user preferences

Το Επαναστατικό Πνεύμα

category Διεθνή | Λαϊκοί Αγώνες | Γνώμη / Ανάλυση author Friday May 27, 2016 22:11author by Πιότρ Κροπότκιν - 1 of Anarkismo Editorial Group Report this post to the editors

Το δεύτερο κεφάλαιο του κειμένου «Το Επαναστατικό Πνεύμα» του Piotr Kropotkin.
574518_639118592776328_1491054158_n.jpg

Όταν σε μια χώρα δημιουργείται επαναστατική κατάσταση χωρίς ακόμα να έχει αφυπνιστεί επαρκώς το εξεγερσιακό πνεύμα στις μάζες για να μεταφραστεί σε ταραχώδεις διαδηλώσεις στους δρόμους ή σε εξεγέρσεις, τότε το βάρος πέφτει στις επαναστατικές μειονότητες, που με τη δράση τους θα πρέπει να κατορθώσουν ν’ αφυπνίσουν το αίσθημα της ανεξαρτησίας και την πνοή του θάρρους που χωρίς αυτά δεν μπορεί να γίνει καμιά επανάσταση.

Ψυχωμένοι άνθρωποι, που δεν μένουν στα λόγια αλλά πασχίζουν να τα κάνουν έργα, ακέραιοι χαρακτήρες, που γι’ αυτούς η πράξη είναι ένα με την ιδέα, που για αυτούς η φυλακή, η εξορία ο θάνατος είναι προτιμότερα από μια ζωή που βρίσκεται σε διάσταση με τις αρχές τους, άφοβοι άνθρωποι, που ξέρουν πως πρέπει να τολμήσουν για να πετύχουν, αυτοί ρίχνονται πρώτοι στη μάχη, πολύ πριν οι μάζες αγανακτήσουν αρκετά για να σηκώσουν ανοιχτά τη σημαία της επανάστασης και, με τα όπλα στα χέρια, να πολεμήσουν για να κατακτήσουν τα δικαιώματά τους.

Μες στα παράπονα, στις μάταιες κουβέντες, στις θεωρητικές συζητήσεις, γεννιέται μια ατομική ή συλλογική εξεγερσιακή πράξη που συμπυκνώνει τους πόθους που επικρατούν. Αρχικά, η μάζα μπορεί να μένει απαθής. Ενώ θα θαυμάζει το θάρρος του πρωτοπόρου ατόμου ή της πρωτοπόρας ομάδας, ενδέχεται αρχικά ν’ ακολουθήσει τους συνετούς, τους φρόνιμους που σπεύδουν να καταδικάσουν αυτήν την «τρέλα» και λένε ότι «οι τρελοί, οι θερμοκέφαλοι πάνε να τα χαλάσουν όλα». Ενώ τα είχαν λογαριάσει τόσο καλά αυτοί οι φρόνιμοι και συνετοί, ενώ το κόμμα τους, συνεχίζοντας αργά και μεθοδικά το έργο του, θα κατόρθωνε σε εκατό ή διακόσια ή τριακόσια χρόνια να κατακτήσει όλο τον κόσμο, να που μπλέκεται τώρα το απρόβλεπτο: απρόβλεπτο, βέβαια, με την έννοια ότι δεν τα είχαν προβλέψει εκείνοι, οι φρόνιμοι και συνετοί. Όποιος ξέρει έστω κι ελάχιστη ιστορία και έχει στοιχειώδες μυαλό, ξέρει κάλλιστα εκ τρων προτέρων ότι μια θεωρητική προπαγάνδιση της επανάστασης θα μεταφραστεί αναγκαστικά σε έργα πολύ πριν οι θεωρητικοί αποφανθούν πως έφτασε η ώρα της δράσης. Κι όμως, οι σοφοί θεωρητικοί μας συγκρούονται με τους «τρελούς», τους αποκηρύσσουν και τους αναθεματίζουν. Μα οι «τρελοί» κερδίζουν τη συμπάθεια του λαού, που επιδοκιμάζει σιωπηρά το θάρρος τους, και αποκτούν μιμητές. Οι πρώτοι γεμίζουν τις φυλακές και τα κάτεργα, αλλά έρχονται άλλοι και συνεχίζουν το έργο τους. Οι παράνομες ενέργειες διαμαρτυρίας, αγανάκτησης και εκδίκησης πληθαίνουν.

Αλλά τότε είναι πια αδύνατον να μείνει ο άνθρωπος αμέτοχος. Όσοι στην αρχή ούτε που ρωτούσαν τι θέλουν οι «τρελοί», αναγκάζονται ν’ ασχοληθούν μ’ αυτούς, να συζητήσουν τις ιδέες, τους, να πάρουν θέση υπέρ ή εναντίον τους. Μέσα από γεγονότα που αποσπούν τη γενική προσοχή, η νέα ιδέα διαποτίζει τα μυαλά και κερδίζει υποστηρικτές. Μια τέτοια πράξη κάνει μέσα σε λίγες μέρες πιο αποτελεσματική προπαγάνδα από χιλιάδες επαναστατικά φυλλάδια.

Γιατί, κυρίως, ξυπνά το εξεγερσιακό πνεύμα, γεννά την τόλμη. Το παλιό καθεστώς, οπλισμένο με χωροφύλακες, δικαστές, αστυφύλακες και στρατιώτες, φαίνεται ακλόνητο, όπως άπαρτο φαινόταν στον άοπλο λαό και το παλιό οχυρό της Βαστίλης με τα ψηλά τείχη και τα έτοιμα να χτυπήσουν κανόνια του. Αλλά αμέσως καταλαβαίνουμε ότι το κατεστημένο δεν έχει τη δύναμη που υποθέταμε πως έχει. Μια παράτολμη πράξη ήταν αρκετή για ν’ ανατρέψει μέσα σε λίγες μέρες ολόκληρο κυβερνητικό μηχανισμό, για να κλονίσει τον κολοσσό. Μια μικροαναταραχή έκανε άνω-κάτω μια ολόκληρη επαρχία, και ο στρατός, που μονίμως επέβαλλε την τάξη, υποχώρησε απέναντι σε μια χούφτα χωρικούς με πέτρες και δρεπάνια. Ο λαός αντιλαμβάνεται ότι το τέρας δεν είναι τόσο φοβερό όσο το νόμιζε, αρχίζει να συνειδητοποιεί πως θ’ αρκούσαν λίγες δυναμικές ενέργειες για να το σωριάσουν καταγής. Μες στις καρδιές γεννιέται η ελπίδα, και ας θυμηθούμε ότι, αν η απελπισία σπρώχνει συχνά σε αναταραχές, αυτό που κάνει τις επαναστάσεις είναι η ελπίδα της νίκης, και μόνο αυτή.

Η κυβέρνηση αντιστέκεται, χτυπά λυσσασμένα. Αλλά, αν κάποτε η καταστολή σκότωνε την ενεργητικότητα των καταπιεσμένων, τώρα, σε εποχές αναβρασμού, φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα. Προκαλεί νέες ατομικές και συλλογικές εξεγέρσεις. Σπρώχνει τους εξεγερμένους στον ηρωισμό και σιγά-σιγά οι ηρωικές πράξεις κερδίζουν καινούριους υποστηρικτές, γενικεύονται και αναπτύσσονται. Το επαναστατικό κόμμα ενισχύεται από άτομα που μέχρι τότε ήταν εχθροί του ή αδιαφορούσαν γι’ αυτό. Η κυβέρνηση, οι άρχουσες τάξεις και οι προνομιούχοι διασπώνται: ορισμένοι υποστηρίζουν την αντίσταση μέχρις εσχάτων, άλλοι τάσσονται υπέρ παραχωρήσεων, άλλοι φτάνουν σε σημείο να πουν πως είναι έτοιμοι ν’ απαρνηθούν προσωρινά τα προνόμιά τους ώσπου να καταλαγιάσει το εξεγερσιακό πνεύμα και να πάρουν μετά την κατάσταση στα χέρια τους. Η συνοχή της κυβέρνησης και των προνομιούχων τάξεων σπάζει.

Οι άρχουσες τάξει μπορεί να επιχειρήσουν μια λυσσαλέα αντεπίθεση. Μα η στιγμή δεν είναι πια η κατάλληλη. Η μάχη γίνεται ολοένα πιο σκληρή, πιο φοβερή, και η επανάσταση που ήδη άρχισε γίνεται πιο αιματηρή. Από την άλλη, η παραμικρή παραχώρηση που κάνουν οι άρχουσες τάξεις, αφού πια γίνεται πάρα πολύ αργά, αφού έχει αποσπαστεί με αγώνες, απλώς ξυπνά ακόμη περισσότερο εξεγερσιακό πνεύμα. Ο λαός, που προηγουμένως θα ήταν ικανοποιημένος με μια παραχώρηση, καταλαβαίνει ότι ο εχθρός λυγίζει. Βλέπει τη νίκη του να πλησιάζει, το θάρρος του να μεγαλώνει, και οι ίδιοι οι άνθρωποι που άλλοτε, τσακισμένοι από την αθλιότητα, αρκούνταν να ζουν υποταγμένοι, σηκώνουν το κεφάλι και πορεύονται περήφανα προς ένα καλύτερο μέλλον.

Τέλος, ξεσπάει η επανάσταση, που θα είναι τόσο πιο φοβερή όσο πιο πεισματώδεις ήταν οι προηγούμενες μάχες.

Η κατεύθυνση που θα πάρει η επανάσταση εξαρτάται βέβαια από το σύνολο των περιστάσεων που έχουν καθορίσει την έλευση του επαναστατικού κατακλυσμού. Αλλά μπορεί να προβλεφθεί εκ των προτέρων, με βάση τη σχετική επαναστατική δράση των διάφορων κομμάτων πριν την επανάσταση.

Το ένα κόμμα έχει επεξεργαστεί καλύτερα τη θεωρία που υποστηρίζει και το πρόγραμμα που θέλει να εφαρμόσει, και τα έχει προπαγανδίσει δραστήρια με τις ομιλίες και τα γραπτά του. Αλλά δεν έχει επιβεβαιώσει αρκετά τους πόθους του, δεν τους έχει βγάλει στο φως της ημέρας, στους δρόμους, με πράξεις που αποτελούν την υλοποίηση της σκέψης που το χαρακτηρίζει. Έχει δράσει λίγο ή μάλλον δεν έχει δράσει ενάντια στους βασικούς εχθρούς του, δεν έχει χτυπήσει τους θεσμούς που σκοπεύει να καταργήσει. Είχε τη δύναμη της θεωρίας, αλλά όχι τη δύναμη της πράξης. Πολύ λίγο συντέλεσε στην αφύπνιση του εξεγερσιακού πνεύματος ή παρέλειψε να το καθοδηγήσει ενάντια σ’ εκείνο που έπρεπε κυρίως να χτυπήσει κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Ε λοιπόν, αυτό το κόμμα δεν είναι πολύ γνωστό. Αφού οι πόθοι του δεν επιβεβαιώνονται διαρκώς, καθημερινά, με πράξεις που ο αντίλαλος τους θα έφτανε ως τις πιο απομονωμένες καλύβες, δεν έχουν διαποτίσει αρκετά τη μεγάλη μάζα του λαού. Δεν έχουν περάσει τη δοκιμασία του πολλού κόσμου και του δρόμου, ούτε και έχουν βρε την απλή τους έκφραση, που συνοψίζεται σε μια δημοφιλή λέξη.

Οι παθιασμένοι συγγραφείς του κόμματος είναι γνωστοί στους αναγνώστες τους ως άξιοι στοχαστές, αλλά δεν έχουν τη φήμη ούτε τις ικανότητες του ανθρώπου της δράσης και, τη μέρα που ο λαός θα κατέβει στους δρόμους, θ’ ακολουθήσει τις συμβουλές εκείνων που έχουν πιθανόν λιγότερο σαφείς θεωρητικές απόψεις και λιγότερο μεγαλεπήβολους στόχους, αλλά τους γνωρίζει καλύτερα γιατί τους έχει δει να δρουν.

Το κόμμα που έχει κάνει την περισσότερη επαναστατική αγκιτάτσια, που έχει εκδηλώσει την πιο μεγάλη ζωτικότητα και τόλμη, αυτό θα έχει τη μεγαλύτερη επιρροή τη μέρα που θα χρειαστεί να δράσει ο λαός, που θα πρέπει να προχωρήσει για να ολοκληρώσει την επανάσταση. Αλλά όποιο κόμμα δεν έχει την τόλμη να επιβεβαιώσει τη θεωρία του με επαναστατικές ενέργειες κατά την περίοδο της προετοιμασίας, όποιο δεν είχε μια αρκετά ισχυρή παρορμητική δύναμη για να εμπνεύσει στα άτομα και στις ομάδες την αυταπάρνηση, την ακατανίκητη επιθυμία να εφαρμόσουν στην πράξη τις ιδέες τους (αν είχε παρουσιαστεί αυτή η επιθυμία, θα είχε μεταφραστεί σε πράξεις πολύ πριν ξεχυθεί στους δρόμους ολόκληρος ο λαός), όποιο κόμμα δεν μπόρεσε να κάνει δημοφιλή τη σημαία του και σαφείς και ακατανόητους τους στόχους του, θα έχει ελάχιστες πιθανότητες να υλοποιήσει έστω και το παραμικρό μέρος του προγράμματός του. Θα το παραμερίσουν τα κόμματα της δράσης.

Αυτά μας διδάσκει η ιστορία των περιόδων που προηγούνται από τις μεγάλες επαναστάσεις. Κι αυτό το έχει καταλάβει θαυμάσια η επαναστατική αστική τάξη: δεν άφησε ανεκμετάλλευτο κανένα μέσον αγκιτάτσιας που θ’ αφύπνιζε το εξεγερσιακό πνεύμα, όταν προσπαθούσε ν’ ανατρέψει το μοναρχικό καθεστώς. Ο Γάλλος χωρικός του 18ου αιώνα την καταλάβαινε σαν από ένστικτο, όταν πολεμούσε για την κατάργηση των δικαιωμάτων των φεουδαρχών. Σύμφωνα μ’ αυτές τις αρχές έδρασε η Διεθνής, όταν προσπάθησε ν’ αφυπνίσει το εξεγερσιακό πνεύμα στους εργάτες των πόλεων και να τους σπρώξει ενάντια στον φυσικό εχθρό του μισθωτού, ενάντια τον σφετεριστή των μέσων παραγωγής και των πρώτων υλών.

This page can be viewed in
English Italiano Deutsch
© 2005-2024 Anarkismo.net. Unless otherwise stated by the author, all content is free for non-commercial reuse, reprint, and rebroadcast, on the net and elsewhere. Opinions are those of the contributors and are not necessarily endorsed by Anarkismo.net. [ Disclaimer | Privacy ]