user preferences

Αναρχία & "Επιστημονικός" Κομμουνισμός

category Διεθνή | Αριστερά | Ανακοίνωση Τύπου author Wednesday July 22, 2009 20:07author by Luigi Fabbri Report this post to the editors

Κεφάλαιο 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Αναρχία και Κομμουνισμός

Υπάρχει μια κακή συνήθεια στην οποία πρέπει να αντιδράσουμε. Είναι η συνήθεια που έχουν οι εξουσιαστές κομμουνιστές, εδώ και κάποιο καιρό τώρα, να τοποθετούν τον κομμουνισμό ενάντια στην αναρχία, σαν οι δύο αυτές αντιλήψεις να είναι απαραιτήτως αντιθετικές μεταξύ τους. Η συνήθεια να χρησιμοποιούν αυτές τις δύο λέξεις ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ και ΑΝΑΡΧΙΑ σαν να αποκλείει η μια την άλλη και να έχουν αντίθετο νόημα η μια από την άλλη.

Στην Ιταλία - όπου για περίπου σαράντα χρόνια οι λέξεις αυτές χρησιμοποιούνται μαζί για να συνθέσουν έναν μοναδικό όρο στον οποίο η μια λέξη συμπληρώνει την άλλη, για να μορφοποιηθεί η ακριβέστερη περιγραφή του αναρχικού προγράμματος - αυτή η προσπάθεια να περιφρονηθεί μια τέτοια σπουδαία ιστορική παράδοση και, περισσότερο, να αντιστρέψει τη σημασία των λέξεων αυτών, είναι παράλογη και μπορεί μόνο να προκαλέσει μπέρδεμα στον χώρο των ιδεών και ατελείωτων παρανοήσεων στον χώρο της προπαγάνδας.

Δεν θα προξενήσουμε κανένα κακό, αν θυμηθούμε ότι ήταν, κατά περίεργο τρόπο, στο συνέδριο των Ιταλικών Τμημάτων της Α’ Διεθνούς, το οποίο συνερχόταν παράνομα κοντά στην Φλωρεντία το 1876, που, με πρόταση του Ερρίκο Μαλατέστα, επιβεβαιώθηκε ότι ο κομμουνισμός ήταν η οικονομική διευθέτηση πάνω στην οποία θα μπορούσε να βασιστεί μια κοινωνία χωρίς κυβέρνηση και ότι η αναρχία (δηλαδή, η απουσία κάθε κυβέρνησης), όντας η ελεύθερη και εθελοντική οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων, ήταν ο καλύτερος τρόπος να εφαρμοστεί ο κομμουνισμός. Το ένα είναι, κατά τον αποτελεσματικότερο τρόπο, η εγγύηση του άλλου και αντιστρόφως. Από εδώ και η συγκεκριμένη διατύπωση του ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ως ιδανικού και ως κινήματος για αγώνα.

Έχουμε δείξει αλλού (8) πώς το 1877 η εφημερίδα «Arbeiter Zeitung» της Βέρνης δημοσίευσε τις αρχές ενός «γερμανόφωνου Αναρχικού Κομμουνιστικού Κόμματος» και πώς το 1880 το Συνέδριο του Διεθνούς Ομοσπονδίας του Ιούρα, στo Σω Ντε Φω, έδωσε την έγκρισή του σε ένα μνημόνιο του Κάρλο Καφιέρο πάνω στην «Αναρχία και τον Κομμουνισμό», με την ίδια λογική όπως πριν. Στην Ιταλία την περίοδο αυτή οι αναρχικοί ήσαν περισσότερο κοινώς γνωστοί ως σοσιαλιστές, αλλά όταν ήθελαν να είναι πιο συγκεκριμένοι ονόμαζαν τους εαυτούς τους, όπως κάνουν από τότε, και μέχρι σήμερα, ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ. Αργότερα, ο Πιέτρο Γκόρι υποστήριξε ότι ο σοσιαλισμός (ο κομμουνισμός) πρέπει να συνθέτει την οικονομική βάση μιας κοινωνίας που έχει μετασχηματιστεί μέσω μιας επανάστασης όπως εμείς την οραματιζόμαστε, ενώ η αναρχία θα μπορούσε να είναι το πολιτικό της αποκορύφωμα.

Όσο για τις συγκεκριμενοποιήσεις του αναρχικού προγράμματος, οι ιδέες αυτές έλκουν, όπως λέει ο λόγος, τα επίκτητα δικαιώματα και την καταγωγή τους από την πολιτική γλώσσα που υιοθετήθηκε από τότε που η Α’ Διεθνής βρισκόταν σε τροχιά θανάτου στην Ιταλία (1880-82). Ως ορισμός ή διατύπωση του αναρχισμού, ο όρος ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ συγχωνεύτηκε στην πολιτική ορολογία ακόμα και από άλλους σοσιαλιστές συγγραφείς, οι οποίοι στο δικό τους πρόγραμμα για την οργάνωση της κοινωνίας από οικονομική άποψη, δεν μίλησαν για κομμουνισμό αλλά, μάλλον, για κολλεκτιβισμό και ουσιαστικά χαρακτηρίστηκαν ΚΟΛΛΕΚΤΙΒΙΣΤΕΣ.

Αυτή ήταν η θέση τους έως το 1918, μέχρι, δηλαδή, που οι Ρώσοι μπολσεβίκοι, για να διαχωριστούν από τους πατριώτες ή τους ρεφορμιστές σοσιαλδημοκράτες, άλλαξαν το όνομά τους σε «κομμουνιστές», κάτι που ταίριαζε και στην ιστορική παράδοση του περίφημου «Μανιφέστου» του 1847 των Μαρξ και Ένγκελς και το οποίο το 1880 χρησιμοποιούνταν από τους Γερμανούς σοσιαλιστές με μια ξεκάθαρα εξουσιαστική, σοσιαλδημοκρατική λογική. Σιγά-σιγά, σχεδόν όλοι οι σοσιαλιστές, δηλώνοντας υποταγή στην Γ’ Διεθνή της Μόσχας, κατέληξαν να ονομάζονται ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ, περιφρονώντας την διαστρέβλωση της έννοιας της λέξης, την διαφορετική χρήση της λέξης, για πάνω από σαράντα χρόνια, στην λαϊκή και προλεταριακή γλώσσα και τις αλλαγές στην στάση των κομμάτων μετά το 1880, δημιουργώντας έτσι έναν πραγματικό αναχρονισμό. Αλλά αυτοί είναι οι εξουσιαστές κομμουνιστές και όχι εμείς. Δεν θα είχαμε καμία ανάγκη να κάνουμε διάλογο για το γεγονός ότι έχουν ενοχληθεί που έχουν αλλάξει το όνομά τους, αυτό που χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι, ώστε να εκθέσουν ξεκάθαρα τι άλλαξε με την αλλαγή αυτή του ονόματός τους και ποια είναι η αντανάκλαση αυτής της αλλαγής.

Βέβαια, οι σοσιαλιστές, οι οποίοι τώρα έγιναν κομμουνιστές, έχουν τροποποιήσει την πλατφόρμα τους σε σύγκριση με αυτή που υιοθέτησαν για την Ιταλία στο Συνέδριο του Κόμματος Εργατών, στην Τζένοα το 1892 και διαμέσου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, στο Συνέδριό της στο Λονδίνο το 1896. Αλλά η αλλαγή στο πρόγραμμα περιστρέφει εξ ολοκλήρου και κατά αποκλειστικό τρόπο τις μεθόδους αγώνα (αποδοχή της βίας, απόρριψη του κοινοβουλευτισμού, δικτατορία αντί δημοκρατία και πάει λέγοντας) και δεν αναφέρεται στην ιδέα της κοινωνικής ανοικοδόμησης, το μόνο πράγμα στο οποίο οι όροι κομμουνισμός και κολλεκτιβισμός μπορούν να αναφερθούν.

Όταν στο πρόγραμμά τους μιλούν για κοινωνική ανοικοδόμηση, για την οικονομική τάξη της μελλοντικής κοινωνίας, βλέπουμε ότι οι σοσιαλιστές-κομμουνιστές δεν έχουν αλλάξει καν. Και δεν ενοχλούνται καν από αυτό. Στην πραγματικότητα, ο όρος κομμουνισμός καλύπτει το παλιό τους εξουσιαστικό, κολεκτιβιστικό πρόγραμμα, το οποίο παραμένει - έχοντας ως φόντο, ένα πολύ μακρινό φόντο, ένα όραμα εξαφάνισης του κράτους που επιτυγχάνεται πριν αποσπαστεί η προσοχή των μαζών από την νέα κυριαρχία, αυτή που οι κομμουνιστές δικτάτορες θα εφαρμόσουν στο όχι μακρινό μέλλον. Όλο αυτό αποτελεί μια πηγή πλάνης και μπερδέματος ανάμεσα τους εργάτες, που τους λένε ένα πράγμα με λέξεις τέτοιες με τις οποίες τους κάνουν να πιστεύουν ακριβώς το αντίθετο.

Από την αρχαιότητα, ο όρος ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ δεν σήμαινε μια μέθοδο αγώνα και πολύ λιγότερο μια συγκεκριμένη μέθοδο συλλογισμού, αλλά ένα κοινωνικό σύστημα βασισμένο στην ολοκληρωτικά ριζοσπαστική αναδιοργάνωση της κοινωνίας, στη βάση της κοινής ιδιοκτησίας του πλούτου, της κοινής απόλαυσης των καρπών της κοινής εργασίας από τα μέλη της ανθρώπινης κοινωνίας, χωρίς κανείς να μπορεί να οικειοποιείται κάποιο κοινωνικό κεφάλαιο για τον εαυτό του για τα αποκλειστικά του οφέλη και να αποκλείσει ή να βλάψει τους άλλους. Είναι ένα ιδανικό οικονομικής αναδιοργάνωσης της κοινωνίας, κοινό σε μια σειρά σχολών του σοσιαλισμού (της αναρχίας συμπεριλαμβανομένης). Οι μαρξιστές με κανέναν τρόπο δεν διατύπωσαν πρώτοι αυτό το ιδανικό. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραψαν ένα πρόγραμμα για το Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα το 1847, είναι αλήθεια, καθορίζοντας τις θεωρητικές και πρακτικές του κατευθύνσεις, αλλά το Κομμουνιστικό Κόμμα ήδη υπήρχε πριν από αυτό. Δανείστηκαν τις απόψεις τους για τον κομμουνισμό από άλλους και με κανέναν τρόπο δεν ήσαν οι δημιουργοί του.

Σ΄ αυτό το θαυμάσιο θερμοκήπιο ιδεών, την Α’ Διεθνή, η αντίληψη του κομμουνισμού ήταν διαρκώς αποσαφηνισμένη. Προσέλαβε δε την ειδική της σπουδαιότητα στην διαμάχη με τον κολλεκτιβισμό και γύρω στα 1880, μετά από κοινή συμφωνία, ενσωματώθηκε στην πολιτική και κοινωνική ορολογία των αναρχικών και των σοσιαλιστών επίσης, από τον Καρλ Μαρξ έως τον Κάρλο Καφιέρο και από τον Benoit Malon έως τον Νότσι Βιάνι. Από τη στιγμή αυτή και έπειτα, η λέξη κομμουνισμός πάντα σήμαινε ένα σύστημα παραγωγής και διανομής των αγαθών σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, οι πρακτικές κατευθύνσεις της οποίας καθορίζονταν από την αρχή ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ (9). Ο κομμουνισμός των αναρχικών, οικοδομημένος πάνω στο πολιτικό τεραίν της άρνησης του κράτους, ήταν και είναι κατανοητό να αποκτά αυτή την σημασία του, δηλώνοντας ένα πρακτικό σύστημα σοσιαλιστικής ζωής μετά την επανάσταση, διατηρώντας και την καταγωγή της λέξης και την ιστορική της παράδοση. Σε αντίθεση, αυτό που καταλαβαίνουν οι νέο-κομμουνιστές με τον «κομμουνισμό» είναι απλώς λιγότερο ή περισσότερο ένας αριθμός μεθόδων αγώνα και τα θεωρητικά κριτήρια με τα οποία παραμένουν απαθείς στη συζήτηση και στην προπαγάνδα.

Μερικοί μιλούν για βία ή κρατική τρομοκρατία που πρέπει να επιβληθεί από το σοσιαλιστικό καθεστώς, άλλοι χρησιμοποιούν την λέξη «κομμουνισμός» για να προσδιορίσουν το σύμπλεγμα θεωριών που είναι γνωστό ως μαρξισμός (ταξική πάλη, ιστορικός υλισμός, κατάληψη της εξουσίας, δικτατορία του προλεταριάτου κ.λπ) και ακόμα άλλοι βλέπουν τον κομμουνισμό εντελώς τυχαία και απλώς ως μια μέθοδο φιλοσοφικής συζήτησης, ως μια διαλεκτική προσέγγιση. Έτσι, μερικοί - ανακατεύοντας λέξεις που δεν έχουν καμία λογική σύνδεση ανάμεσά τους - τον αποκαλούν κριτικό κομμουνισμό ενώ άλλοι το αποκαλούν επιστημονικό κομμουνισμό.

Όπως βλέπουμε, όλοι κάνουν λάθος. Οι ιδέες και οι τακτικές, για τις οποίες μιλήσαμε πριν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους κομμουνιστές και να γίνουν περισσότερο ή λιγότερο συμβατές με τον κομμουνισμό, αλλά δεν είναι κομμουνισμός από μόνες τους, ούτε είναι αρκετές για να τον απομακρύνουν, ενώ, αντιθέτως, μπορούν να γίνουν συμβατές με άλλα, πολύ διαφορετικά συστήματα, ακόμα και αυτά που αντιτίθενται στον κομμουνισμό.

Εάν θέλουμε να διασκεδάσουμε με παιχνίδια με τις λέξεις, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν αρκετές τέτοιες στο λεξιλόγιο των εξουσιαστών κομμουνιστών, αλλά αυτό που απουσιάζει περισσότερο σε αυτούς δεν είναι τίποτα άλλο από τον ίδιο τον κομμουνισμό. Ας το κατανοήσουμε ξεκάθαρα, ότι με κανέναν τρόπο δεν αρνούμαστε το δικαίωμα στους εξουσιαστές κομμουνιστές να υιοθετούν όποιο τίτλο πιστεύουν ότι τους ταιριάζει, οτιδήποτε τους αρέσει ή να υιοθετούν ένα όνομα που ήταν αποκλειστικό δικό μας για περίπου μισόν αιώνα και από το οποίο δεν έχουμε καμία πρόθεση να παραιτηθούμε. Θα ήταν γελοίο να αμφισβητήσουμε αυτό μας το δικαίωμα. Αλλά όποτε οι νέο-κομμουνιστές έρθουν να συζητήσουν για την αναρχία και να οργανώσουν δημόσιες συζητήσεις με τους αναρχικούς τότε υπάρχει μια ηθική υποχρέωση από την πλευρά τους, όχι να προσποιηθούν ότι δεν ξέρουν τίποτα για το παρελθόν, αλλά μια βασική υποχρέωση να μην σφετεριστούν το όνομα αυτό σε τέτοιο βαθμό σαν να το μονοπωλούν, σε τέτοιο βαθμό σαν να μην υπάρχει καμία συμβατότητα ανάμεσα στον όρο κομμουνισμό και στον όρο αναρχία, που είναι τεχνητό και λανθασμένο. Όποτε λένε αυτά τα πράγματα μας αποκαλύπτονται σαν να στερούνται πολιτικής τιμιότητας.

Ο καθένας γνωρίζει πώς το ιδανικό μας, εκφρασμένο με την λέξη αναρχία, παρμένο από μια προγραμματική λογική του σοσιαλισμού, οργανωμένο με ένα ελευθεριακό τρόπο, πάντα ήταν γνωστό ως αναρχικός κομμουνισμός. Σχεδόν ολόκληρη η αναρχική φιλολογία, από το τέλος της Α’ Διεθνούς, ανήκε στην κομμουνιστική σχολή του σοσιαλισμού. Και μέχρι το ξέσπασμα της Ρωσικής Επανάστασης του 1917 οι δύο μεγαλύτερες σχολές στις οποίες χωριζόταν ο σοσιαλισμός, ήταν, από την μια πλευρά, ο νόμιμος, κρατικός σοσιαλισμός και, από την άλλη πλευρά, ο αναρχικός, επαναστατικός κομμουνισμός.

Όσες πολεμικές (διαμάχες), ανάμεσα στα 1880 και στα 1918, δεν είχαμε με τους μαρξιστές σοσιαλιστές, τις έχουμε με τους σημερινούς νέο-κομμουνιστές, υποστηρίξοντας το κομμουνιστικό ιδανικό ενάντια στον γερμανοθρεμμένο τους κολλεκτιβισμό! Και έτσι, η ιδεαλιστική τους άποψη για την επερχόμενη αναδιοργάνωση έχει παραμείνει η ίδια και οι εξουσιαστικοί της τόνοι έχουν γίνει ακόμα περισσότερο σαφείς. Η μόνη διαφορά ανάμεσα στον κολλεκτιβισμό - στον οποίο ασκήσαμε κριτική στο παρελθόν - και στον σημερινό δικτατορικό κομμουνισμό, είναι σε ζητήματα τακτικής ενώ υπάρχει και μια δόση θεωρητικής διαφοροποίησης και δεν εξετάζεται το ζήτημα των άμεσων στόχων.

Αλήθεια, αυτό συνδέεται με τον κρατικό κομμουνισμό των πριν το 1880 Γερμανών σοσιαλιστών του Volksstaat ή του λαϊκού Κράτους - εναντίον του οποίου ο Μπακούνιν κατηύθυνε όλη του την αυστηρή κριτική και με τον κυβερνητικό σοσιαλισμό του Λουί Μπλανκ που τόσο θαυμάσια κατεδαφίστηκε από τον Προυντόν. Αλλά η σύνδεση με την επαναστατική κρατιστική προσέγγιση ανάγεται μόνο στο δευτερεύον επίπεδο πολιτικής και όχι στο επίπεδο εκείνο της συγκεκριμένης της οικονομικής άποψης - δηλαδή την οργάνωση της παραγωγής και την διανομή των αγαθών - για την οποία ο Μαρξ και ο Μπλανκ είχαν μια εκτενέστερη και γενικότερη άποψη απ’ ό,τι οι σημερινοί τους κληρονόμοι. Αντιθέτως, η διχοτομία δεν είναι μεταξύ αναρχίας και ενός περισσότερο ή λιγότερο «επιστημονικού» κομμουνισμού, αλλά μάλλον ανάμεσα ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ Ή ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ - ορμώμενου απερίσκεπτα προς μια δεσποτική δικτατορία - και του ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ Ή ΑΝΤΙ-ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ - με την ελευθεριακή του άποψη περί επανάστασης.

Εάν κάποιος πρέπει να μιλήσει για τις αντιθέσεις στην ορολογία, δεν πρέπει να το κάνει ανάμεσα στον όρο κομμουνισμός και στον όρο αναρχία, οι οποίοι όροι είναι τόσο συμβατοί που ο ένας δεν είναι δυνατός με την απουσία του άλλου. Εκεί όπου υπάρχει κράτος ή κυβέρνηση δεν είναι δυνατός ο κομμουνισμός. Τουλάχιστον, είναι τόσο δύσκολο να συμφιλιώσεις αυτά τα δύο και τόσο απαιτητικό να θυσιάσεις κάθε ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια, που κάποιος μπορεί να υποθέσει ότι είναι αδύνατον σήμερα που το πνεύμα της εξέγερσης, της αυτονομίας και της πρωτοβουλίας είναι τόσο διαδεδομένο ανάμεσα στις μάζες, να πεινάμε όχι μόνο για ψωμί, αλλά και για ελευθερία.

Σημειώσεις (συνέχεια από τα προηγούμενα):

8. Δες Λουίτζι Φάμπρι «Dictatorship and Revolution» («Δικτατορία και Επανάσταση») (στα ιταλικά) σελ. 140.

9. Αντίθετα, η κολλεκτιβιστική φόρμουλα ήταν «στον καθένα ανάλογα με τα προϊόντα της εργασίας του» ή ακόμα «στον καθένα σύμφωνα με την εργασία του». Περιττό να πούμε, ότι αυτή η φόρμουλα πρέπει να εκληφθεί, κατά προσέγγιση, ως ένας γενικός οδηγός και όχι απολύτως ως δόγμα, όπως χρησιμοποιείτο κάποτε.

This page can be viewed in
English Italiano Deutsch
© 2005-2024 Anarkismo.net. Unless otherwise stated by the author, all content is free for non-commercial reuse, reprint, and rebroadcast, on the net and elsewhere. Opinions are those of the contributors and are not necessarily endorsed by Anarkismo.net. [ Disclaimer | Privacy ]