ακολουθήσει την συνολική κατάρρευση του κράτους και της οικονομίας, εξαιτίας του γνωστού σκανδάλου των παρατραπεζών. Αυτή η εξέγερση ήταν με την σειρά της η υπέρβαση της αντίστοιχης του 1990-91, που είχε οδηγήσει σε παταγώδη κατάρρευση το σταλινικό καθεστώς.

Τότε, η πλειοψηφία της κομματικής ελίτ του σκληροπυρηνικού κόμματος, πρόλαβε να μεταμφιεστεί πολιτικά και να επανδρώσει τα νέα πολιτικά κόμματα (με πιο κραυγαλέα παραδείγματα το ίδιο τον Μπερίσα, τον εξ απορρήτων γιατρό των Χότζα και Αλία, αλλά και πρώην γενικούς εισαγγελείς και προϊστάμενους ασφαλείας του καθεστώτος Χότζα, που εκμεταλλευόμενοι την ελληνική καταγωγή τους μετατράπηκαν σε μία νύχτα σε ένθερμους εθνικιστές της ελληνικής μειονότητας, στελεχώνοντας την «Oμόνοια»). Κάποιοι λίγοι σταλινικοί του απερχόμενου πολιτικού γραφείου και ορισμένοι αξιωματούχοι του στρατού και της αστυνομίας, μπήκαν φυλακή για λίγα χρόνια για να εκτονωθεί το αντικομμουνιστικό αίσθημα που κυριάρχησε (και για να επανδρώσουν αργότερα τα νεοσταλινικά κόμματα που στις πρόσφατες εκλογές πήραν από 0,5-0,9%). Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό των μεσαίων και κατώτερων στελεχών του γραφειοκρατικού απαράτ, συσπειρώθηκαν γύρω από τους «ανανεωτές» οικονομολόγους του Αλία, γύρω από τον Φάτος Νάνο και το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Το κόμμα αυτό έπεσε γύρω στο 30% (από 42% στις περασμένες εκλογές), έχοντας δεχτεί μια σοβαρή διάσπαση από τον πρώην πρωθυπουργό και συναρχηγό του κόμματος, τον Ιλίρ Μέτα, που έφτιαξε το κίνημα Σοσιαλιστικής Αναγέννησης (με 8%) κατηγορώντας τον Νάνο για διαφθορά. Το Σοσιαλιστικό κόμμα ψηφίζεται κατά βάση από τους εργαζόμενους και τα άλλα λαϊκά στρώματα, ενώ παίρνει και το συντριπτικό ποσοστό των ψήφων της ελληνικής μειονότητας στην Νότιο Αλβανία. Η ήττα προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, έντονη αμφισβήτηση κατά της ηγεσίας Νάνο, και ήδη αρκετές οργανώσεις βάσης (όπως της Αυλώνας), η νεολαία του κόμματος και ηγετικά στελέχη όπως ο Λεκ Τσουκάϊ, ζητάνε την παραίτηση του.

Μια πανσπερμία μικρών πολιτικών σχηματισμών πήρε κάποιο αξιοσέβαστο ποσοστό (58 κόμματα διεκδίκησαν την ψήφο του αλβανικού λαού) σημάδι και αυτό της κρίσης νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, το Αγροτικό κόμμα, το Κόμμα της Χριστιανικής Δημοκρατίας (του επίδοξου Αλβανού Μπερλουσκόνι, εκδότη της πάλαι ποτέ έγκυρης και νυν «κίτρινης» εφημερίδας «Κόχα Γιόνε» Λ.Ζέσι), τα κόμματα δηλαδή που είχαν τις περισσότερες πιθανότητες να λάβουν κάποιο υπουργείο στην κυβέρνηση Μπερίσα, έως τους νοσταλγούς του βασιλιά, το ισλαμικό κόμμα (το οποίο αποτελείται κυρίως από Κοσσοβάρους πρόσφυγες, χωρίς ιδιαίτερο έρεισμα στην χώρα καθώς ακόμη και η αλβανική μουσουλμανική εκκλησία το αποκηρύττει), και το γραφικό εθνικιστικό κόμμα με τον εύγλωττο τίτλο «Forza Albania».

Επιδεικτικά εμφανής σε όλη την προεκλογική περίοδο αλλά και μετά τις εκλογές, η ιμπεριαλιστική παρουσία των απεσταλμένων διεθνών παρατηρητών από το Συμβούλιο της Ευρώπης, την ΕΕ, τις ΗΠΑ αλλά ακόμη και των υπολειμμάτων της δύναμης του ΝΑΤΟ που είχε αναπτυχθεί το 1997-98, για να τιθασευτεί η λαϊκή εξέγερση. Υπό το πρόσχημα της εποπτείας της εκλογικής διαδικασίας τα οχήματα των διεθνών παρατηρητών διέσχιζαν όλη την χώρα φτάνοντας έως τα τελευταία χωριά. Ωστόσο, δεν απέτρεψαν ούτε την πιθανολογούμενη μεγάλη νοθεία (ήδη σε τρεις περιφέρειες της χώρας οι εκλογές θα επαναληφθούν), αλλά ούτε και ορισμένα σοβαρά επεισόδια που έγιναν και που στοίχισαν την ζωή σε τρία άτομα (άλλοι 2 άνθρωποι έχουν απαχθεί από μαφιόζικες παρακρατικές συμμορίες που ζητάνε λύτρα για την απελευθέρωση τους).

Η «πολιτική οικονομία» της ελληνικής μειονότητας

Η ελληνική μειονότητα, μαζικά απομακρύνθηκε τα τελευταία χρόνια, από το «Κίνημα Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» (ΚΕΑΔ), το μετωπικό σχήμα που έφτιαξε η «Ομόνοια, και που περισσότερο λειτουργεί ως επίσημος παρακρατικός μεσάζων μεταξύ του ελληνικού κράτους (που του έχει αναθέσει σε αρκετά μειονοτικά χωριά την διεκπεραίωση στην έκδοση βίζας, διαβατηρίων αλλά ακόμη και ολόκληρων επενδύσεων από έλληνες επιχειρηματίες), των ντόπιων οικονομικών (αλλά και των μαφιόζικων) κέντρων εξουσίας. Το ΚΕΑΔ έπεσε από το 3,5% που έπαιρνε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν το είχε αγκαλιάσει το σύνολο των Ελλήνων (κυρίως στην περιοχή της Δρόπολης και των Αγ. Σαράντα) και ένα σημαντικό τμήμα των «ελληνικής συνείδησης» Βλάχων της περιοχής της Κορυτσάς, στο ισχνό 0,7%. Η πολιτική του επιβίωση, ωστόσο, συνεχίζει να εξαρτάται από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Έτσι ακόνη και ένα σημαντικό κομμάτι της ηγεσίας του κόμματος ΚΕΑΔ καταφέρεται κατά του ηγέτη της «Ομόνοιας» Βασίλη Ντούλε, και της απόφασής του να στηρίξει την κυβέρνηση Μπερίσα, σύμφωνα με την επιθυμία της Ελληνικής Κυβέρνησης, παίρνοντας μάλιστα ως έπαθλο το υπουργείο Εργασίας.

Το επικίνδυνο σενάριο που είδε το φως της δημοσιότητας ήδη από την προεκλογική περίοδο, από ελληνικές εφημερίδες (όπως πχ την «Καθημερινή» και το «Βήμα»), φέρνει την ελληνική κυβέρνηση να παίζει έναν αρκούντως επικίνδυνο ρόλο, με σκοπό να εξασφαλίσει τα κατά αυτήν «εθνικά συμφέροντα».

Βάση αυτού του σεναρίου, η ελληνική διπλωματία επέλεξε να εναρμονιστεί πλήρως με την ευρωατλαντική στρατηγική στην περιοχή, τροποποιώντας τους άξονες της πολιτικής της. Έτσι για να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη ροή ελληνικών κεφαλαίων στην Αλβανία, οι Έλληνες βουλευτές συμμετέχουν στην κυβέρνηση Μπερίσα, η οποία ασκεί μια «φιλελληνική πολιτική» ανεκτική προς την μειονότητα. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα δεν προβάλει βέτο ούτε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ούτε στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και αναμενόταν να ασκήσει την παραδοσιακή επιρροή της έναντι της Σερβίας, όταν αποφασιστεί η τελική λύση απόσχισης του Κοσσόβου. Με άλλα λόγια, οι Αλβανοί και ανθέλληνες εθνικιστές (του Μπερίσα και των φασιστών του «Μπάλι Κομπετάρ») που έκαναν πολλά πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας κατά την διάρκεια της προηγούμενης κυβέρνησης τους το 1992-97, θα συγκυβερνήσουν με τους έλληνες-αλβανοφάγους εθνικιστές της «Ομόνοιας». Ο σκοπός είναι να διασφαλιστούν οι ελληνικές επενδύσεις και να εκπληρωθούν οι πόθοι του αλβανικού «μεγαλο-ιδεατισμού». Το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δύο ρίχνουν νερό στον μύλο του αμερικάνικου και ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Η ελληνική μειονότητα χρησιμοποιείται για άλλη μια φορά, ως εργαλείο για την άσκηση της ιμπεριαλιστικής πολιτικής στον χώρο των Βαλκανίων.

Άλλωστε ,οι εφημερίδες της «Ομόνοιας» είναι απροκάλυπτα κυνικές και ειλικρινείς καθώς έχουν ως μότο τους την φράση «Για τον πατριωτισμό και την ιδιωτική πρωτοβουλία». Και στο εσωτερικό των σελίδων τους μπορεί κανείς να διαβάσει πολύ χρήσιμα πράγματα, από κείμενα των φασιστών της ΣΦΕΒΑ, έως διαφημίσεις αμερικάνων συμβούλων επενδύσεων στην Αλβανία.

Από τον μη υπαρκτό σοσιαλισμό στον μη υπαρκτό καπιταλισμό

Όμως οι πραγματικοί όροι της καθημερινής διαβίωσης του αλβανικού λαού χειροτερεύουν μέρα με την μέρα. Ας δούμε μερικά οικονομικά στοιχεία: ο βασικός μηνιαίος μισθός στον ιδιωτικό τομέα είναι 140 ευρώ, ενώ στο δημόσιο αγγίζει τα 200. Η επίσημη ανεργία ανέρχεται στο 15%, αν και σε αυτό το νούμερο δεν υπολογίζεται το περίπου ενάμισι εκατομμύριο αλβανοί μετανάστες που δουλεύουν στο εξωτερικό (κυρίως σε Ελλάδα και Ιταλία). Τα υποτυπώδη εργατικά συνδικάτα που προσπαθεί να ιδρύσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχουν πολύ μικρή απήχηση, ενώ στις σπάνιες περιπτώσεις που υπάρχει συλλογική σύμβαση, αυτή έχει προκύψει από τυχαίες και αυθόρμητες κινητοποιήσεις μεμονωμένων κλάδων ή και λίγων πρωτοπόρων αγωνιστών.

Το νόμισμα της χώρας το λεκ, αντιστοιχεί σε μία τεχνητή ισοτιμία ως προς το ευρώ 1 προς 120 λεκ, που προέκυψε μετά την ραγδαία υποτίμηση (με υποδεκαπλασιασμό του) που ακολούθησε την κατάρρευση του 1997. Οι τρέχουσες συναλλαγές γίνονται άτυπα σε δύο ισοτιμίες (παλαιού και νέου λεκ) κατά τον ίδιο τρόπο που στην Ελλάδα ακόμη υπολογίζουμε ακόμη τις τιμές σε ευρώ και δραχμές. Εννοείται ότι η βασική πηγή εσόδων είναι τα εμβάσματα των μεταναστών. Οι λιγοστές επενδύσεις γίνονται κυρίως στον τομέα του τουρισμού (στον βορρά από Ιταλούς που έχουν μετατρέψει το Δυρράχιο σε μια τερατώδης λουτρόπολη με οκταόροφα ξενοδοχεία, και στον νότο από Έλληνες), της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, αλλά και στον τομέα των παράγωγων πετρελαίου. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι το αλβανικό υπέδαφος έχει αξιόλογα κοιτάσματα αργού πετρελαίου, κυρίως στην περιοχή του Μπάλσι και του Φιέρι (έδρα των παρατραπεζών επί παλαιάς κυβέρνησης Μπερίσα), τα οποία εξορύσσονται ακόμη με απαρχαιωμένη τεχνολογία. Οι αμερικάνικες επενδύσεις αν και περιορίζονται κυρίως στον χρηματοπιστωτικό τομέα, έχουν ένα ειδικό βάρος και υπερκαλύπτουν, τις ανταγωνιστικές τους. Οι Έλληνες στον νότο, δραστηριοποιούνται μέσω πολλών μικρομεσαίων εταιρειών, κυρίως στην εργολαβία οικοδομών, την εμφιάλωση ποτών, μεταλλικού νερού και αναψυκτικών. Δεν είναι λίγες και οι πολυεθνικές εταιρείες, που αν και εδρεύουν στα Γιάννενα, επιλέγουν να στήσουν την παραγωγική τους μονάδα εντός του αλβανικού εδάφους, με τα χαμηλά μεροκάματα.

Η κυβέρνηση αποφάσισε να επιτρέψει μια - ούτως ή άλλως αδύνατον να παταχθεί - μαύρη αγορά συναλλάγματος, με σκοπό να τονώσει την οικιακή οικονομία και το πενιχρό εισόδημα των Αλβανών. Το τίμημα για αυτό είναι ότι δεν γνωρίζει ούτε κατ’ εκτίμηση, το ποσόν των χαρτονομισμάτων (ευρώ και λεκ) που κυκλοφορούν στην χώρα. Παράλληλα με το επίσημο εμπόριο, υπάρχει ακόμη (αν και έχει δεχτεί αρκετά πλήγματα από την αστυνομία) ένα μικρεμπόριο κυρίως στον τομέα των τσιγάρων και της τσίχλας από πλανόδιους παράνομους μικροπωλητές. Από την άλλη μεριά, η πολυπληθής τσιγγάνικη μειονότητα, όταν δεν απασχολείται στις λίγες και παρακατιανές δουλειές της γης, ασχολείται με την συλλογή σκουπιδιών.

Και μπορεί ο Σοσιαλιστής δήμαρχος των Τιράνων (ένας πρώην ζωγράφος) να έχει μετατρέψει την αλβανική πρωτεύουσα σε μια πολύχρωμη «κουκλίστικη» πόλη με τις όντως έξυπνες ιδέες περί πολύχρωμης βαφής των άχαρων και παραμελημένων εργατικών πολυκατοικιών (σοβιετικής και κινέζικης μινιμαλιστικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 50 και 60), αλλά ως δηλωμένος οπαδός του Τζουλιάνι και του δόγματος της μηδενικής ανοχής, εξαπολύει ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό στους «φτωχοδιάβολους» της πόλης του.

Την κατάσταση συμπληρώνει η διαφθορά των κρατικών αξιωματούχων που την εντείνει η σχετική ακυβερνησία της τωρινής μεταβατικής περιόδου. Έτσι πχ. η τροχαία Αργυροκάστρου έχει ξαμοληθεί κατά μήκος των συνόρων μαζεύοντας πρόστιμα από τα αυτοκίνητα με ξένες πινακίδες, τα οποία στην μεγάλη τους πλειοψηφία θα καταλήξουν στις τσέπες των οργάνων της τάξης, καθώς αυτοί ξέροντας πως θα ξηλωθούν από την νέα κυβέρνηση κάνουν μια τελευταία «αρπαχτή».

Στην ύπαιθρο κυριαρχεί ένα μοτίβο σαπίσματος. Η αγροτική γη έχει αφεθεί στην οριστική απαξίωση της, καθώς από την στιγμή που διαλύθηκαν οι συνεταιρισμοί και οι κολεκτίβες, καμία οργανωμένη καλλιέργεια δεν υπάρχει. Που και που μόνο η γη, ξεχερσώνεται με «ελεγχόμενες» πυρκαγιές για να την εκμεταλλευτούν μεμονωμένοι βοσκοί. Όμως μαζί με τους συνεταιρισμούς διαλύθηκε και η βασική πρωτοβάθμια υποδομή του χωριού σε κέντρα υγείας, σχολεία, κτηνιατρεία, αποθήκες και συνεταιριστικά εργοστάσια, που συντηρούνταν από τον συνεταιρισμό &#