Anarkismo.net     http://www.anarkismo.net
Search author name words: Libertatia

Από την εργατική χειραφέτηση...

category Διεθνή | Εργατικοί Αγώνες | Γνώμη / Ανάλυση author Wednesday October 12, 2011 21:16author by κατάληψη libertatia

μέχρι τη γενικευμένη αυτοδιαχείριση - Μέρος Α'

Το κείμενο αυτό είναι από το έντυπο «απ’ την εργατική χειραφέτηση μέχρι τη γενικευμένη αυτό-διαχείριση» είναι αποτέλεσμα συλλογικών διαδικασιών της συνέλευσης της κατάληψης libertatia. Είναι μια σύντομη αλλά περιεκτική περιγραφή ποικίλων μορφών χειραφέτησης και αυτό-οργάνωσης των εργατών, σε διάφορα μέρη του κόσμου σε διαφορετικές εποχές.
460_0___30_0_0_0_0_0_struggle.jpg

Το κείμενο αυτό είναι από το έντυπο «απ’ την εργατική χειραφέτηση μέχρι τη γενικευμένη αυτό-διαχείριση» είναι αποτέλεσμα συλλογικών διαδικασιών της συνέλευσης της κατάληψης libertatia. Είναι μια σύντομη αλλά περιεκτική περιγραφή ποικίλων μορφών χειραφέτησης και αυτό-οργάνωσης των εργατών, σε διάφορα μέρη του κόσμου σε διαφορετικές εποχές. Το έντυπο αυτό αποτελεί το θεωρητικό λόγο του διημέρου εκδηλώσεων που είναι αφιερωμένο στην αυτοδιαχείριση και πραγματοποιήθηκε στις 1-2-3 Ιουλίου 2010 στο χώρο της κατάληψης libertatia της Θεσσαλονίκης. Εν μέσω κρίσης η εκδήλωση με θέμα την αυτοδιαχείριση προέκυψε ως ανάγκη να μιλήσουμε για μορφές αυτο-οργάνωσης των εργατών στο εδώ και στο τώρα. Εντάσσεται στην γενικότερη προσπάθεια μας να παραχθεί πολιτικός λόγος που να ξεφεύγει από την εμμονή στο πεδίο της άρνησης και της αντίδρασης και να βάλει τις δομές για την δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα οδηγήσουν στην πραγματική χειραφέτηση για τον πλήρη αυτό-καθορισμό. Προέκυψε επίσης ως ανάγκη να πάρουμε ξεκάθαρη θέση στους τρόπους και τις μορφές που πρέπει να πάρει μια επαναστατική διαδικασία σε σχέση με την παραγωγή και τις μορφές της.

Ιστορικό Δ.Ν.Τ.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), όπως και η Παγκόσμια Τράπεζα, στήθηκε το 1944 στο συνέδριο που έγινε στο Μπρέτον Γουντς. Αποτέλεσε από την αρχή εργαλείο παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ στις συνθήκες που διαμορφώνονταν μετά το τέλος της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 και του διαφαινόμενου τέλους του πολέμου. Ο στόχος ήταν η ενοποίηση της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς κάτω από την ηγεμονία των ΗΠΑ. Οι 182 χώρες που συμμετέχουν στο ΔΝΤ δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα ψήφου, αφού αυτά καθορίζονται από το πόσα κεφάλαια έχει συνεισφέρει η κάθε χώρα. Έτσι οι ΗΠΑ ελέγχουν του 17,16% των ψήφων και συνολικά η ομάδα των G8 το 50% των ψήφων.

Σε μια πρώτη φάση το αντικείμενο του ΔΝΤ ήταν να προωθεί δάνεια σε χώρες που χρειάζονταν χρήμα για να αγοράσουν πρώτες ύλες και άλλα αγαθά που ήταν απαραίτητα για να υπάρξει παραγωγή. Αυτό εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ που κατείχαν την πλειονότητα του παγκόσμιου επενδυμένου κεφαλαίου, το μισό της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής, το 1/3 των παγκόσμιων εξαγωγών και το 61% των αποθεμάτων χρυσού.

Στα χέρια των νεοφιλελεύθερων ο ρόλος του ΔΝΤ άλλαξε στη δεκαετία του 1980. Οι δέκα μεγαλύτερες διεθνείς τράπεζες (οι περισσότερες αμερικανικές) έβλεπαν ότι κινδύνευαν να χάσουν τεράστια ποσά που είχαν δανείσει σε χώρες που ήταν στα όρια της χρεοκοπίας. Τώρα το ΔΝΤ ανέλαβε την υποστήριξη αυτών ακριβώς των προβληματικών τραπεζικών συστημάτων: έδινε σε διάφορες χώρες «δάνεια-γέφυρες» ώστε να μπορέσουν αυτές να αποπληρώσουν τα δάνεια που είχαν πάρει από τις διεθνείς τράπεζες.

Εξαιτίας του μεγέθους των κεφαλαίων που ήλεγχε, αλλά και της άμεσης σχέσης του με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, το ΔΝΤ μπόρεσε έτσι να επιβάλει στις δανειολήπτριες χώρες όρους που καμία τράπεζα δεν μπορούσε να διανοηθεί να προτείνει μέχρι τότε. Αντιστρέφοντας την παλιότερη τακτική του ενάντια στην υποτίμηση νομισμάτων, τώρα το ΔΝΤ επέβαλε υποτιμήσεις και περικοπές στο εθνικό εισόδημα ώστε να περιοριστούν οι εισαγωγές στις δανειολήπτριες χώρες. Μόνος στόχος πλέον ήταν η αποπληρωμή του χρέους στο διεθνές χρηματιστικό κεφάλαια.

Τα υποχρεωτικά «προγράμματα δομικής προσαρμογής» του ΔΝΤ απαιτούσαν πρώτα και κύρια ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων επιχειρήσεων, με το επιχείρημα ότι έτσι θα εξευρίσκονταν τα λεφτά για να αποπληρωθούν τα δάνεια. Το ΔΝΤ επέβαλε επίσης περικοπές στο κράτος πρόνοιας, αλλά και δραματική περικοπή των πραγματικών μισθών. Ο στόχος ήταν να αυξηθούν οι εξαγωγές (λόγω των «ανταγωνιστικότερου» εργατικού κόστους) και έτσι να υπάρξει ένας επιπλέον πόρος για να πάρουν πίσω τα λεφτά τους οι πιστωτές. Φυσικά οι χώρες αυτές δεν μπορούσαν να γίνουν συνολικά εξαγωγικές γιατί την ίδια στιγμή το ΔΝΤ επέβαλε κατάργηση κάθε δασμολογικής και επιδοματικής προστασίας της ντόπιας παραγωγής. Μόνο όσες επιχειρήσεις και κλάδοι αποδεικνύονταν «ανταγωνιστικοί» στη ζούγκλα της παγκόσμιας αγοράς, μόνον αυτοί θα επιβίωναν (από αυτό κέρδιζαν βέβαια οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που έβρισκαν έτσι πολύ χαμηλές τιμές για πρώτες ύλες). Τη δεκαετία του 1980 δόθηκαν 187 δάνεια υπό τον όρο της εφαρμογής της «προγραμμάτων δομικής προσαρμογής». Όλα οδήγησαν σε πείνα, υποσιτισμό, φτώχεια, εξάπλωση ασθενειών και μείωση του προσδόκιμου ζωής σε όλο τον Τρίτο Κόσμο. Σχεδόν όλες οι χώρες της Μαύρης Αφρικής αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν αυτά τα προγράμματα και το ΑΕΠ άρχισε να πέφτει κατά 2,2% το χρόνο κατά μέσο όρο. Το εισόδημα μειώθηκε στα προ ανεξαρτητοποίησης επίπεδα. Οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατά 50% και για την παιδεία κατά 25%. Στην Τανζανία, π.χ., οι δαπάνες για αποπληρωμή του χρέους ήταν εξαπλάσιες από τις δαπάνες για την υγεία. Αποτέλεσμα; Το 40% του πληθυσμού της χώρας πέθαινε πριν φτάσει στην ηλικία των 35 χρονών. Τη μοίρα της Μαύρης Αφρικής είχε και η Λατινική Αμερική στη δεκαετία του 1980. Στη Χιλή, το ΔΝΤ επέβαλε περικοπές μισθών της τάξης του 40%, ενώ στο Μεξικό το ποσοστό αυτό έφτασε το 50%. Οι δαπάνες στην παιδεία και την υγεία επίσης μειώθηκαν στο μισό με αποτέλεσμα η βρεφική θνησιμότητα να τριπλασιαστεί την ίδια περίοδο.

Παρά τις θυσίες, στο τέλος της δεκαετίας του 1980 το χρέος του Τρίτου Κόσμου ήταν μεγαλύτερο από αυτό που ήταν κατά την έναρξη των προγραμμάτων του ΔΝΤ. Δεκάδες χώρες είχαν μπει σε έναν φαύλο κύκλο: Η λιτότητα περιόρισε δραματικά την ανάπτυξη πράγμα που εμπόδισε την αποπληρωμή του χρέους –όσο κι αν στραγγίζονταν οι άνθρωποι– ενώ η υποτίμηση αυτή καθ’ αυτή μεγέθυνε το ύψος των χρεών που υπολογίζονταν σε δολάρια. Στην Ινδονησία, π.χ. το εξωτερικό χρέος ανέβηκε από το 29% του ΑΕΠ που ήταν το 1980 στο 67% το 1992. Έτσι οι μόνοι κερδισμένοι ήταν οι δανειστές στους οποίους επέστρεφαν εντόκως τα λεφτά: τη δεκαετία του 1980 στη Λατινική Αμερική το 70% των νέων δανείων χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή τόκων των προηγούμενων δανείων.

Ο ρόλος του ΔΝΤ ενισχύθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 όταν περιήλθαν στον έλεγχό του ακόμη μεγαλύτερα κεφάλαια. Τώρα πια το Ταμείο εξελίχθηκε στον παγκόσμιο δανειστή τελευταίας καταφυγής δανείζοντας πάνω από 200 δισ. ετησίως. Τα δάνεια σε Ρωσία, Ταϊλάνδη, Ινδονησία, Νότια Κορέα και Βραζιλία το ’97 και το ’98 στόχευαν και πάλι στη διάσωση των δανειστριών τραπεζών.

Τα «ασιατικά» δάνεια του ΔΝΤ σήμαιναν επίσης ένα τεράστιο ανθρώπινο κόστος: Στη Ν. Κορέα τα αγγλικά αρχικά του ΔΝΤ, IMF, διαβάζονταν πλέον ως: I’M Fired (απολύθηκα).

Σύντομο ιστορικό παρεμβάσεων του ΔΝΤ

Βενεζουέλα: τη δεκαετία του 80 η κυβέρνηση Κάρλος Αντρές Πέρες προχωρά σε αύξηση των μέσων μεταφοράς εφαρμόζοντας στην πράξη ένα από τα ζητούμενα μέτρα του ΔΝΤ. Το Φλεβάρη του 1989 ξέσπασαν στη χώρα επεισόδια πρωτοφανούς βιαιότητας. Η εξέγερση κόστισε εκατοντάδες ζωές.

Βολιβία: το 1998 το ΔΝΤ δάνεισε 138 εκ. δολάρια. Από το 2003 και μετά η Βολιβία αντιμετώπιζε όλο και μεγαλύτερη φτώχεια, χρόνια δομική ανεργία και υποαπασχόληση. Αποτέλεσμα ήταν το ξέσπασμα κοινωνικής εξέγερσης με βίαιες εκδηλώσεις στην πρωτεύουσα Λας Πας, όπου και σκοτώθηκαν 33 πολίτες και τραυματίστηκαν 200. ο πρόεδρος που εφάρμοσε τα μέτρα φυγαδεύτηκε μέσα σε ασθενοφόρο.

Αργεντινή: τη δεκαετία του 90 η αργεντινή δανείζεται 13 δις δολάρια. Μέσα σε μία δεκαετία ιδιωτικοποιήθηκαν με ελάχιστο τίμημα οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της υγείας, της ύδρευσης, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών. Το 2001 ο σοσιαλιστής πρόεδρος της αργεντινής διέφυγε με ελικόπτερο, καθώς οι δρόμοι του Μπουένος Άιρες είχαν πλημμυρίσει από εξεγερμένους που τον έψαχναν. Στην Αργεντινή το ΑΕΠ της μειώθηκε συνολικά κατά 21%, με καταστροφικά αποτελέσματα για τον κοινωνικό της ιστό: στο ζενίθ της κρίσης (μέσα του 2002), το ποσοστό της φτώχειας έφτασε το 57%, ενώ η ανεργία ξεπέρασε το 23%.

Ινδονησία: το 1998 η επιβολή των πολιτικών του δντ οδήγησε στην πτώση του παραγόμενου πλούτου κατά 45%. Αμέσως ξέσπασε βίαιη κοινωνική εξέγερση με εκατοντάδες νεκρούς.

Βραζιλία: το 1999 το δντ έδωσε δάνειο 17,5δις δολαρίων. Η κατάσταση που δημιουργήθηκε είχε ως αποτέλεσμα στις εκλογές του 2000 το επαναστατικό θεσμικό κόμμα να χάσει την εξουσία μετά από σχεδόν έναν αιώνα. Τα επιτόκια δανεισμού αυξάνονταν ανά ημέρα κατά 32%. Ξέσπασαν βίαιες διαδηλώσεις στις οποίες δεν υπήρξαν νεκροί, ή τουλάχιστον δεν καταγράφησαν.

Ταϋλάνδη: το 1999 έλαβε 2 δάνεια από το ΔΝΤ, τα οποία έφταναν τα 21 δις δολάρια. Το σκληρό πακέτο διαρθρωτικών μέτρων οδήγησε σε υποτίμηση του τοπικού νομίσματος και τελικά σε πραξικόπημα το 2006.

Λετονία: εφαρμόστηκε η μείωση των συντάξεων κατά 10% και των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% , ενώ των εκπαιδευτικών και των γιατρών κατά 40%. Αυτό προκάλεσε μείωση του ΑΕΠ κατά 24% μέσα σε 2 χρόνια. Στη δύσμοιρη Λετονία οι μισθοί έχουν καταβαραθρωθεί (στο Δημόσιο κατά 15%), ενώ έχουν κλείσει τα 100 από τα 124 νοσοκομεία που είχε η χώρα!

Ουγγαρία: καταργήθηκε ο 13ος μισθός, το επίδομα χριστουγέννων και περικόπηκαν κατά 20% έως και 30% οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων. Αυξήθηκαν ραγδαία οι έμμεσοι φόροι (δηλ. αυτοί που θίγουν τους ασθενέστερους), ενώ η ανεργία καλπάζει σε διψήφια νούμερα. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα τα τρία από τα δέκα εκατομμύρια του πληθυσμού ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Και η απόγνωση του λαού οδήγησε δυστυχώς και σε πολύ άσχημα εκλογικά αποτελέσματα, αφού προκειμένου να τιμωρήσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα που επέβαλε τα μέτρα του ΔΝΤ, έφερε στην κυβέρνηση τη Δεξιά κι ενίσχυσε σημαντικά το ακροδεξιό Γιόμπικ (πήρε 17%).

Ρουμανία: Στη Ρουμανία έχουν γίνει ήδη χιλιάδες απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Πέρυσι η ύφεση ήταν τέτοια ώστε το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 7,5%, ενώ φέτος αναμένεται περαιτέρω πτώση (8%). Παρότι το ρουμανικό χρέος είναι μόνον το 40% του ΑΕΠ (στην Ελλάδα είναι 115%) η συμμαχία Ε.Ε.-ΔΝΤ είναι αμείλικτη: επιμένει να υλοποιήσει η κυβέρνηση τη δέσμευση για συνολικά 100.000 απολύσεις στο δημόσιο τομέα το 2010!

Ωστόσο η ιστορία του ΔΝΤ δεν σήμανε μόνον τραγωδίες. Οι πολιτικές που επέβαλε πυροδότησαν πολλές φορές κινητοποιήσεις που αμφισβήτησαν τις ίδιες τις άρχουσες τάξεις που εφάρμοσαν τα προγράμματά του. Η βίαιη ανατροπή της δικτατορίας του Σουχάρτο στην Ινδονησία οδήγησε μια σειρά κράτη της περιοχής στο να αρνηθούν πλέον να εφαρμόσουν τέτοια μέτρα. Στην Αργεντινή οι κυβερνήσεις έπεφταν η μία μετά την άλλη το 2001/02, ενώ σε πολλές λαϊκές γειτονιές το κράτος είχε χάσει την εξουσία.

Βασικές αρχές των εργατικών συμβουλίων

Η εργατική τάξη για να μπορέσει να επιβιώσει με όσο το δυνατό λιγότερες απώλειες μέσα από τον αέναο κοινωνικό-ταξικό πόλεμο, μεταξύ αυτής και της καθεστηκυίας τάξης, υιοθετεί δύο βασικές στρατηγικές δράσης: την άμυνα και την επίθεση. Ανάλογα με τις κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες, επιλέγει και την στρατηγική που θα την βοηθήσει να εκπληρώσει τις εκάστοτε ανάγκες με το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Αν και το ιδανικότερο επιθυμητό θα ήταν η διαρκής σύγκρουση της εργατικής τάξης με το κεφάλαιο, μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων, υπήρχαν και υπάρχουν πάντα ποικίλοι παράγοντες οι οποίοι λειτουργούσαν και συνεχίζουν να λειτουργούν ως τροχοπέδη απέναντι σε αυτή την λογική. Ο βασικότερος και αποτελεσματικότερος εξ αυτών, είναι τα συνδικάτα.

Αν και θεωρητικά τα συνδικάτα δημιουργούνται με σκοπό την οργάνωση και την στήριξη των εργατικών διεκδικήσεων, στην πράξη δεν είναι τίποτα περισσότερο ένας μηχανισμός εξομάλυνσης και διαιώνισης των υπαρχόντων εργασιακών σχέσεων με όσο το δυνατό λιγότερες ταξικές συγκρούσεις. Αν μπορούσαμε να δώσουμε έναν ορισμό για τα συνδικάτα, θα λέγαμε ότι είναι τροχοπέδη στην ριζοσπαστικοποίηση της εργατικής τάξης.

Επειδή όμως ο πνευματικός και διεκδικητικός μεσαίωνας δεν μπορεί να αγγίξει την εργατική τάξη στο σύνολό της, μέσα από τα μαχητικότερα κομμάτια αυτής αναδύθηκαν τα εργατικά συμβούλια (Ε.Σ.), ως μια νέα μορφή οργάνωσης και δράσης.

Τα Ε.Σ. είναι ουσιαστικά ο πιο απλός και υγιής τρόπος οργάνωσης της εργατικής τάξης. Οι εργάτες και οι εργάτριες οργανώνονται είτε μέσα στο χώρο εργασίας, είτε σε χώρους που οι ίδιοι επιλέγουν ( καφενεία, κατειλημμένοι χώροι κ.α.), μέσα στους οποίους συζητούν τα προβλήματά τους και οργανώνουν τη δράση τους όλοι μαζί συλλογικά, χωρίς αντιπροσώπους, άμεσα και αδιαμεσολάβητα. Οι αυτό-οργανωμένες δομές ενός εργατικού συμβουλίου οξύνουν τις ριζοσπαστικές λογικές των εργατών και των εργατριών, οξύνουν το ενδιαφέρον του καθένα για δράση, κάτι το οποίο στα συνδικάτα καταστρέφεται από την πρώτη στιγμή λόγω της ύπαρξης ψήφου και αντιπροσώπευσης.

Όταν όμως τα Ε.Σ. ακολουθούνται και από την κατάληψη του χώρου εργασίας και επαναλειτουργίας- μέσω αυτής- της παραγωγής με οριζόντιες δομές, τότε φτάνουμε ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική ρήξη του καπιταλιστικού- εκμεταλλευτικού συστήματος παραγωγής.

Συνεχίζεται

This page can be viewed in
English Italiano Deutsch

http://www.anarkismo.net/article/20735?author_name=Libertatia

Anarkismo.net is a international anarchist-communist news service