Η Αναρχική Εφημερίδα - Ομάδα "Επί Τα Πρόσω"

Ελλάδα / Τουρκία / Κύπρος | Αναρχική Ιστορία | Κριτική / Παρουσίαση Thursday December 17, 2009 11:11 by Dmitri - MACG (personal capacity) - Anarkismo ngnm55 at gmail dot com

Η απεργία των εργατών σταφιδοκιβωτίων

Από το Πέμπτο Κεφάλαιο του έργου “Για Μια Ιστορία του Αναρχικού Κινήματος του Ελλαδικού Χώρου” το οποίο δημοσιεύεται ολόκληρο (μαζί με άλλα ντοκουμέντα και άρθρα) στην ιστοσελίδα http://ngnm.vrahokipos.net

Τον Απρίλιο του 1896, ο Ιωάννης Μαγκανάρας, άρχισε να κυκλοφορεί ως αναρχική την εφημερίδα «Επί τα Πρόσω» που την είχε αγοράσει το 1895 από τον Ευμορφόπουλο. (Η «Επί τα Πρόσω» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1882 ως φιλελεύθερο όργανο και είχε κάποιο ρόλο στα τοπικά ζητήματα και ένας από τους κατά καιρούς συντάκτες της ήταν και ο αναρχοσοσιαλιστής Ανδρέας Σταυρόπουλος). Να σημειωθεί ότι, εκείνη την εποχή ειδικά ο Γιάννης Μαγκανάρας ήταν ήδη αρκετά γνωστός στην πατραϊκή κοινωνία ως συντάκτης της εφημερίδας «Πελοπόννησος» και συνεργάτης διαφόρων άλλων εφημερίδων όπως «Μεταρρυθμιστής» και «Σοσιαλιστής», αλλά και ως άμεσα συμμετέχων στα λαϊκά κινήματα, οπότε η άμεση σύνδεση της «Επί τα Πρόσω» με πλατιά τμήματα του λαού της πόλης και των γύρω χωριών ήταν εξ αρχής δεδομένη.

Γύρω λοιπόν από την εφημερίδα αυτή συγκροτήθηκε μια καλά οργανωμένη αναρχική ομάδα. Οι βασικότεροι και γνωστότεροι συντελεστές της ομάδας αυτής ήσαν οι τυπογράφοι Γιάννης Μαγκανάρας και Παναγιώτης Κοτζιάς, ο ράφτης Δημήτρης Καραμπίλιας, ο ποιητής και λόγιος Παναγιώτης Τσεκούρας, ο δικηγόρος Βασίλης Θεοδωρίδης, ο Πάνος Μαχαιράς, ο Αντώνης Σούφας και ο Ευάγγελος Μαρκαντωνάτος. Ανταποκριτής από την Αθήνα ήταν ο Γ. Κατσιφούζος (αλλού αναφέρεται ως Γ. Κατσαφάδος ή και Κατσαφάδης, ωστόσο δεν γνωρίζουμε ποιο ήταν το ακριβές όνομά του), συνεργάτες (επίσης από την Αθήνα) ήσαν οι φοιτητές Ιατρικής Δημήτρης Αρνέλλος (αδελφός του Ιωάννη) και Δημήτρης Μπαντούνας (ο οποίος ήταν από τον Πύργο Ηλείας) και άλλοι. Στις μεταφράσεις βοηθούσε ο δικηγόρος Βασίλης Καλλιοντζής, χωρίς να είναι μέλος της ομάδας. Προφανώς, στον ευρύτερο κύκλο της ομάδας κινούνταν και άλλοι αναρχικοί, όπως ο Σπύρος Λυναράς, ο οποίος καταγόταν από το χωριό Μαυροβούνι Γυθείου και εργαζόταν ως ξενοδόχος, δηλαδή δεν ήταν ιδιοκτήτης ξενοδοχείου, απλώς διαχειριζόταν ένα κτίριο στην Πάτρα του οποίου το ισόγειο λειτουργούσε ως καφενείο και ο πάνω όροφος ως ξενοδοχείο ή ως απλός χώρος ύπνου.

Στην εφημερίδα δημοσιεύτηκαν αρκετά άρθρα για το σταφιδικό ζήτημα – που εκείνη την εποχή ήταν αρκετά οξυμένο, ειδικά στη Δυτική Πελοπόννησο – και για διάφορα τοπικά ζητήματα, ενώ δημοσιεύτηκαν και μεταφρασμένα, από τους Β. Καλλιοντζή και Δ. Αρνέλλο, κείμενα αναρχικών συγγραφέων, όπως των Κροπότκιν, Ζαν Γκραβ, Μαλατέστα, Ρεκλύ και διαφόρων άλλων ονομαστών αναρχικών της εποχής. Υπήρχαν επαφές και συνεργασίες με διάφορα αναρχικά έντυπα από διάφορες χώρες. Η κυκλοφορία της εφημερίδας ήταν αρκετά ικανοποιητική και διαβαζόταν σε πόλεις και χωριά της Δυτικής Πελοποννήσου.

Εκτός, όμως, από την εφημερίδα, με πρωτοβουλία κυρίως του Γιάννη Μαγκανάρα, η ομάδα κυκλοφορούσε και διένειμε σε μπροσούρες και φυλλάδια διάφορα αναρχικά κείμενα, χειρόγραφες μεταφράσεις, τα οποία αποτέλεσαν την «Αναρχική Βιβλιοθήκη», που κατασχέθηκε δύο φορές, τον Νοέμβριο του 1896 και τον Φεβρουάριο του 1898. Μάλιστα, η όλη εκδοτική δραστηριότητα της ομάδας προβλήθηκε και μέσα από τις σελίδες και άλλων καθημερινών εφημερίδων. Διαβάζουμε στην εφημερίδα «Πελοπόννησος» στις 19 Αυγούστου 1897:

ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ

Εξεδόθη υπό του εκδοτικού γραφείου της «Επί τα Πρόσω» κομψότατον και καλλιτεχνικώτατον φυλλάδιον επί λαμπρού χάρτου, με ωραίον εξώφυλλον υπό τον τίτλον «Τι θέλουν οι Αναρχικοί», υπό Σεβαστιανού Φώρ συντάκτου και διευθυντού της Παρισινής εφημερίδος "Κοινωνική". Τιμάται δέκα λεπτά και πωλείται εις τα γραφεία της εφημερίδος "Επί τα Πρόσω"

Η ομάδα γύρω από την εφημερίδα «Επί τα Πρόσω» ήταν η πρώτη ξεκάθαρα αναρχική κομμουνιστική ομάδα σε όλο τον «ελλαδικό» χώρο με αρκετά συστηματική δράση και συνδέθηκε πολύ στενά με τις αγροτικές εξεγέρσεις και άλλους αγώνες, υποκινώντας μερικές από αυτές και προβάλλοντάς τις στις σελίδες της. Τα μέλη της σχεδόν πάντα βρίσκονταν σε διάφορα χωριά και προπαγάνδιζαν τις αναρχικές ιδέες. Η περίοδος 1893-1905 χαρακτηρίστηκε από συχνές εξεγέρσεις, στάσεις και ένοπλα συλλαλητήρια. Τα μέλη της «Επί τα Πρόσω» συμμετείχαν ενεργά στο όλο κίνημα, διανέμοντας την εφημερίδα με τα εκλαϊκευμένα της άρθρα, φυλλάδια και άλλα, αποκτώντας έτσι τεράστιες προσβάσεις στην τοπική κοινωνία.

Η απεργία των εργατών σταφιδοκιβωτίων

Σύμφωνα με τον Μ. Δημητρίου (χωρίς, όμως, να έχει επιβεβαιωθεί) την ίδια εποχή, εκτός από την ομάδα της «Επί τα Πρόσω», υπήρχαν και μερικοί άλλοι αναρχικοί εργάτες, κυρίως αναρχοσυνδικαλιστικών τάσεων, οι οποίοι δεν αναμίχθηκαν, ούτε στην «Επί τα Πρόσω» ούτε στην κίνηση του «Αρμαγεδώνα». Ήσαν κυρίως τσιγαράδες και ξυλεργάτες, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν έντονα κατά τη διάρκεια της απεργίας των εργατών σταφιδοκιβωτίων, τον Αύγουστο του 1896.

Για την απεργία αυτή αναφέρει η εφημερίδα της Πάτρας «Νεολόγος» στις 6 Αυγούστου 1896:

"Διακόσιοι περίπου εργάται των διαφόρων εν τη πόλει μας εργοστασίων συνελθόντες χθες εις την σχολήν του Αγ. Γεωργίου εκήρυξαν απεργίαν. Οι απεργήσαντες είνε ως επί το πλείστον πλανισταί σανίδων και κατασκευασταί σταφιδοκιβωτίων. Συστήσαντες προ πολλού ίδιον Σύλλογον υπό της προεδρείαν του δικηγόρου κ. Β. Δουδούμη εμελέτων να απεργήσωσι κατά την εποχήν ταύτην, ότε αι εργασίαι είνε περισσότεραι και οι εργοστασιάρχαι έχουσι μεγάλην αυτών ανάγκην. Τα αίτια της απεργίας είνε, ως αυτοί λέγουσι, η πολλή εργασία και το μικρόν ημερομίσθιον. Ο κιβωτοποιός κατασκευάζει καθ’ ημέραν διακόσια ή και πλέον κιβώτια, εργαζόμενος όμως δεκατέσσαρας ώρας καθ’ ημέραν και απολαμβάνων τέσσαρας ή και πλέον δραχμάς, διότι προς δύο λεπτά πληρώνονται δι’ έκαστον κιβώτιον. Το αυτό σχεδόν ημερομίσθιον απήλαυε και ο τας αυτάς ώρας εργαζόμενος πλανιστής. Υπάρχουσιν όμως εργάται, και τοιούτοι ως επί το πλείστον είνε οι μεσήλικες, οίτινες δεν ηδύναντο να κατασκευάσωσι διακόσια κιβώτια ή σανίδας και δια τούτο απολάμβανον μόνο δύο δραχμάς.

Ούτοι λοιπόν είνε οι κυρίως διοργανωταί της απεργίας. Ηκολούθησαν δε τούτους και άλλοι εφ’ ενός μεν, ένεκα συναδελφικού καθήκοντος και αφ’ ετέρου, διότι βλέπουσιν, ότι οι εργοστασιάρχαι μεγάλας έχουσιν εργασίας και επομένως απολαμβάνουσιν μεγάλων κερδών. Τούτων ένεκεν ζητούσιν οι απεργοί την κατά εν λεπτόν αύξησιν καθ’ έκαστον κιβώτιον ή σανίδα, ίνα ολιγωτέρας εργαζόμενοι ώρας, απολαμβάνωσι μεγαλυτέρου ημερομισθίου. Και τούτο όχι, διότι βαρύνονται την εργασίαν, αλλ’ επειδή ως λέγουν, εργαζόμενοι πλέον των δέκα ωρών καθ’ ημέραν, καθίστανται ασθενείς και αποθνήσκουσιν λίαν ενωρίς.

Αν, και πόσον θα διαρκέση η απεργία δεν δύναταί τις να κρίνη εκ πρώτης όψεως. Αν δύναται όμως να κρίνη εκ των περιστάσεων καθ’ άς εξερράγη, αύτη δε φαίνεται παρουσιάζουσα τεκμήρια αντοχής των απεργών εις τας ανάγκας του βίου, ώστε να εξαναγκασθώσιν οι κ.κ. εργοστασιάρχαι και ενδώσουν εις τας αξιώσεις των. Θα διέφερεν ίσως το ζήτημα, αν ο σύλλογο των εργατών τούτων ήτο κατηρτισμένος επί βάσεων ταμιευτικών, ούτως ώστε να επαρκέσωσιν εις τας βιωτικάς των ανάγκας. Τούτου μη προϋπάρχοντος, έπεται ότι ταχεία θα επέλθη η υποχώρησις των εργατών".

Δύο μέρες αργότερα, στις 8 Αυγούστου 1896, η ίδια εφημερίδα έγραφε:

"Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ. ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΑΠΕΡΓΩΝ

Απεφάσισαν να εμμείνουν εις το κίνημα αν δεν γίνουν δεκτοί οι όροι των.

Η απεργία των εργατών εξακολουθεί ακόμη, αυξηθέντων μάλιστα των απεργών. Συνήλθον δε χθες το απόγευμα εις την σχολήν του Αγ. Γεωργίου, ίνα συζητήσωσι τα καθ΄ εαυτούς.

Μία φωνή ηκούετο από όλους «δεν θα υποχωρήσωμεν, εάν δεν μας δώσουν ό,τι τους ζητούμεν». Εις εκ των πρωτεργατών έλαβε τον λόγον και δι’ ολίγων υπέδειξεν, ότι προτιμότερον είνε ν’ αποθάνωσι της πείνης παρά να είνε δούλοι των εργοστασιαρχών. Εργαζόμεθα, λέγουν οι εργάται, και πεινώμεν. Είμεθα δούλοι εις τα τέσσαρα ή πέντε άτομα και ακόμη δεν το ενοήσαμεν. Ασθενούμεν και αποθνήσκωμεν εκ της πολλής εργασίας, ίνα πλουτίσωμεν τους εργοστασιάρχας. Δια του ιδρώτος μας κατεσκεύσαν εκείνοι μέγαρα, απέκτησαν περιουσίας και όμως δεν μας αποδίδουσι το δίκαιόν μας, Αι, λοιπόν ή θα μας αυξήσουν το ημερομίσθιον αναλόγως της μεγάλης μας εργασίας, ή ας φέρουν Τούρκους δια να εργασθούν.

Οι εργοστασιάρχαι αφ’ ετέρου εδέχθησαν αύξησιν ημίσεος λεπτού εφ’ εκάστου σταφιδοκιβωτίου αλλ’ υπό τον όρον να απολυθώσι της υπηρεσίας οι εργάται εκείνοι, ους υπεδείκνυεν έκαστος εργοστασιάρχης, είνε δε ούτοι οι κυρίως οργανωταί της απεργίας, οι φόβον εμπνέοντες εις τους εργοστασιάρχας δια μεγαλειτέρας σκηνάς. Όχι όμως λέγουν οι άλλοι εργάται. Ή όλοι ή κανείς. Και ούτω το ζήτημα της απεργίας μένει εισέτι άλυτον και θα μένη μέχρις ότου ενδώσουν οι εργοστασιάρχαι εις τας απαιτήσεις των εργατών, διότι ως φαίνεται ούτοι έλαβον οριστικήν απόφασιν να μη επανέλθωσιν εις το πρώην καθεστώς.

Απεφάσισαν δε οι εργάται, εάν μέχρι της Κυριακής δεν λυθή το ζήτημα της απεργίας να συνέλθωσιν πάλιν προς λήψιν περισσοτέρων και καταλληλοτέρων μέσων".

Η διαμάχη μεταξύ εργατών και εργοστασιαρχών φαίνεται ότι συνεχίστηκε αμείωτη όλο σχεδόν τον Αύγουστο του 1896. Γράφει ο «Νεολόγος»:

"ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ

Καταστατικόν εργατών. Διαθέσεις εργοστασιαρχών.

Καίτοι ο Αύγουστος βαίνει προς το τέλος και οι σταφιδέμποροι στερούνται σταφιδοκιβωτίων, οι εργάται εξακολουθoύσιν ακόμη να μένωσιν άεργοι. Προτιμώσιν ως λέγουν να μη εργάζωνται και να πεινώσι, ή να εργάζωνται νυχθημερόν και να μη δύνανται να ζήσωσιν ανέτως. Συνήλθον λοιπόν εσχάτως πάλιν εις την σχολήν Αγ. Γεωργίου και συνέταξαν καταστατικόν συμφώνως προς το οποίον πρέπει να ανταμείβωνται, μήτε αυτοί οι εργοστασιάρχαι να ζημιώνται, μήτε αυτοί να δυστυχώσι καίτοι εργάζονται ως δούλοι. Η περίληψις του συνταχθέντος καταστατικού έχει ούτω:

Οι κατασκευασταί των κιβωτίων θα πληρώνωνται προς τρία λεπτά δι’ έκαστον τεταρτοκιβώτιον, τέσσαρα διά τα ημικιβώτια και πέντε διά τα κιβώτια. Οι δε καρφωταί θα λαμβάνωσι δι’ έκαστον μεν κιβώτιον μετά μιάς στεφάνης λεπτά πέντε, διά δε τα μετά δύο στεφάνων λεπτά οκτώ. Οι πλανισταί θα λαμβάνωσι δι’ εκάστην σανίδα λεπτά τρία. Όσοι δε θέλουσι να πλανίσωσι τεμάχια σανίδων θα πληρώνωνται δι’ εκάστην χιλιάδα δραχμάς πέντε. Το σημάδευμα θα πληρώνηται, εάν μεν ημερομίσθιον δραχμάς έξ, εάν δε κατ’ αποκοπήν δραχ. Οκτώ κατά χιλιάδα. Οι εργαζόμενοι εις τα στρογγυλά θα λαμβάνωσιν ημερομίσθιον δραχμάς πέντε, οι εις τας λουρίδας, τελάρα και κρεμαστά δραχ. εξ. Τα δε παιδία τα εργαζόμενα εις αυτά τα εργαλεία θα λαμβάνωσιν ως ημερομίσθιον δραχ. μίαν και λεπτά ογδοήκοντα.

Ούτοι είνε περίπου οι προταθέντες υπό των εργατών όροι τοίς κ.κ. εργοστασιάρχαις. Εκ των εργοστασιαρχών, δεκατεσσάρων εν όλω, οι μεν ένδεκα εδέχθησαν τούτους, οι δε έτεροι τρείς ήτοι οι κ. κ. Φραγκόπουλος, Μαμάκης και Παπανικολάου τας απέρριψαν, ως μη συμφέροντας εις τας εργασίας των. Ήδη εγείρεται το ζήτημα, εάν οι προταθέντες υπό των εργατών όροι είνε επιζήμιοι εις τους εργοστασιάρχας ή όχι.

Εάν κρίνωμεν εκ των πληροφοριών, ας ηρύσθημεν παρά διαφόρων εργοστασιαρχών, δυνάμεθα να είπωμεν, ότι οι όροι ούτοι θ’ ανορθώσωσι μεν την κακώς έχουσαν τάξιν των εργατών, δεν θα ζημιώσωσιν όμως και τους εργοστασιάρχας.

Επληροφορήθημεν συν τοις άλλοις, ότι εις εκ των εργοστασιαρχών κατήγγειλε μερικούς των εργατών, ως υποκινούντας την απεργίαν και παραβλάπτοντες τα εαυτού συμφέροντα.

Πρέπει επί τέλους να συνέλθωσιν όλοι οι εργοστασιάρχαι και έστω με μερικάς τροποποιήσεις των προταθέντων όρων, - εάν τούτο είνε δυνατόν - να λύσωσι το εργατικόν ζήτημα".

(«Νεολόγος», Πέμπτη 22 Αυγούστου 1896, σελ. 2)

Και συνεχίζει την επόμενη μέρα:

"ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ
Μεσολάβησις αστυνομίας. Λύσις εκκρεμής.
Τριακόσιοι και πλέον εργάται μετέβησαν χθες εν σώματι προς τον κ. Διευθυντήν της αστνομίας, ίνα διαμαρτυρηθώσιν κατά της μομφής ότι είνε δήθεν αναρχικοί, ως ήθελον να τους παραστήσωσι μερικοί των κ. κ. εργοστασιαρχών. Ο κ. Στυμφαλιάδης αφού προηγουμένως ήκουσε τα παράπονα των εργατών, εκάλεσεν έπειτα τους μη ενδίδοντας εργοστασιάρχας και συνέστησεν εις αυτούς, ίνα συντόμως συμβιβάσωσι την υπόθεσιν αποδίδοντες εις τους εργάτας το δίκαιόν των. Οι τρεις εκείνοι εργοστασιάρχαι οι μη ενδίδοντες, παρεδέχθησαν τους υπό των εργατών προταθέντας όρους, επί τω όρω όμως να εκδιωχθώσι των εργοστασίων μερικοί των εργατών, οι παρ’ αυτών υποδειχθησόμενοι. Και τούτο όμως οι εργάται εθεώρησαν άδικον και διά τούτο δεν ηθέλησαν, ούτε σήμερον να επαναλάβωσι τας εργασίας των".

(«Νεολόγος», Παρασκευή 23 Αυγούστου 1896, σελ. 2)

Συνεχίζεται