Η Ουγγρική Επανάσταση του 1956 - Μέρος Β’

Ουγγαρία / Ρουμανία | Λαϊκοί Αγώνες | Κριτική / Παρουσίαση Tuesday January 24, 2006 11:56 by A.F.

Μια προσπάθεια ιστορικής καταγραφής των γεγονό`

Μετάφραση Ν.Φ. Επιμέλεια «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, Γενάρης 2006

ΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ

Ο Κύκλος Πετόφι, ο Κύκλος Κόσαθ και άλλες ομάδες συζητήσεων συναντήθηκαν με ομάδες στα πανεπιστήμια. Είχε αποφασιστεί συνάντηση στο άγαλμα του Γιόζεφ Μπεμ, στη Βουδαπέστη, ενός Πολωνού, που είχε πολεμήσει με τους Ούγγρους ενάντια στην αυστριακή μοναρχία, στην επανάσταση του 1848-1849. Στο Σζέγκεντ δημιουργήθηκε μια νέα οργάνωση, η ΜEFESZ, με πολλά μέλη της DISZ, της επίσημης ομάδας των κομμουνιστών φοιτητών, να συμμετέχουν σ' αυτή. Το κόμμα και η ηγεσία της DΙSΖ υποχρεώθηκαν να αποδεχτούν αυτό το νέο σχηματισμό και η DISZ έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να στηρίξει τη διαδήλωση.

ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ

Με όλα αυτά η σταλινική ιεραρχία είχε πανικοβληθεί. Ο υπουργός Εσωτερικών απαγόρευσε τη διαδήλωση. Επειδή, όμως, η πορεία, ήδη, σχηματιζόταν σε διάφορα σημεία της πόλης, ήραν την απαγόρευση! Στη διαδήλωση συμμετείχαν, κυρίως, νέοι άνθρωποι, καθώς και ένας μικρός αριθμός εργατών. Ένα πλήθος αρκετών χιλιάδων μαζεύτηκε στο άγαλμα του Πετόφι και ενώθηκε με την πορεία. Ήταν η διαδήλωση των φοιτητών της Ιατρικής.

Έξω από το Κοινοβούλιο φώναζαν συνθήματα υπέρ του Ίμρε Νάγκι, ο οποίος είχε εκδιωχτεί, στο μεταξύ, από το κόμμα, λόγω «παρεκκλινουσών απόψεων». Ο Νάγκι είχε εφαρμόσει πιστά την πολιτική του Στάλιν. Όταν, πάντως, αντικαταστάθηκε από τον αρχισταλινικό Ρακόσι, κέρδισε αρκετή από τη χαμένη του δημοτικότητα. Περίπου 50.000 άνθρωποι μαζεύτηκαν στο άγαλμα του Μπεμ. Ο Πήτερ Βέρες, της Ένωσης Συγγραφέων, ανακοίνωσε το ακόλουθο ψήφισμα:

Θέλουμε: 1. Ανεξάρτητη εθνική πολιτική, βασισμένη στις αρχές του σοσιαλισμού. 2. Ισότητα στις σχέσεις με την Ε.Σ.Σ.Δ. και τις Λαϊκές Δημοκρατίες. 3. Αναθεώρηση των οικονομικών συμφωνιών, στο πνεύμα της ισότητας των εθνικών δικαιωμάτων. 4. Τη διαχείριση των εργοστασίων από εργάτες και ειδικούς. 5. Το δικαίωμα των χωρικών να αποφασίζουν ελεύθερα για το μέλλον τους. 6. Την απομάκρυνση της κλίκας του Ρακόσι, θέση στην κυβέρνηση για τον Ίμρε Νάyκι και μια αποφασιστική στάση ενάντια σε όλες τις αντεπαναστατικές προσπάθειες και φιλοδοξίες. 7. Ολοκληρωμένη πολιτική αντιπροσώπευση της εργατικής τάξης - ελεύθερες και μυστικές εκλογές για το Κοινοβούλιο και για όλους τους αυτόνομους οργανισμούς διοίκησης.

Όπως γράφει ο Άντι Άντερσον, στο βιβλίο του "Ουγγαρία '56": «Κατά γενική εκτίμηση το ψήφισμα ήταν αξιοσημείωτα ασαφές. Είχε πολύ λίγα σημεία, στα οποία και ο ίδιος ο Χρούστσεφ, κατά καιρούς, δεν είχε συνηγορήσει. Τα αιτήματα θα μπορούσαν, είναι αλήθεια, να αποτελούν μέρος ενός επαναστατικού προγράμματος. Αλλά ακόμα κι έτσι, πουθενά δεν γινόταν αναφορά στο πώς όλα αυτά θα επιτυγχάνονταν». Έως τώρα, ο Γκέρο μιλούσε στο ραδιόφωνο, καταγγέλλοντας τους διαδηλωτές ως αντεπαναστάτες. «Η Σοβιετική Ένωση πρέπει να συνεχίσει να αντιμετωπίζεται από μας με σεβασμό ως ο απελευθερωτής της Ουγγαρίας», έλεγε. Πρόσθεσε ότι η Κεντρική Επιτροπή δεν θα συνεδρίαζε για οκτώ μέρες.

Πλήθη συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Κοινοβουλίου και στέκονταν σιωπηλά. Είχε πια βραδιάσει. Ο κόσμος είχε φτάσει τις 100.000. «Ξαφνικά, όλα τα φώτα στην πλατεία έσβησαν. Το πλήθος παρέμεινε εκεί. Κάποιος άναψε ένα σπίρτο κι έβαλε φωτιά σε μια εφημερίδα. Τότε σε όλη την πλατεία άρχισαν ν' ανάβουν εφημερίδες. Ο κόσμος έβλεπε τα κτίριο να παίρνει μια απειλητική όψη κάτω από το φως πού τρεμόσβηνε» (Άντι Άντερσον).

Ήταν σαν αυτό το σενάριο να σήμαινε πολύ περισσότερα. Τα σκοτάδι, στο οποίο οι σταλινικοί είχαν βυθίσει τη νύχτα. Και μετά οι φωτιές που ο κόσμος είχε ανάψει. Οι φωτιές της ελευθερίας. Τότε το πλήθος αποφάσισε πορεία στο ραδιοσταθμό, με την απαίτηση να μεταδοθούν τα αιτήματά τους. 100.000 άνθρωποι ξεκίνησαν.

Ο ΣΤΑΛΙΝ ΚΑΤΡAΚΥΛΑ

Στο δρόμο 2-3.000 αποκόπηκαν από την πορεία και πήγαν στο πάρκο της πόλης. Εκεί, έδεσαν σκοινιά γύρω από τον λαιμό του, ύψους 26 ποδιών, αγάλματος τον Στάλιν και εκατοντάδες άνθρωποι τράβηξαν και έριξαν το άγαλμα στο έδαφος. Το άγαλμα μεταφέρθηκε με φορτηγό στο Εθνικό Θέατρο, όπου το πλήθος το κατέστρεψε, εν μέσω μεγάλης αγαλλίασης και γέλιου. Πάντως, οι μπότες του αγάλματος στέκονταν ακόμα στη βάση.

Όπως λέει ο Άντερσον: «Τι οιωνός γι' αυτούς που πίστευαν σε τέτοια άτομα! Δεν έχει και μεγάλη σημασία να απαλλαγείς από ένα άτομο. Κάποιος άλλος θα φορέσει τις μπότες του. Πρέπει να απαλλαγείς από την ανάγκη για αρχηγούς». Πολλές ακόμα χιλιάδες κόσμου είχαν ενωθεί με το κυρίως σώμα της πορείας, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων εργατών, που είχαν έρθει από ολόκληρη τη Βουδαπέστη. Το κτίριο του ραδιοσταθμού φυλαγόταν πολύ καλά, από τραμπούκους της ΑVΗ. Τελικά, μια αντιπροσωπεία αφέθηκε να μπει στο κτίριο με τα αιτήματά τους. Πέρασαν, όμως, δύο ώρες και ούτε ίχνος της αντιπροσωπείας. Ο κόσμος έγινε ξαφνικά ανήσυχος. Άρχισαν να ζητούν την απελευθέρωσή τους. Τότε το πλήθος κινήθηκε προς το κτίριο. Οι μισητοί μπάτσοι άνοιξαν πυρ με τα πολυβόλα στο άοπλο πλήθος.

Πολλοί έπεσαν, αρκετοί χωρίς να σηκωθούν ποτέ. Αλλά το πλήθος συνέχισε να προχωρά. Ξεπέρασε το εμπόδιο των αστυνομικών, παίρνοντας τα όπλα τους, για να πυροβολήσουν στα κτίρια του σταθμού.

Τα νέα για τα γεγονότα στην οδό Σαντόρ απλώθηκαν γρήγορα. Οι εργάτες γύρισαν στα εργοστάσια όπλων, όπου δούλευαν και, με τους εργαζόμενους της βραδινής βάρδιας, φόρτωσαν φορτηγά με όπλα. Αυτά μεταφέρθηκαν στην οδό Σαντόρ και μοιράστηκαν.

Στο μεταξύ, αστυνομικοί και στρατιώτες άρχισαν να παραδίδουν τα όπλα τους στο πλήθος, παρ' όλο που, στην πραγματικότητα, λίγοι ενώθηκαν με τον επαναστατημένο κόσμο. Στους γύρω δρόμους, εργάτες και φοιτητές άρχισαν να στήνουν οδοφράγματα. Ο Γκέρο συνέχιζε ακόμα να μεταδίδει από το ραδιόφωνο: «Φασίστες και αντιδραστικά στοιχεία πραγματοποίησαν επίθεση στα δημόσια κτίριά μας και τις μονάδες ασφαλείας μας. Για την αποκατάσταση της τάξης και μέχρι να ληφθούν επιπλέον μέτρα, όλες οι συναντήσεις, οι συναθροίσεις και οι πορείες απαγορεύονται».

Μέσα στην κυβέρνηση και το κόμμα μηχανεύονται διάφορα τεχνάσματα. Ο Γκέρο κανόνισε την αντικατάσταση ταυ «άχρωμου» Χεγκέντους από τον Νάγκι, ως πρωθυπουργού. Στις 8 το πρωί της Τετάρτης ανακοινώθηκε, πως η κυβέρνηση είχε ζητήσει από τις μονάδες του σοβιετικού στρατού, που στάθμευαν στην Ουγγαρία, να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της τάξης.

Υπάρχει κάποια διαμάχη για το αν ο Νάγκι ήθελε πραγματικά ή όχι να κληθούν τα σοβιετικά τανκ. Ό,τι κι αν συνέβη όμως, είναι αναντίρρητο, πως ήταν ένας γραφειοκράτης, φιλελεύθερος ίσως, αλλά γραφειοκράτης. Κάποιοι διανοούμενοι και φοιτητές ένοιωσαν προδομένοι! Όμως η εργατική τάξη δεν είχε τέτοιες αυταπάτες.

«Ήταν οι εργάτες, που το πρωί της Τετάρτης, 24 Οκτώβρη, έσωσαν τον αγώνα από την ολοκληρωτική συντριβή. Είδαν το ζήτημα του Νάγκι σε μεγάλο βαθμό ασήμαντο. Στην κοινωνία που οραματίζονταν μέσα από τη σκόνη και τον καπνό της μάχης στους δρόμους, δεν θα υπήρχε πρωθυπουργός, πολιτικοί, αξιωματικοί ή αφεντικά, που να τους διατάζουν» (Άντι Άντερσον).

Είναι πολύ σημαντικό να δούμε πως η εξέλιξη των γεγονότων δεν είχε προσχεδιαστεί, κάθε κίνηση σχεδιαζόταν (αμέσως πριν γίνει) από μια σφιχτοδεμένη ομάδα. Είχε υπάρξει μια επιθυμία ανάμεσα στους φοιτητές, τους διανοούμενους και τους εργάτες, για ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς. Κανείς δεν σκέφτηκε πως τα πράγματα θα έφταναν τόσο μακριά. Μια 17χρονη φοιτήτρια είπε στον Τζορτζ Σέρμαν, ρεπόρτερ του «Observer»: «Για βδομάδες μιλούσαμε για μεταρρυθμίσεις, αρχικά εκπαιδευτικές και μετά όλο και περισσότερο πολιτικές και οικονομικές, θέλοντας μόνο να βελτιώσουμε τη μοίρα των φοιτητών. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι θα κατέληγε σε επανάσταση». Αν ήταν οι φοιτητές και οι διανοούμενοι που είχαν αρχίσει τα γεγονότα, είχαν εκφράσει συγκεκριμένες ιδέες, τότε ήταν η εργατική τάξη που τα δυνάμωσε και τους έδωσε μεγάλη ώθηση. Αυτό ήταν πάντα - και πρέπει πάντα να είναι - το ζήτημα στις γνήσιες κοινωνικές επαναστάσεις.

«Την Τετάρτη το πρωί η εξέγερση άρχισε στο εργοστάσιό μας. Ήταν ανοργάνωτη και αυθόρμητη. Αν είχε οργανωθεί, η αστυνομία θα το μάθαινε και θα τη σταματούσε πριν καν ξεκινήσει. Οι νέοι εργάτες άνοιξαν το δρόμο και όλοι τους ακολούθησαν. Ναι, ήταν οι νέοι εργάτες που έκαναν την επανάσταση ενάντια στον κομμουνισμό - οι εργάτες στους οποίους υποτίθεται ότι στηριζόταν όλο το σύστημα» (ένας 21χρονος εργάτης στο εργοστάσιο ηλεκτρικών United, σ' ένα προάστιο της Βουδαπέστης). Όπως ένας 28χρονος πρόσφυγας παρατήρησε: «Οι νέοι εργάτες ήταν η δύναμη της επανάστασης. Οι φοιτητές την ξεκίνησαν, αλλά, όταν αναπτύχθηκε, δεν ήταν τόσοι πολλοί οι ικανοί να πολεμήσουν τόσο σκληρά όσο αυτοί οι νέοι εργάτες.

Ήταν το προλεταριάτο της Ουγγαρίας, πάνω απ' όλα, που πολέμησε τα τανκ, που ήρθαν να καταπνίξουν την επαναστατική τάξη που είχαν ήδη εγκαταστήσει με τη μορφή εργατικών συμβουλίων» (Πήτερ Φράιερ).

Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ

Εργάτες και φοιτητές στη Βουδαπέστη σχηματίζουν ένα επαναστατικό συμβούλιο, νωρίς το πρωί της Τετάρτης. Οι δύο πλευρές συνέχισαν να μάχονται αντιπαραταγμένες, γύρω από το κτίριο τον ραδιοσταθμού. Τα στρατηγικά τεχνάσματα μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα συνεχίστηκαν. Ο Γκέρο αντικαταστάθηκε από τον Κάνταρ, στη θέση του γενικού γραμματέα. Ο Κάνταρ προερχόταν από την εργατική τάξη. Υπήρξε τιτοϊκός και είχε φυλακιστεί και βασανιστεί φρικτά. Οι γραφειοκράτες το θεώρησαν πολύ καλή κίνηση - ένα τέλειο «δόλωμα» για τους δυσαρεστημένους.

Ο Νάγκι, σε ραδιοφωνική μετάδοση στις 5 π.μ., ζήτησε από τους επαναστάτες να αφήσουν τα όπλα και υποσχέθηκε ευρύ εκδημοκρατισμό σε όλους τους τομείς - κόμμα, κράτος, οικονομία, πολιτική. Αυτό όμως δεν κατάφερε να αποτρέψει πολύ κόσμο. Το Επαναστατικό Συμβούλιο Εργατών και Φοιτητών εξέδωσε προκηρύξεις, προτρέποντας σε γενική απεργία.

ΦΤΑΝΟΥΝ ΤΑ ΤΑΝΚ

Τα ρωσικά τανκ άρχισαν να φτάνουν στην πόλη το πρωί της Τετάρτης. Άγριες μάχες ξέσπασαν σε πολλά σημεία της πόλης. Οδοφράγματα κατασκευάστηκαν από εκατοντάδες βαρέλια. Αργότερα ενισχύθηκαν με εγκαταλελειμμένα βαγόνια. Οι εργάτες και οι φοιτητές χρησιμοποίησαν βόμβες μολότοφ, όπλα που είχαν επέλθει στην κατοχή τους, ακόμα κι ένα μικρό αντιαρματικό, με το οποίο βομβάρδιζαν τα τανκ. Οι δύο κυριότερες μάχες έγιναν στην Πλατεία Σζένα και στους στρατώνες Κίλλιαν. Οι μάχες συνεχίστηκαν για σχεδόν τρεις μέρες.

Στο μεταξύ, η επανάσταση εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη της χώρας. Στο Μαγκιάροβαρ, στις 25 Οκτωβρίου, μια πορεία 5.000 φοιτητών και εργαζομένων κατέληξε έξω από το κτίριο της ΑVΗ, απαιτώντας να αφαιρεθεί το κόκκινο αστέρι, σύμβολο της ρωσικής κυριαρχίας. Η αστυνομία άνοιξε πυρ ενάντια στο άοπλο πλήθος, σκοτώνοντας 101 άτομα και τραυματίζοντας 150, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά. Τα νέα μαθεύτηκαν στο Γκυόρ και μια μεγάλη ομάδα ενόπλων εργατών και φοιτητών έφτασαν (στοιβαγμένοι σε φορτηγά), στο κτίριο της AVH και ενώθηκαν με αυτούς που το είχαν περικυκλώσει. Όταν σταμάτησε η ένοπλη μάχη, όσοι άνδρες της ΑVΗ είχαν απομείνει, χτυπήθηκαν μέχρι θανάτου ή λυντσαρίστηκαν.

Αυτό είναι κατανοητό. Όχι μόνο οι φονιάδες μπάτσοι είχαν αρχίσει να πυροβολούν απρόκλητα το άοπλο πλήθος, αλλά η δυσαρέσκεια που είχαν προκαλέσει τόσα χρόνια συλλήψεων, βασανιστηρίων και η παραβίαση της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης είχαν θερίσει μια σοδειά αντεκδίκησης.

ΟΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΕΡΓΙΕΣ

Η απεργία που κήρυξε το Επαναστατικό Συμβούλιο Εργατών και Φοιτητών απλώθηκε σ' ολόκληρη τη Βουδαπέστη, καθώς και στις κυριότερες βιομηχανικές πόλεις - Μίσκολτς, Γκυόρ, Σζνολτς, Πετς και Ντεμπρέτσεν. Επαναστατικές επιτροπές και συμβούλια σχηματίστηκαν σε όλη την Ουγγαρία. Οι εργάτες των ορυχείων στις πόλεις Πετς, Ντουνπέντελε, Ταταβάνυα και Βαρπαλότα, είχαν ενεργή συμμετοχή στην επανάσταση.

Συμβούλια σχηματίστηκαν στα ορυχεία, στα χαλυβουργεία, στους σταθμούς παραγωγής ενέργειας και άλλους χώρους εργασίας. Παντού οι εργάτες οπλίζονταν και, σε μερικές πόλεις, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί εξέπεμπαν μηνύματα κατά των σταλινικών, λέγοντας στον κόσμο να μην ξεγελαστεί από την κυβέρνηση και παραδώσει τα όπλα. Εκατοντάδες συμβούλια εργατών υπήρχαν σ' όλη τη χώρα. Πολλά εξέδωσαν προγράμματα.

Κανένα από τα προγράμματα δεν ήταν το ίδιο, αν και όλα μιλούσαν για πολιτική και κοινωνική ελευθερία, για την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων, την οργάνωση των χώρων εργασίας και της βιομηχανίας από τους εργάτες, την κατάργηση της ΑVΗ και την ελευθερία στα συνδικάτα και τα κόμματα.

Όλα τα προγράμματα απαιτούσαν αμνηστία για όσους είχαν πάρει μέρος στην Επανάσταση. Μερικά ζητούσαν την επιστροφή της «κοινοβουλευτικής δημοκρατίας», ενώ άλλα υποστήριζαν τον Νάγκι. Τίποτα απ' αυτά τα δύο δεν ήταν παράξενο. Ο λαός δεν είχε μια ενεργή και ισχυρή απελευθερωτική επαναστατική οργάνωση που να τον ενημερώνει για ιδέες γνήσιου ελευθεριακού κομμουνισμού και για τη δυνατότητα δημιουργίας μιας αταξικής και χωρίς χρήμα κοινωνίας.

Ακόμα κι έτσι, όμως, τα βασικά αιτήματα των Ούγγρων εργατών ήταν βαθιά επαναστατικά, αφού κλόνιζαν τα θεμέλια της γραφειοκρατίας και ήταν σχεδόν σίγουρο πως θα οδηγούσαν από εκεί έως τη δημιουργία του πραγματικού σοσιαλισμού. Αυτό προβλήθηκε με τη δημιουργία των συμβουλίων και των επιτροπών και των εργατικών και φοιτητικών πολιτοφυλακών. Το κράτος έλεγε ξανά και ξανά στους εργάτες της Ουγγαρίας, ότι ζούσαν σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, ότι προχωρούσαν προς έναν παράδεισο πρα