Η Ουγγρική Επανάσταση του 1956 - Μέρος Α’

Ουγγαρία / Ρουμανία | Λαϊκοί Αγώνες | Κριτική / Παρουσίαση Monday January 23, 2006 12:47 by A.F.

Μια προσπάθεια ιστορικής καταγραφής των γεγονό`

Μετάφραση Ν.Φ. Επιμέλεια «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, Γενάρης 2006

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μια εκδοχή αυτού του φυλλαδίου πρωτοεμφανίστηκε ως ένθετο στον «Αναρχικό Εργάτη», την εφημερίδα του Συνδέσμου Αναρχικών Εργατών (AWA - Anarchist Wοrkers Assοciatiοn), το Νοέμβρη του 1976. Αυτή η προσεκτικά αναθεωρημένη επανέκδοση επανορθώνει την υποτίμηση του AWA όσον αφορά την εργατική τάξη, αποκαθιστώντας την ως τον πρωταρχικό καταλυτικό παράγοντα στα γεγονότα του 1956.

Η Ουγγρική Επανάσταση παραμένει σημαντική, ως ένα εξαίρετο παράδειγμα των νέων μορφών επαναστατικής οργάνωσης της εργατικής τάξης - έμβρυα μιας νέας κοινωνίας χωρίς κρατική οργάνωση, που έχουν εμφανιστεί συχνά κατά τη διάρκεια επαναστάσεων και εξεγέρσεων τα τελευταία 120 χρόνια, περίπου.

Τα ουγγρικά εργατικά συμβούλια ήταν όργανα, μέσα από τα οποία η εργατική τάξη, στο σύνολό της, θα μπορούσε να έχει απευθείας αναλάβει και διαχειριστεί την κοινωνία, χωρίς τη μεσολάβηση του κοινοβουλίου. Η ουγγρική εργατική τάξη επιτέθηκε ευθέως στην κρατική εξουσία, την οποία έλεγχε το Κομμουνιστικό Κόμμα και εδραίωσε την ιδέα μιας μελλοντικής κοινωνίας, κατά την οποία δεν θα υπήρχε κράτος ή ιεραρχία, μιας κοινωνίας βασισμένης στην ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Δεν είναι, επομένως, αποτέλεσμα νοσταλγίας το ότι αναφερόμαστε στη μνήμη της ουγγρικής επανάστασης του 1956.

Η Ουγγαρία του '56 ήταν μια παραδειγματική κίνηση της εργατικής τάξης να φτάσει από μόνη της στην εξουσία. Μιας κίνησης διπλά σημαντικής, γιατί συνέβη σ' ένα από τα κατ' εξοχήν «εργατικά κράτη». Έδειξε σε πολλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο μια νέα εναλλακτική δυνατότητα στην πόλωση καπιταλισμός-σοβιετικός κομμουνισμός (δηλαδή κρατικός καπιταλισμός), ωθώντας διάφορα κινήματα προς την υιοθέτηση γνήσιων επαναστατικών τακτικών.

ΟΙ «ΦΑΣΙΣΤΕΣ»

Όταν ο σοβιετικός στρατός προς το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σάρωνε την Ανατολική Ευρώπη, αυτό που έκανε σίγουρα δεν ήταν η «απελευθέρωση των εργατών και των χωρικών».

Το ήδη υπάρχον σύστημα, με τον Στάλιν να παρέχει υποστήριξη στις αντιδραστικές κυβερνήσεις, συνέχιζε να υπάρχει. Στη Βουλγαρία την εξουσία κατείχε ο στρατηγός Γκεοργκίεφ, που τώρα είχε την υποστήριξη των κομμουνιστών και που το 1934 είχε επιτεθεί σε απεργούς, σκοτώνοντας κάποιους και αποκαλώντας τους απεργούς εργάτες «φασίστες».

Κάποιοι απεργοί ανθρακωρύχοι χαρακτηρίστηκαν «αναρχικοί» και «φασίστες» και φυλακίστηκαν. Νωρίτερα, ο ρωσικός στρατός και τα ανδρείκελά του στη Βουλγαρία, διέλυσαν τις πολιτοφυλακές, που είχαν δημιουργήσει οι εργάτες και τα συμβούλια των στρατιωτών στις τάξεις του στρατού.

Σε μέλη του κόμματος που ήταν αντίθετα σε όλα αυτά, ο Μολότωφ είπε τα εξής: «Αν ορισμένοι κομμουνιστές συνεχίσουν να συμπεριφέρονται κατ' αυτόν τον τρόπο, θα τους επαναφέρουμε στα λογικά τους. Η Βουλγαρία θα διατηρήσει τη δημοκρατική της κυβέρνηση και την παρούσα τάξη... Πρέπει να διατηρήσετε όλους τους πολύτιμους αξιωματικούς του στρατού που υπήρχαν και πριν το πραξικόπημα. Πρέπει να επαναφέρετε στην υπηρεσία όλους τους αξιωματικούς που έχουν απολυθεί για διάφορους λόγους».

Στη Βουλγαρία οι αναρχικοί γνώρισαν μεγάλη υποστήριξη ανάμεσα στους εργάτες, τους χωρικούς, τους διανοούμενους και τη νεολαία.

Οι σταλινικοί τώρα άρχισαν να χτυπούν το κίνημα, απαγορεύοντας την εφημερίδα της Αναρχοκομμουνιστικής Ομοσπονδίας, επειδή είχε γράψει, ότι το δυνατότερο όπλο της εργατικής τάξης για την υπεράσπιση των συμφερόντων της ήταν η απεργία!

Στις 10 Μάρτη 1945, 90 αντιπρόσωποι σε μία συνδιάσκεψη αναρχικών συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ανάμεσά τους και μαχητές που είχαν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της απεργίας των εργατών καπνού ενάντια στο φασιστικό καθεστώς.

Σύντομα και όλα τα άλλα σοσιαλιστικά κόμματα είχαν απαγορευθεί και τα μέλη τους είχαν φυλακιστεί.

ΣΤΗΝ ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Από το 1919, ο ουγγρικός λαός είχε υποφέρει το φασιστικό καθεστώς του ναύαρχου Χόρτι, ο οποίος είχε δολοφονήσει χιλιάδες, ενώ είχε στείλει πάνω από 400.000 Εβραίους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το 1944 οι Ρώσοι «έστησαν» στην Ουγγαρία μία νέα κυβέρνηση, επικεφαλής της οποίας ήταν ο γενικός διοικητής του ουγγρικού στρατού Μπέλα Μίκλος, τον οποίο είχε προσωπικά «στολίσει» ο Χίτλερ με τον Σιδηρούν Σταυρό.

Η νέα αυτή κυβέρνηση εξακολούθησε να υποστηρίζει τον Χόρτι ως τον κυβερνήτη της Ουγγαρίας. Οι σταλινικοί φοβήθηκαν ότι οι εργάτες και οι χωρικοί θα δημιουργούσαν συμβούλια για να διοικούν την Ουγγαρία κι έτσι προτίμησαν να υποστηρίξουν αυτούς, τους «πρώην φασίστες», παρά να ανοίξουν την πόρτα στην προλεταριακή επανάσταση.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα άρχισε να εισχωρεί στην κυβέρνηση, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Εσωτερικών και τον έλεγχο της κρατικής αστυνομίας (AVN), η οποία είχε σχηματιστεί από δήμιους και «χασάπηδες», που είχαν υπηρετήσει υπό τον Χόρτι, καθώς και από τραμπούκους του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η AVN ήταν μισητή στην ουγγρική εργατική τάξη, εξαιτίας του ρεκόρ που κατείχε σε βασανιστήρια και φόνους και επειδή είχε προνομιούχο θέση στην ουγγρική κοινωνία. Τη στιγμή που ο μέσος μηνιαίος μισθός στην Ουγγαρία ήταν 1.000 φιορίνια, οι αστυνομικοί έπαιρναν 3.000 φιορίνια το μήνα, ενώ οι αξιωματικοί τους από 9.000 έως και 12.000 φιορίνια το μήνα. Εν τω μεταξύ, οι Ρώσοι άρχισαν να λεηλατούν τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Ο σοβιετικός στρατός πήρε μαζί του από την Ουγγαρία μια τεράστια ποσότητα της λείας αυτή και κατέσχεσε πολύ μεγάλες ποσότητες δημητριακών, κρέατος, λαχανικών και γαλακτοκομικών προϊόντων και δόθηκε στην Ουγγαρία το τεράστιο ποσό των 300 εκατομμυρίων δολαρίων για αποζημίωση. Αυτό, βέβαια, σήμαινε ότι η ουγγρική εργατική τάξη έπρεπε να πληρώσει με έλλειψη τροφής και χαμηλούς μισθούς. Το Κρεμλίνο έπρεπε να ακυρώσει τις μισές από τις αποζημιώσεις που ακόμα όφειλε το 1948, λόγω των φόβων για επανάσταση στην Ουγγαρία.

Η ΛΗΣΤΕΙΑ

Η Μόσχα συνέχισε να εκμεταλλεύεται την Ουγγαρία με όλους τους τρόπους. Πουλούσαν προϊόντα στην Ουγγαρία σε τιμές πολύ υψηλότερες από τις κανονικές, ενώ, παράλληλα, αγόραζαν τις εξαγωγές της σε πολύ χαμηλές τιμές. Το ίδιο συνέβαινε με όλες τις ανατολικές χώρες.

«Η ληστεία της Πολωνίας μέσα απ’ αυτή την πράξη και μόνο, έφτασε τα 100 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Ο βρετανικός καπιταλισμός ποτέ δεν είχε τόσο μεγάλο ετήσιο κέρδος από τις επενδύσεις στην Ινδία» (Ιγκαέλ Γκλουκστέϊν «Οι δορυφόροι του Στάλιν στην Ευρώπη»). Μέχρι το 1950 τα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη είχαν ολοκληρωτικά εισέλθει στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα της Ε.Σ.Σ.Δ. με τη θεσπισμένη από το κράτος κολεκτιβοποίηση της γεωργίας και την εθνικοποίηση της βιομηχανίας.

Αλλά αίσθημα δυσαρέσκειας και ανησυχίας άρχισε να αναπτύσσεται. Οι εργάτες στην Τσεχοσλοβακία, την Πολωνία και την Ουγγαρία αντέδρασαν στο νέο σύστημα εργασίας με απουσίες, παραγωγή ποιοτικά κατώτερης εργασίας και μειωμένο ζήλο για εργασία. Η δυσαρέσκεια άρχισε να εξαπλώνεται.

Ο Γιόζεφ Ρεβάι, ένας θεωρητικός του κόμματος στην Ουγγαρία, παραπονέθηκε τον Οκτώβρη του 1948, ότι μόνο το 12% των μελών διάβαζε την εφημερίδα του κόμματος. Οι καθαιρέσεις άρχισαν εξαιτίας της διαμάχης μεταξύ του Γιουγκοσλάβου ηγέτη Τίτο και του Στάλιν. Το κυνήγι των τιτοϊκών έγινε το αγαπημένο σπορ των γραφειοκρατών. Μόνο στην Ουγγαρία, 483.000 μέλη του κόμματος εκδιώχτηκαν και εκατοντάδες εκτελέστηκαν, μεταξύ των οποίων και το ηγετικό στέλεχος Ραζκ.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Ο Ιωσήφ Στάλιν πέθανε στις 6 Μάρτη 1953. Οι ελπίδες των εργατών ξύπνησαν. Σκέφτηκαν ότι ήταν μια ευκαιρία να καταρρεύσει η δικτατορία που είχε επιβληθεί στο προλεταριάτο. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, σημειώθηκαν στην Τσεχοσλοβακία διάφορες εξεγέρσεις οι οποίες καταστάληκαν όμως πολύ γρήγορα. Δύο εβδομάδες αργότερα, εξεγέρθηκαν οι εργάτες του Ανατολικού Βερολίνου.

Η όλη υπόθεση ξεκίνησε από μια διαδήλωση οικοδόμων για καλύτερους μισθούς και μείωση του φόρτου εργασίας. Χιλιάδες ενώθηκαν με τους διαδηλωτές. Η αναταραχή εξαπλώθηκε σε όλη την Ανατολική Γερμανία, αλλά τα σοβιετικά τανκ ισοπέδωσαν την εξέγερση κάτω από τις ερπύστριές τους.

Στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση, στο στρατόπεδο υποχρεωτικής εργασίας της Βορκούτα, ένα απεργιακό κίνημα ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου, με τη συμμετοχή 250.000 εργατών-σκλάβων και η αναρχική μαύρη σημαία ανυψώθηκε στα κτίρια του Γκούλαγκ. Οι σταλινικοί απάντησαν, εκτελώντας 120 άτομα.

Στην Ουγγαρία, η πρώτη μεγάλη απεργία σημειώθηκε κατά τα τέλη της δεκαετίας του '40, όταν 20.000 εργάτες κατέβηκαν σε απεργία τον Ιούνιο στην περιοχή Τσέπελ της Βουδαπέστης. Οι σταλινικοί, πανικόβλητοι, έκαναν παραχωρήσεις, υποσχόμενοι αυξήσεις μισθών. Αυτό, όμως, δεν σταμάτησε το απεργιακό κύμα που εξαπλωνόταν σε όλη την Ουγγαρία. Οι Ρώσοι θορυβήθηκαν από την ευρεία δραστηριότητα της εργατικής τάξης και μηχανεύτηκαν την απομάκρυνση τον Ούγγρου σταλινικού αφεντικού Ρακόσι και την αντικατάστασή του από τον Ίμρε Νάγκι.

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Η κινητοποίηση αυτή των εργατών των χωρών που ανήκαν στο λεγόμενο «σιδηρούν παραπέτασμα», ώθησε τα αφεντικά του κόμματος να ακολουθήσουν μια πιο ήπια γραμμή. Στο 20ό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, το Φλεβάρη του 1956, ο Χρούστσεφ άρχισε τις περίφημες επιθέσεις του στον Στάλιν. Αμέσως, ακολούθησε η εξέγερση του Πόζναν στην Πολωνία, η οποία ήταν σχεδιασμένη και προμελετημένη.

Στις 28 Ιούνη 1956, οι εργάτες στις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις ΖΙΣΙΖΟ βγήκαν στους δρόμους, ζητώντας καλύτερους μισθούς και μεγαλύτερο έλεγχο στη διοίκηση του εργοστασίου. Σύντομα χιλιάδες κόσμου ενώθηκαν μαζί τους στους δρόμους. Αυτή τη φορά ήταν τα πολωνικά τανκ που συνέτριψαν την εξέγερση.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΠΕΤΟΦΙ

Παρόμοια γεγονότα άρχιζαν να εκτυλίσσονται στην Ουγγαρία. Ο Κύκλος Πετόφι σχηματίστηκε τον Απρίλη του 1956 από τους Νέους Κομμουνιστές. Ονομάστηκε έτσι από το όνομα του Σαντόρ Πετόφι, του διάσημου εθνικού ποιητή, που είχε πολεμήσει για την ουγγρική εθνική ανεξαρτησία ενάντια στην αυστριακή αυτοκρατορία (1848) και υποστηρίχτηκε από την Ένωση Συγγραφέων.

Φυλλάδια άρχισαν να κυκλοφορούν μυστικά, αρχικά ζητώντας φιλολογική ελευθερία, αλλά, αργότερα, υποστηρίζοντας ότι η Ουγγαρία θα έπρεπε να αποφασίσει μόνη της πώς θα φτάσει στον κομμουνισμό. Ο κομμουνιστής συγγραφέας Γκιούλα Χέϊ, καταφέρθηκε εναντίον της έλλειψης ελευθερίας λόγου.

Σύντομα ήταν χιλιάδες αυτοί που παρευρίσκονταν στις συναντήσεις του Κύκλου Πετόφι. Η χήρα του Ραζκ απαίτησε δικαιοσύνη για το νεκρό σύζυγό της που είχε, στο μεταξύ, «αποκατασταθεί». Τα άρθρα που έγραφαν για την φιλολογική τους έκδοση άρχισαν να κυκλοφορούν και εκτός των φιλολογικών κύκλων, δηλαδή ανάμεσα στους εργάτες.

Αυτή η ανάπτυξη τον κινήματος έγινε δυνατή, λόγω του προηγούμενου κινήματος της εργατικής τάξης, το 1953. Στην πραγματικότητα, η εργατική τάξη έδειχνε μια βαθιά περιφρόνηση για τους σταλινικούς. Συνήθως, οι ψευδαισθήσεις για κάποιου είδους «παράδεισο των εργατών», που θα δημιουργούσαν οι σταλινικοί, υπήρχαν μεταξύ των διανοουμένων και κάποιων πολιτικών ακτιβιστών, ψευδαισθήσεις, οι οποίες τώρα χάνονταν. Ήταν η έκδηλη δυσαρέσκεια μεταξύ των μαζών που δημιούργησε αυτή την αλλαγή στους κύκλους των διανοουμένων.

Κατά τον Ιούλιο, οι συζητήσεις για τις συνθήκες στην Ουγγαρία και ιδιαίτερα για τη μυστική αστυνομία, είχαν πολλαπλασιαστεί. Κάποιοι ομιλητές στις συναντήσεις του Κύκλου, ζήτησαν ακόμα και την παραίτηση του γραμματέα του κόμματος Ίμρε Νάγκι.

Τον Σεπτέμβρη, στη Σύνοδο της Ένωσης Συγγραφέων, έγιναν καταγγελίες για την έλλειψη ελευθερίας λόγου και την καταπίεση γενικότερα. Ο ποιητής Κόνια, είπε στη Σύνοδο: «Στο όνομα ποιας ηθικής οι κομμουνιστές θεωρούν ότι είναι δικαιολογημένοι στο να διαπράττουν αυθαιρεσίες εναντίον των πρώην συμμάχων τους, να στήνουν "δίκες μαγισσών", να καταδιώκουν αθώους πολίτες, να φέρονται σε γνήσιους επαναστάτες σαν να ήταν προδότες, να τους φυλακίζουν και να τους σκοτώνουν; Στο όνομα ποιας ηθικής;» Η δυσαρέσκεια στους κύκλους των διανοουμένων διαφάνηκε και στις απαιτήσεις της εργατικής τάξης για περισσότερο έλεγχο στα εργοστάσιά »τους». Αυτές οι απαιτήσεις ήταν περιορισμένες στη δημοκρατία των ενώσεων. Τον εργατικό έλεγχο (δηλαδή, τη συμμετοχή) και τη συνεννόηση της διοίκησης με επιτροπές των ενώσεων, σχετικά με τους μισθούς και τα επιδόματα.

Τα αρχικά αιτήματα των εργατών κυριαρχούνταν ακόμα από τη λογική των ενώσεων και ήταν επηρεασμένα από συνδικαλιστές. Καθώς, όμως, ο αγώνας θα ξεκινούσε, οι εργάτες άρχισαν να διαμορφώνουν πιο ριζοσπαστικά αιτήματα και να αναπτύσσουν επαναστατικές μορφές οργάνωσης.

Ο Κύκλος Πετόφι υποστήριζε αυτά τα αιτήματα. Έθεσαν στην κυβέρνηση το αίτημα να παραδώσει τη διαχείριση των εργοστασίων στους εργάτες. Την ώρα που ο α' γραμματέας του κόμματος, Γκέρο, συναντούσε τον Τίτο στο Βελιγράδι, ο Κύκλος Πετόφι αποφάσισε να καλέσει μια διαδήλωση αλληλεγγύης προς τους Πολωνούς εργάτες, που δικάζονταν ως αποτέλεσμα της εξέγερσης του Πόζναν. Πήραν άδεια γι' αυτό, επειδή, αλλιώς θα υπήρχε μια απ' ευθείας σύγκρουση, την οποία οι αρχές ήθελαν ν' αποφύγουν.