Για μια Ελευθεριακή Ηθική

Διεθνή | Διάφορα | Γνώμη / Ανάλυση Wednesday February 11, 2009 18:25 by Ομάδα Αναρχοκομμουνιστών-Κοινοτιστών Ν.Σμύρνης

Σκέψεις και προτάσεις

Για μας η πραγμάτωση της ανθρωπιάς από το άτομο και ο εξανθρωπισμός των κοινωνικών σχέσεων, αυτές οι δυο όψεις της επαναστατικής διαδικασίας, γίνονται δυνατές στο μέτρο που ο καθένας μας ενστερνίζεται και βιώνει μια ουσιαστικά ελευθεριακή ηθική.
[Κείμενο που διένειμε η Ομάδα Αναρχοκομμουνιστών-Κοινοτιστών Ν.Σμύρνης τον Ιούνιο του 1991]

Στην ιεραρχική κοινωνία μας οι διαπροσωπικές σχέσεις καθορίζονται παραδοσιακά με όρους κυριαρχίας-υποταγής. Κάθε άνθρωπος δεν νοείται ως ένα πρόσωπο ανάμεσα σε αλλά ισότιμα πρόσωπα, αλλά ως άτομο που ο σκοπός της ύπαρξής του είναι να κυριαρχήσει πάνω σε άλλα άτομα ή να υποταχτεί στη θέληση άλλων, μέσα σ' ένα ανελέητο πόλεμο του καθενός εναντίον όλων. Το Διαφορετικό, είτε πρόκειται για άνθρωπο, είτε για σχέση, ή για πράγμα, γίνεται αντιληπτό ως ανταγωνιστικό, και σαν τέτοιο επιβάλλεται να τοποθετηθεί σε μια ιεραρχική κλίμακα. Ο καταναγκασμός, η χειραγώγηση, η βία, είναι θεμελιώδεις πρακτικές της κοινωνίας που βρίσκεται σε μόνιμη εμπόλεμη κατάσταση με τον εαυτό της και με τη φύση, και οι ουσιαστικά ανθρώπινες σχέσεις είναι μάλλον περιθωριακό φαινόμενο.

Τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της ανθρωπινής ψυχοσύνθεσης, η κοινωνική υπευθυνότητα και οι αντικοινωνικές τάσεις, δεν καθορίζονται βιολογικά. Είναι δημιουργήματα τόσο του ιδιαίτερου τρόπου κοινωνικοποίησης στην οποία υποβάλλεται το άτομο, όσο και των συνειδητών επίλογων του ίδιου του ατόμου. Ο αυταρχικός χαρακτήρας του ανθρώπου, οι σαδιστικές- κυριαρχικές και οι μαζοχιστικές - δουλοπρεπείς τάσεις του, είναι σε μεγάλο βαθμό δημιούργημα και διαιωνιζόμενο αποτέλεσμα του φαύλου κύκλου της αυταρχικής κοινωνικοποίησης, της θεμελιωμένης πάνω στο φόβο. [Θεμελιωμένης κυρίως πάνω στο μύθο και την απατή θα έλεγα.] Για μας, η πραγμάτωση της ανθρωπιάς από το άτομο και ο εξανθρωπισμός των κοινωνικών σχέσεων, αυτές οι δυο όψεις της επαναστατικής διαδικασίας, γίνονται δυνατές στο μετρό που ο καθένας μας ενστερνίζεται και βιώνει μια ουσιαστικά ελευθεριακή ηθική.

Η λέξη 'ηθική' σημαίνει παραδοσιακά έναν κώδικα αξίων, προτύπων και κανόνων συμπεριφοράς, κώδικα που επιβάλλεται στους ανθρώπους από κοσμικές ή υπερκόσμιες αυθεντίες ('φωτισμένους ηγέτες', 'προγόνους', 'θεούς', 'πνεύματα', κτλ.) Αυτό που προτείνουμε δεν έχει καμία σχέση με την κατεστημένη- συμβατική έννοια της 'ηθικής'.

Η ελευθεριακή ηθική είναι ένα σύνολο αξίων και αυτοδεσμεύσεων εθελοντικά αποδεκτών. (Ελευθεριακή ηθική επιβεβλημένη με βία, καταναγκασμό ή χειραγώγηση, είναι μακάβρια φάρσα.) Πηγή της είναι οι αυτόνομοι και ισότιμοι άνθρωποι που την διατυπώνουν υπεύθυνα και συνειδητά. (Όχι κάποια αυθεντία, όχι κάποιοι 'νόμοι της ιστορίας', όχι κάποιο κέντρο αποφάσεων στεγανοποιημένο και ανεξέλεγκτο από την κοινωνία). Κορυφαίες αξίες της, που αποτελούν αυτοσκοπούς, είναι η ευτυχία του ατόμου και της κοινωνίας, η εναρμόνισή τους, και η υπόθαλψη του κόσμου των έμβιων. Αυτές οι αξίες, και οι αυτοδεσμεύσεις που συνεπάγονται, αποτελούν ένα οργανικό σύνολο. Η οργανική σύνδεση και η αλληλεπίδρασή τους συνιστούν την ελευθεριακή ουσία τους. Αν διαχωριστούν και κατακερματιστούν, παύουν να υφίστανται ως ελευθεριακή ηθική, μετατρέπονται σε ιδεολογία, ψευδή συνείδηση.

1. Οι άνθρωποι είναι μεταξύ τους ίσοι από κάθε άποψη. Οι ανάγκες και οι επιθυμίες όλων είναι ίσης σημασίας, συνεπώς όλοι έχουν εξίσου το δικαίωμα στην ικανοποίησή τους. Απορρίπτονται κατηγορηματικά η ιεραρχία, θεσμοποιημένη ή άτυπη, η ανισότητα, τα προνομία κάθε είδους, οι διακρίσεις σε βάρος ατόμων ή ομάδων.

2. Η ζωή, η αυθόρμητη ανάπτυξη των έμβιων και η βιοποικιλότητα αποτελούν αυτοσκοπούς. Η χυδαία αντίληψη της φύσης ως αθροίσματος αψύχων πραγμάτων, πρώτων υλών προορισμένων για εκμετάλλευση και χειραγώγηση, είναι καταδικαστέα. Η ιεραρχική-ανταγωνιστική νοοτροπία που γεννά τέτοιες κυριαρχικές και εκμεταλλευτικές αντιλήψεις και σχέσεις, είναι εξίσου καταδικαστέα.

3. Κυρίαρχη αντίληψη αυτής της κοινωνίας είναι ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Για μας, τα μέσα και οι σκοποί αλληλοκαθοριζονται: ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, αλλά τα μέσα προεικονίζουν τους σκοπούς στο βαθμό που τους εμπεριέχουν.

4. Η βία, η χειραγώγηση, ο καταναγκασμός, είναι καταδικαστέα. Ορισμένοι άνθρωποι που δηλώνουν επαναστάτες ή αναρχικοί, ανάγουν τη σύγκρουση σε αυτοσκοπό. Έτσι, είτε αυτοεπιβεβαιώνονται, είτε εκλογικεύουν την τυφλή εκτόνωση του μίσους τους για την καταπίεση που έχουν υποστεί. Εθελοτυφλούν μπροστά στο γεγονός ότι ακόμα κι αν ανατρέψουμε σήμερα το κράτος, αύριο κιόλας ο αυταρχικός χαρακτήρας των ανθρώπων θα δημιουργήσει νέους καταπιεστικούς θεσμούς. Το ζητούμενο είναι να εξαλείψουμε τον αυταρχικό χαρακτήρα μας και το φαύλο κύκλο βίας και καταπίεσης που γεννάει.
Δεν είμαστε απαραίτητα ούτε 'ειρηνιστές', ούτε 'μη βίαιοι', ούτε βεβαίως, 'βίαιοι'. Διατηρούμε το δικαίωμα κι έχουμε την κριτική ικανότητα να επιλέξουμε τα μέσα άμυνας μας ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες.

5. Η διαφορά, η ιδιαιτερότητα του ατόμου, είναι δικαίωμα. Επιθυμούμε την εναρμόνιση των ιδιαιτεροτήτων.

6. Στην καπιταλιστική κοινωνία, το κίνητρο της ανταλλαγής είναι το κέρδος: 'να δώσω λίγα για να πάρω πολλά'. Θέλουμε την εξάλειψη αυτής της σχέσης, επιδιώκουμε την καθιέρωση της χαριστικότητας, της οποίας κίνητρο είναι η χαρά της ικανοποίησης μιας ανάγκης ή επιθυμίας του Άλλου.
[Θα προσέθετα: Θέλουμε τη χαριστικότητα: Να πάρουμε στα χεριά μας ως ίσοι τα μέσα παραγωγής, για να παράγουμε αγαθά για τις ανάγκες μας και όχι εμπορεύματα για το κέρδος. Να καταργήσουμε το χρήμα, το κέρδος και τα αφεντικά. Να μοιραζόμαστε όλοι. επί ίσοις όροις και δωρεάν, τα αγαθά που όλοι θα παράγουμε.

7. Θέλουμε κι επιδιώκουμε οτιδήποτε προάγει την αυτονομία όλων των ανθρώπων, την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα, την ειλικρίνεια και διαφάνεια στις σχέσεις, την αλληλοβοήθεια, τη συνεργασία και τη χαριστικότητα, την ανεκτικότητα, την αυθόρμητη έκφραση του αισθησιασμού και του ερωτά, το σεβασμό της φύσης.
Θέλουμε να προωθήσουμε τη συνειδητοποίηση από μέρους των ανθρώπων του γεγονότος ότι οι ίδιοι προσωπικά είναι οι αρμόδιοι, οι υπεύθυνοι και οι κατάλληλοι για τη διεύθυνση των κοινωνικών υποθέσεων, με την ενεργοποίηση διαδικασιών άμεσης δημοκρατίας. Όλοι μας, με ενεργό συμμετοχή και επί ίσοις όροις, έχουμε το δικαίωμα και το καθήκον να δημιουργούμε τους κανόνες και τους θεσμούς της κοινωνίας· όχι οι κλίκες των επαγγελματιών πολιτικών, των καπιταλίστων, των γραφειοκρατών και των 'ειδικών'.

8. Αποστρεφόμαστε και πολεμάμε αδιάλλακτα την κυριαρχία, την εκμετάλλευση, την ιεραρχία, τη στερητική ιδιοποίηση, την εμπορευματοποίηση των ανθρώπων και των αγαθών, την αρπακτικότητα, τη λεηλασία και μόλυνση της φύσης, την υποβολή ζωντανών πλασμάτων στην οδύνη. Απορρίπτουμε τη μεταφυσική, τη μυθοποίηση, τις αυθεντίες κάθε είδους, τη θυσία για χάρη μύθων και απολύτων- αφαιρέσεων όπως 'θεός', 'πατρίδα', φυλή', 'κράτος', 'κόμμα', 'ανάπτυξη', 'νόμοι της ιστορίας', κτλ.
Οι παραπάνω αυτοδεσμεύσεις έχουν νόημα στο βαθμό που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας. Σε αντίθετη περίπτωση μετατρέπονται είτε σε ιδεολόγημα (ένα προσωπείο με το οποίο κρύβει κάποιος τον πραγματικό του εαυτό) είτε σε ψευδή συνείδηση, λανθασμένη αντίληψη της σχέσης του με τον κόσμο.