user preferences

New Events

Ιταλία / Ελβετία

no event posted in the last week

Ιταλικό αναρχικό κίνημα 1864-1892

category Ιταλία / Ελβετία | Αναρχική Ιστορία | Κριτική / Παρουσίαση author Sunday May 31, 2015 21:05author by Michael Schmidt Report this post to the editors

Σε αναζήτηση των «χαμένων» μπακουνικών ιταλικών ο&

Σε αναζήτηση των «χαμένων» μπακουνικών ιταλικών οργανώσεων - Κριτική παρουσίαση του βιβλίου του Nunzio Pernicone's Italian Anarchism, 1864-1892 (AK Press, USA, 2009)
5677204.jpg

Σε αναζήτηση των «χαμένων» μπακουνικών ιταλικών οργανώσεων

Κριτική παρουσίαση του βιβλίου του Nunzio Pernicone's Italian Anarchism, 1864-1892 (AK Press, USA, 2009)

Είμαι ιστορικός του παγκόσμιου αναρχικού κινήματος (Black Flame – 2009, Cartography of Revolutionary Anarchism - 2013), αλλά κατά τη διάρκεια αυτού που ονομάζω Πρώτο Κύμα (1868-1894), το ιταλικό αναρχικό κίνημα πάντα μού φαινόταν κάπως ασαφές. Ο λόγος ήταν ότι οι περισσότεροι ιστορικοί τονίζουν ότι οι Ιταλοί έβαλαν τη σφραγίδα τους όχι στην ίδια την Ιταλία, αλλά ως περιοδεύοντες αγωνιστές, κυρίως στην Αίγυπτο, την Τυνησία, την Αργεντινή, την Ουρουγουάη, τη Βραζιλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά το αίνιγμα ήταν: αν οι Ιταλοί αναρχικοί είχαν τόσο μεγάλη επιρροή στο επαναστατικό εργατικό κίνημα στο εξωτερικό, πώς θα ήταν δυνατόν να είχαν ελάχιστη επιρροή εκεί απ’ όπου ήρθαν;

Τώρα ο Pernicone μάς βοηθά να εξηγήσουμε το γιατί:

Πρώτον, η κυριαρχία στην Ιταλία από την εποχή του Ιταλικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (IWMA) μιας οργάνωσης αυτοαποκαλούμενων αναρχο-κολεκτιβιστών (αργότερα αναρχοκομμουνιστών) που ήταν εξεγερτική και αντισυνδικαλιστική με τον τρόπο που ήταν τέτοιος και ο αναρχισμός του Hatta Shuzo και των «καθαρών» αναρχικών της Ιαπωνίας (υποστήριξαν αρχικά μαζικούς σχηματισμούς, αλλά απλώς δεν ενδιαφέρονταν πολύ για τα συνδικάτα), και αργότερα λόγω της καταστολής έγιναν σθεναροί αντι-οργανωτικοί και επίσης αντι-μαζικοί. Δεν ήταν μια ομαλή πορεία, έχοντας κατά νου ότι οι ομοϊδεάτες του νεαρού εξεγερτικού Luigi Galleani, αντιτάχθηκαν στην οργάνωση των εργαζομένων.

Δεύτερον, στο νέο ιταλικό κράτος κυριάρχησαν δύο πολιτικές παρατάξεις: η «Ιστορική Δεξιά» που αποτελείτο από συντηρητικούς και μοναρχικούς, ενώ η «ιστορική Αριστερά» αποτελείτο από εθνικιστές και ρεπουμπλικάνους - αλλά αυτή η «Αριστερά» συμβιβάστηκε με την υποστήριξή της προς τη μοναρχία μετά την ενοποίηση και, ως εκ τούτου, μέχρι τη δεκαετία του 1890, η κυβέρνηση ταλαντευόταν μεταξύ δύο αντισοσιαλιστικών πόλων, με το αναδυόμενο αναρχικό κίνημα και τους σοσιαλιστές ευρύτερα, υποφέρουν συνεχή κύματα καταστολής. Αυτή η καταστολή εκτυλίχθηκε μέσω δύο διαδικασιών που δεν είχαν υποβληθεί στα δικαστήρια, όπου θα μπορούσαν να έχουν προσβληθεί: τη «νουθεσία» βάσει της οποίας οι αγωνιστές τίθονταν υπό περιοριστική επιτήρηση, και την domicilio coatto, η οποία αφορούσε την αναγκαστική εξορία σε νησιά στα ανοικτά των ακτών, όπως την Λαμπεντούζα.

Και όμως, παρά αυτό το κλίμα, οι προσπάθειες οργάνωσης ήταν αιώνιες. Η πρώτη οργάνωση της Διεθνούς Επαναστατικής Αδελφότητας στην Ιταλία, η Κοινωνία των Λεγεωναρίων της Ιταλικής Κοινωνικής Επανάστασης ιδρύθηκε από τον Μπακούνιν το 1866, για να μετονομασθεί τον επόμενο χρόνο σε Ομάδα Ελευθερία και Δικαιοσύνη, και η οποία οδήγησε κατευθείαν στην ίδρυση της Ιταλικής Ομοσπονδίας (FI) της IWMA το 1869 που ακολουθούσε τη γραμμή του Μπακούνιν και εναντίον του Μαρξ.

Παρά το γεγονός ότι βασίστηκε αρχικά στη Νάπολη και τις αποβάθρες της καθώς και το νησί της Σικελίας με περισσότερα από 3.500 μέλη από το 1870, ακολούθησε γρήγορα μια ταχεία κορύφωση φτάνοντας τα 32.450 μέλη από το 1874, κυρίως στη βορειοκεντρική Ιταλία, αλλά υπέστη βαριά καταστολή από το κράτος στο τέλη της δεκαετίας του 1870, ενώ η εξεγερτική της τάση (που αργότερα εξελίχθηκε σε αντιοργανωτική) σήμαινε ότι θα έπρεπε να περιμένουμε δεκαετίες για να δούμε μια κεντρική συνδικαλιστική οργάνωση στην Ιταλία.

Όμως, μία από τις βασικές καινοτομίες της FI ήταν ότι έδωσε έμφαση στην ισότητα των γυναικών: Στις ηγετικές θέσεις υπήρχαν γυναίκες όπως η Luisa «Gigia» Μινγκούτσι, από την Ομοσπονδία της Τοσκάνης, και η Vincenza Matteuzzi την Ομοσπονδία Marchian-Umbria, ενώ επίσης από το 1876, η FI είχε οργανώσει τμήματα και ομάδες γυναικών στις πόλεις και κωμοπόλεις της Φλωρεντίας, Ακουίλα, Ίμολα, Περούτζια, Καράρα και Πράτο.

Από το 1880, η FI ήταν ουσιαστικά νεκρή - αν και κατά τη δεκαετία αυτή στη βόρεια Ιταλία, οι ομάδες σε διάφορες πόλεις παρέμειναν πιστές στη διεθνιστική γραμμή και εξακολούθησαν να θεωρούνται μέρος της FI, όμως τώρα ευθυγραμμισμένες με τη Μαύρη Διεθνή. Παρά το γεγονός ότι η καταστολή είχε γενικά αρνητική επίπτωση στο ιταλικό αναρχικό κίνημα, με την πλειοψηφία των αγωνιστών του να προσκολλάται σε μια αυτοκαταστροφική, αυτοπεριγραφική «αναρχοκομμουνιστική» γραμμή που φανέρωνε εξέγερση αλλά υιοθετούσε τον αντιοργανωτισμό, παρήγε εμπρηστικές εφημερίδες και απέφευγε τους αγώνες των εργαζομένων, υπήρξαν ορισμένες θετικές εξελίξεις στον οργανωτικό τομέα από μια εποικοδομητική μειονότητα.

Για παράδειγμα, το 1885, η Αναρχική Κομμουνιστική Ομάδα Ambrogio Galli του Μιλάνου ίδρυσε την Πάνω Ιταλική Ομοσπονδία, με σκοπό την αναβίωση του κινήματος, ιδιαίτερα μεταξύ των εργατιστών του Ιταλικού Εργατικού Κόμματος (POI), που ιδρύθηκε τρία χρόνια νωρίτερα με ένα πρόγραμμα που απέκλειε τη συμμετοχή οποιουδήποτε δεν ανήκε εργατική τάξη.

Αρχικά, τα δύο στρατόπεδα είχαν πολλά κοινά, αλλά η εχθρότητα των περισσότερων αναρχικών σε αυτό που είδαν ως ρεφορμισμό των συνδικάτων οδήγησε στο ο καθένας να ακολουθήσει το δρόμο του.

Υπήρξε καλύτερη πρόοδος το 1885, όταν σε Συνέδριο στο Forlì συγκεντρώθηκαν αγωνιστές από 11 πόλεις του βορρά, πάρα πολλές αναρχικές ομάδες και Ομοσπονδίες από σχεδόν κάθε περιοχή, με αποτέλεσμα το σχηματισμό, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, της περιφερειακής Αναρχικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας των Πέζαρο-Ουρμπίνο (FASPU) και, από το 1887, της Διεθνούς Ομοσπονδίας του Forlì (FIF) που ιδρύθηκε με 300 μέλη.

Εν τω μεταξύ, αν και το 1876, είχε ιδρυθεί μια μικρή και εφήμερη Αναρχική Ομοσπονδία στη Φλωρεντία, ακολουθώντας τις απόψεις του Μαλατέστα περί οργάνωσης, σημαντικές πρόοδοι έγιναν από την Minguzzi μεταξύ των γυναικών εργαζομένων σε ένα από τα δύο εργοστάσια τσιγάρων στη Φλωρεντία. Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες αυτές παρέμειναν συντριπτικά περιφερειακές και δεν ήταν σε θέση να επιτύχουν την εθνική ομοσπονδία.

Ένας από τους κύριους Ιταλούς μαθητές του Μπακούνιν και κατά πολλούς τρόπους ο διάδοχός του, ο Ερρίκο Μαλατέστα (1853-1932) -ο οποίος έκοψε κάθε δεσμό με την μεσοαστική καταγωγή του για να γίνει φανατικός μαχητής, εξεγερμένος, οργανωτής και πολέμαρχος-, μετακινήθηκε από τις «αναρχοκομμουνιστικές» εξεγερτικές απόψεις του το 1870 σε θέσεις περί μαζικής αναρχικής δράσης. Το 1889 έγραψε το πρόγραμμά του, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «L'Associazione» στη Νίκαια της Γαλλίας, ως κάλεσμα στα όπλα ενάντια στις βλαβερές επιδράσεις των αντιοργανωτικών, τρομοκρατικών και ατομικιστικών αποκλίσεων που είχαν οδηγήσει το ιταλικό αναρχικό κίνημα σε απομόνωση από την εργατική τάξη.

Εντυπωσιασμένος από το ραγδαίο απεργιακό κύμα στη συνέχεια σε όλη την Ευρώπη, ειδικά στον αγώνα των λιμενεργατών στο Λονδίνο, ο Μαλατέστα έγραψε σε ένα άλλο άρθρο στην εφημερίδα ότι «οι μάζες φθάνουν σε μεγάλες διεκδικήσεις μέσω μικρών διαδηλώσεων και μικρές εξεγέρσεις. Ας ενωθούμε μαζί τους προωθώντας τους προς τα μπρος ... Πράγματι, κάθε απεργία έχει επαναστατικά χαρακτηριστικά, κάθε απεργία βρίσκει ενεργητικούς άνδρες [sic] για να τιμωρήσουν τα αφεντικά και, πάνω απ' όλα, να επιτεθούν στην ιδιοκτησία, για να δείξουμε στους απεργούς ότι είναι πιο εύκολο να παίρνουν από το να ρωτούν».

Στο νεο-μπακουνικό πρόγραμμά του, ο Μαλατέστα δήλωσε ότι «μια μεγάλη επανάσταση πλησιάζει, ίσως είναι επικείμενη» και έτσι το αναρχικό κίνημα βρέθηκε αντιμέτωπο με μια «μεγάλη αποστολή» για την οποία απαιτείτο η δημιουργία ενός διεθνούς επαναστατικού αναρχικού-σοσιαλιστικού κόμματος (που αργότερα περιγράφεται από τον Μαλατέστα ως «το σύνολο όλων εκείνων που αγκαλιάζουν το πρόγραμμα, που υποστηρίζουν τον θρίαμβό του και οι οποίοι θεωρούν ότι δεσμεύονται να μην κάνει τίποτα σε αντίθεση με αυτό»). Όπως παραφράζει ο Pernicone, «ο Μαλατέστα πίστευε ότι αν και μόνο οι μάζες μπορούσαν να κάνουν την επανάσταση, χρειάζονταν την καθοδήγηση ενός αναρχικού κόμματος πρωτοπορίας. Γιατί μόνο οι αναρχικοί, οι οποίοι δεν έτρεφαν καμία κρυφή επιθυμία για την εξουσία, θα μπορούσαν να αφυπνίσουν τις μάζες για την πλήρη συνείδηση της δύναμής τους και να τους ωθήσουν να καταστρέψουν το κράτος και κάθε άλλο εμπόδιο στη χειραφέτησή τους. Και μόνο οι αναρχικοί θα μπορούσαν να αντισταθούν στο σχηματισμό νέων κυβερνήσεων που θα επιβάλουν τη θέλησή τους πάνω στις μάζες, να συλλάβουν και να εκτρέψουν την πορεία της επανάστασης, και να αποτρέψουν την εξέλιξη μιας ελευθεριακής κοινωνίας».

Το Πρόγραμμα του Μαλατέστα τελικά καρποφόρησε το 1891 στο Συνέδριο του Capolago στην Ελβετία, στο οποίο συμμετείχαν περισσότερες από 200 ενώσεις (τα δύο τρίτα από αυτούς αναρχικές και ένα τρίτο σοσιαλιστικές και εργατίστικες, συνδεδεμένες με περισσότερες από 50 ιταλικές πόλεις και κωμοπόλεις, καθώς και ομάδες στην εξορία στην Ελβετία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Αίγυπτο, τις ΗΠΑ, την Αργεντινή και τη Βραζιλία), στο οποίο αποφασίστηκε με συντριπτική πλειοψηφία να ιδρυθεί ένα Επαναστατικό Αναρχικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSAR), που μόλις ιδρύθηκε σχημάτισε Περιφερειακές Ομοσπονδίες σε όλη την Ιταλία, καταστάλθηκε μεν από το κράτος, αλλά οι Περιφερειακές Ομοσπονδίες του PSAR αναβίωσαν το 1897, αν και μέχρι τότε, ο Μαλατέστα είχε φύγει από τους αρχικούς συγκρητισμούς του περί κόμματος και είχε ενστερνιστεί ένα πολύ πιο ιδεολογικά συνεκτικό πρόγραμμα. Μέσα σε δεκαπέντε χρόνια, οι Ιταλοί οργανωτικοί αναρχικοί έλεγχαν τα 80.000 μέλη της ισχυρής αναρχοσυνδικαλιστικής ένωσης, της Ιταλικής Συνδικαλιστικής Ένωσης (USI).

Εν ολίγοις, ο Pernicone διόρθωσε μια μακροχρόνια μαρξιστική άποψη σχετικά με την ιταλική επαναστατική αριστερά μεταξύ του Risorgimento (ενοποίηση) του 1861 και την ενδεχόμενη καθιέρωση ενός μαρξιστικού κόμματος το 1892, μια προκατάληψη που αντανακλά την αρχική κυριαρχία των μπακουνικών, Αποκατέστησε την οργανωτική ιστορία του ιταλικού κινήματος -η οποία χαρακτηρίστηκε ιδιαίτερα από τη διαφορά της με τους αντιοργανωτικούς-, μια μάχη που τελικά κέρδισε, για να βρεθεί στα οδοφράγματα κατά τη διάρκεια της Κόκκινης Βδομάδας του 1914, για να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε τα επαναστατικά Κόκκινα Χρόνια 1919-1920, με την USI να φτάνει στα 800.000 μέλη, υποστηριζόμενη από μια πολιτική οργάνωση –υπό το φως της διπλής οργανωτικής στρατηγικής του Μπακούνιν- της ισχυρής Ιταλικής Αναρχικής Ένωσης (UAI) με τα 20.000 μέλη.

Τέλος, ο Pernicone προσφέρει μια αρκετά ανάγλυφη περιγραφή της διαμόρφωσης των γυναικείων τμημάτων, εγχείρημα που επρόκειτο να αποδειχθεί τόσο μεγάλης επιρροής, όπως οι αναρχοσυνδικαλιστικές «πρωτοπορίες» που κυριάρχησαν στο εργατικό κίνημα στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής μέχρι τη δεκαετία του 1930.

Ελπίζω κάποιος Ιταλός σύντροφος να γράψει για το ιταλικό αναρχικό κίνημα από το 1892 μέχρι σήμερα.

*Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», 31 Μάη 2015.

This page can be viewed in
English Italiano Deutsch
© 2005-2024 Anarkismo.net. Unless otherwise stated by the author, all content is free for non-commercial reuse, reprint, and rebroadcast, on the net and elsewhere. Opinions are those of the contributors and are not necessarily endorsed by Anarkismo.net. [ Disclaimer | Privacy ]